| ||
Zygmunt Malanowicz (2007) | ||
Data i miejsce urodzenia | 4 lutego 1938 Korkożyszki, Polska | |
Data i miejsce śmierci | 4 kwietnia 2021 Katowice | |
Zawód | aktor, reżyser, scenarzysta | |
Lata aktywności | 1959–2021 | |
Odznaczenia | ||
Zygmunt Malanowicz (ur. 4 lutego 1938 w Korkożyszkach, zm. 4 kwietnia 2021 w Katowicach[1]) – polski aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, reżyser i scenarzysta.
Rozpoznawalność przyniosła mu rola Chłopaka w kultowym filmie Romana Polańskiego Nóż w wodzie (1961). Grał też w filmach Andrzeja Wajdy – Polowanie na muchy (1969) i Krajobraz po bitwie (1970) oraz Bohdana Poręby – Hubal (1973), Jarosław Dąbrowski (1975), Polonia Restituta (1980) i Penelopy (1988). Występował w teatrach: Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze (1962–1963), Polskim w Poznaniu (1963–1966), Ludowym w Krakowie (1966–1971), Powszechnym w Łodzi (1975–1978) i im. Stefana Żeromskiego w Kielcach (1978–1980). Od 1980 związał się ze sceną warszawską, gdzie występował w teatrach: Studio (1980–1982), Rozmaitości (1982–1991 i 2003–2008), Dramatycznym (2000–2003) i Nowym (od 2008 do śmierci).
Urodził się na Wileńszczyźnie w rodzinie o korzeniach polsko-rosyjskich[2] jako syn Anny (z domu Barzdo) i Jana Malanowiczów[3]. Miał dwie starsze siostry[4] – Krystynę i Teresę[3]. Jego babka była Rosjanką, a w domu mówiło się w obydwu językach[5]. Jego ciotką była przedwojenna aktorka Maria Malanowicz-Niedzielska. Ojciec był w AK[4] i zaginął, kiedy syn miał trzy lata. Wychowywała go, wraz z dwojgiem rodzeństwa, samotna matka, która miała związki z wileńskim zgrupowaniem Armii Krajowej. Po wojnie rodzina przyjechała w nowe granice Polski z drugą falą ekspatriantów do Iławy[2], a następnie po roku osiedliła się w Olsztynie, gdzie Zygmunt Malanowicz ukończył szkołę podstawową i średnią.
Do wyboru zawodu aktorskiego Zygmunta Malanowicza zainspirowali Halina i Jan Machulscy[6]. Po maturze zdawał bez powodzenia do dwóch szkół aktorskich – PWST w Warszawie i PWST Kraków[6]. Podjął pracę jako konwojent w Przedsiębiorstwie Produkcji Leśnej „Las”, zanim został przyjęty na Wydział Aktorski PWSFTviT w Łodzi[6]. Studia ukończył w 1963[7].
Na początku studiów po raz pierwszy trafił przed kamery w epizodycznej roli wychowanka zakładu poprawczego (nie występuje w napisach) w filmie psychologicznym Stanisława Różewicza Miejsce na ziemi (1959). Wystąpił też w kilku etiudach szkolnych: Pokój dziecinny (1960), Mordercy (1960), Moglibyśmy mieć to wszystko (1960) i Hotel Metropole (1960). Na trzecim roku studiów podczas wakacji na Mazurach zagrał rolę Chłopaka w dramacie psychologicznym Romana Polańskiego Nóż w wodzie (1961) u boku Jolanty Umeckiej i Leona Niemczyka. Jednak za spóźnienie się na rozpoczęcie IV, dyplomowego roku wyrzucono go ze studiów, bo nie dostał pozwolenia na udział w filmie[6]. Wkrótce jednak przyjęto go z powrotem do szkoły[4]. Rola ta przyniosła mu co prawda rozgłos i popularność, ale – ze względu na nieprzychylność władzy i nagonkę na twórców filmu – Malanowicz nie zagrał ani jednej pierwszoplanowej roli w kinie przez kolejnych siedem lat. Zajął się wówczas występowaniem w teatrze. Był jednak aktorem znanym i rozpoznawalnym dla szerokiej publiczności.
