Urszula Bogumiła Dudziak (ur. 22 października 1943 w Straconce) – polska wokalistka i kompozytorka jazzowa.
Kariera artystyczna
W dzieciństwie uczyła się gry na fortepianie. Jazzem zainteresowała się jeszcze podczas nauki w szkole średniej, do czego przyczyniło się słuchanie Elli Fitzgerald.
Dorastała w Zielonej Górze, gdzie współpracowała z kilkoma amatorskimi zespołami jazzowymi, śpiewając w nich standardy jazzowe. Profesjonalny debiut zaliczyła w 1958, gdy została solistką zespołu Krzysztofa Komedy. Potem współpracowała też z orkiestrą Edwarda Czernego, a od 1964 do końca lat 80. – z Michałem Urbaniakiem. Początkowo zajmowała się tradycyjną muzyką jazzową, występowała m.in. na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Jazzowej Jazz Jamboree (w latach 1969–1972). Następnie, w 1971 zafascynowała ją muzyka wykorzystująca przetworniki głosu. Sama użyła po raz pierwszy takiego urządzenia przy nagraniu płyty długogrającej pt. Newborn Light z 1972, zrealizowanej w duecie z Adamem Makowiczem. Album otrzymał w prestiżowym amerykańskim magazynie „Down Beat” maksymalną ocenę pięciu gwiazdek.
W 1973 wyjechała do Nowego Jorku, potem występowała z Michałem Urbaniakiem oraz solo (jako One Woman Show z użyciem aparatury elektronicznej) niemal w całych Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, m.in. podczas Newport Jazz Festival i w Carnegie Hall. „Los Angeles Times” mianował ją Śpiewaczką Roku w 1979. Nagrała około 50 płyt, dzieliła estradę z artystami, takimi jak: Bobby McFerrin, Herbie Hancock, Dizzy Gillespie, Clark Terry, Ron Carter, Wynton i Branford Marsalis, Gil Evans, Sting, Lionel Hampton. W 1981 związała się z grupą Vocal Summit. Również w latach 80. współpracowała z G. Evansem oraz A. Sheppem. Uczestniczyła w wielu imprezach muzycznych, w tym w prestiżowych festiwalach jazzowych, na wszystkich kontynentach. W repertuarze ma m.in. autobiograficzny program muzyczny Future Talk (przygotowany wraz z Jerzym Kosińskim), a także spektakl The Nature Is Leaving Us, którego jest kompozytorką.
Do Polski przyjechała po wieloletnim pobycie za granicą w 1985. Wystąpiła wtedy w duecie z Bobbym McFerrinem na MFMJ Jazz Jamboree w Warszawie. Od tej pory pojawia się w Polsce często. Dużo koncertuje, występuje na festiwalach jazzowych, przyjmuje zaproszenia do programów telewizyjnych. Współpracuje też z Grażyną Auguścik, z którą koncertuje w Polsce i w Stanach Zjednoczonych[1].
Jej piosenka „Papaya” z 1976 stała się w 2007 hitem na Filipinach, w Azji i Ameryce Południowej, gdzie dodano do niej charakterystyczny taniec „papaya dance”[2][3]. Utwór na nowo odkrył prezenter radiowy z Filipin. W 2008 o sukcesie „Papai” i tańca papaya informowała amerykańska stacja telewizyjna ABC w programie Good Morning America[4]. Papayę tańczy m.in. armia filipińska podczas przerwy w musztrze.
W 2011 ukazała się autobiografia Urszuli Dudziak pt. Wyśpiewam wam wszystko (ISBN 978-83-927811-5-8).
17 sierpnia 2013 wystąpiła z zespołem na koncercie McFerrin+ w ramach projektu Solidarity of Arts. Wystąpiła w duecie z gospodarzem, Bobby McFerrinem. Tego dnia nastąpiło odsłonięcie odcisku jej dłoni w Alei Gwiazd w Gdańsku. Uczestniczyła również w poprzedniej edycji festiwalu – Stańko+, śpiewając utwór Krzysztofa Komedy Kołysanka Rosemary.
Była trenerką w programach rozrywkowych TVP2: pierwszej edycji Bitwy na głosy (2011), pierwszej edycji The Voice Senior (2019) i jedenastej edycji The Voice of Poland (2020)[5].
Życie prywatne
Urodziła się w Straconce (obecnie dzielnica Bielska-Białej). Mając 4 lata, przeniosła się z rodzicami do Gubina. Następnie mieszkała w Nowej Soli i w Zielonej Górze. Jej brat Leszek był perkusistą jazzowym, znanym ze współpracy z pianistą Krzysztofem Komedą[6].