W 1962 zadebiutował na scenie Teatru Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze w roli Aleksyego Otszelnikowa w przedstawieniu Leonida Leonowa Połowczańskie sady w reż. Marka Okopińskiego. W latach 1963–1966 grał w Teatrze Polskim w Poznaniu, gdzie odniósł sukces w roli Waltera w spektaklu Ferdynanda Crommelyncka Dziecinni kochankowie w reż. Marka Okopińskiego, za którą otrzymał nagrodę SPATiF Sopot/ZASP dla młodego aktora na 5. edycji Kaliskich Spotkań Teatralnych (1965), wyróżnienie na II Telewizyjnym Festiwalu Teatrów Dramatycznych (1965) oraz wyróżnienie na V Telewizyjnym Festiwalu Teatrów Dramatycznych (1968).
Po występie jako Józef Przybyła w dramacie wojennym produkcji NRD Nadzy wśród wilków (Nackt unter Wölfen, 1963) na podstawie autobiograficznej powieści Brunona Apitza pod tym samym tytułem w reż. Franka Beyera, podjął współpracę z Teatrem Telewizji grając w dwóch produkcjach: Kordian i cham Leona Kruczkowskiego (1964) w reż. Marka Okopińskiego i Szkoła miłości (1966) w reż. Jerzego Hoffmana. Wystąpił w roli Eddy’ego, kolegi głównego bohatera (Jan Nowicki) w komediodramacie Jerzego Skolimowskiego Bariera (1966). U Andrzeja Wajdy zagrał w Polowaniu na muchy (1969) i Krajobrazie po bitwie (1970). Był porucznikiem MO w dramacie Andrzeja Jerzego Piotrowskiego Znaki na drodze (1970). Zagrał protagonistę - Stanisława Czermienie, niesłusznie podejrzanego o udział w zbiorowym gwałcie i zamordowanie ofiary w sensacyjnym dramacie społecznym Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego Trąd (1971).
Często grywał w filmach Bohdana Poręby - Hubalu (1973), Gdzie woda czysta i trawa zielona (1977), Polonia Restituta (1981) i Penelopy (1989), a za rolę tytułową rewolucjonisty i jednego z wodzów Komuny Paryskiej Jarosława Dąbrowskiego w biograficznym filmie historycznym Jarosław Dąbrowski (1975) zdobył nagrodę za najlepszą rolę męską na Festiwalu w Karlowych Warach. W serialu Jana Łomnickiego Dom (1980, 1982) stworzył sugestywną postać Tomasza Ciećwierza, oficera ludowego WP zniszczonego przez system komunistyczny. Po transformacji ustrojowej w latach 90. nie otrzymywał ciekawych propozycji w kraju, częściowo ze względu na ostracyzm środowiska filmowego za jego współpracę z Porębą. W tym czasie Malanowicz był aktywny za granicą i realizował własne scenariusze na Białorusi, w tym dramat Szlachetna krew (Висока кров, 1989), gdzie wystąpił w roli Makarycza.
Powrotem do polskiego filmu były Tulipany (2004) Jacka Borcucha. Pojawiły się również sukcesy teatralne – w warszawskim Teatrze Dramatycznym (2000–2003), a następnie w Teatrze Rozmaitości (2003–2008). W 2008 Malanowicz dołączył do zespołu jednej z najbardziej oryginalnych stołecznych scen – Nowego Teatru Krzysztofa Warlikowskiego[8].
Na ekranie odgrywane przez niego postacie to na ogół ludzie skomplikowani psychologicznie, uwikłani w różnego rodzaju trudne sytuacje życiowe, postawieni przed dylematami moralno-obyczajowymi. Jego styl gry cechował wysoki poziom ekspresji i zaangażowania emocjonalnego.
W ostatnich latach brał udział w najważniejszych przedstawieniach Nowego Teatru w Warszawie. Przygotowywał się do roli Odysa w nowym spektaklu, którego premiery nie doczekał[9].
Zmarł 4 kwietnia 2021 w wieku 83 lat[9]. 15 kwietnia 2021 został pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie[10].
Artykuł Zygmunt Malanowicz w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:
Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2021-06-13 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=352058