Była żoną Michała Urbaniaka[7], z którym ma dwie córki: Katarzynę i Mikę[7]. Po rozwodzie przez cztery lata była związana z Jerzym Kosińskim. W 1993 wyszła za kapitana żeglugi Benghta Dahllofa[7]. Ma domy na Manhattanie, w Szwecji i Warszawie[8].
Odznaczenia i nagrody
- Śpiewaczka Roku według New York Times – 1976
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 2009[9]
- Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” – 2005[1]
- Odznaka Honorowa za Zasługi dla Województwa Lubuskiego – 2007[10]
- Nagroda Telewizji Polonia – „Artysta bez Granic” – 2007
- Perła Honorowa Polskiej Gospodarki w kategorii kultura – 2007[11]
- 3. miejsce w plebiscycie "50 najlepszych wokalistek" miesięcznika "Machina" – 2010[12]
- Nagroda UNESCO – „Artysta dla Pokoju” – 2014
- Wokalistka Roku „Jazz Top 2014” według Jazz Forum – 2015
- Fryderyk w kategorii Muzyka jazzowa (za całokształt twórczości) – 2017[13]
Wybrana dyskografia
- Urbaniak's Orchestra – Urbaniak's Orchestra (1968, Atlas Records)[14]
- Michał Urbaniak, Tomasz Stańko, Attila Zoller, Urszula Dudziak – We'll Remember Komeda (1973, MPS Records)[15]
- Michał Urbaniak Constellation – In Concert (1973, Polskie Nagrania Muza)[16]
- Urszula Dudziak – Newborn Light (1974, Columbia Records)[17]
- Urszula Dudziak – Urszula (1975, Arista Records)[18]
- Urszula Dudziak – Midnight Rain (1977, Arista Records)[19]
- Michal Urbaniak's Fusion Feat. Urszula Dudziak – Heritage (1978, MPS Records)[20]
- Urszula Dudziak – Future Talk (1979, Inner City Records)[21]
- Urszula Dudziak – Ulla (1982, Pop Eye)[22]
- Lauren Newton, Urszula Dudziak, Jeanne Lee, Jay Clayton, Bobby McFerrin – Sorrow Is Not Forever-Love Is Vocal Summit (1983, Moers Music)[23]
- Urszula Dudziak – Sorrow Is Not Forever... But Love Is (1983, Keytone)[24]
- Urszula Dudziak & Walk Away – Magic Lady (1989, Polskie Nagrania Muza)[25]
- Walkaway With Urszula Dudziak – Live At Warsaw Jazz Festival 1991 (1993, Jazzmen)[26]
- Urszula Dudziak & Grażyna Auguścik – Kolędy (1996, Voice Magic Records)[27]
- Urszula Dudziak – Malowany ptak (1997, Polonia Records)[28]
- Grażyna Auguścik & Urszula Dudziak – To I Hola (2000, Selles Records)[29]
- Michał Urbaniak, Urszula Dudziak, Mika Urbaniak – Życie Pisane Na Orkiestrę (2001, UBX Records)[30]
- Urszula Dudziak – Forever Green / Zawsze Zielona (2008, Green Town Of Jazz)[31]
- Urszula Dudziak – Super Band Live At Jazz Cafe Live (2009, EMI)[32] – złota płyta[33]
- Agnieszka Szczepaniak Feat. Justyna Steczkowska & Urszula Dudziak – aleSZOPKA (2011, Polskie Radio)[34]
- Michał Urbaniak, Urszula Dudziak – Smiles Ahead (2012, UBX Records)[35]
- Urszula Dudziak – Wszystko Gra (2013, Kayax)[36]
Filmografia
- 1980 – Papaya, czyli Skąd się biorą dziewczynki – bohaterka filmu, muzyka
- 1982 – Percussion Summit – udział w filmie
- 1983 – Vocal Summit – udział w filmie
- 1995 – Malowany chłopiec – muzyka
- 1985 – Urszula Dudziak – waga – bohaterka filmu
- 2000 – Ponad tęczą – muzyka
- 2001 – Eden – wykonanie muzyki (wokaliza)
- 2002 – Zielona karta – muzyka, wykonanie piosenek
- 2005 – Panna młoda – muzyka
- 2007 – Wiersz na Manhattanie – bohaterka filmu
- 2007 – Niania jako ona sama
- 2008 – Urszula Dudziak: Życie jest piękne – film dokumentalny o niej samej
- 2010 – Stacja jako ona sama
- 2020 – Jak zostać gwiazdą? jako ona sama
Przypisy
- ↑ a b http://mkidn.gov.pl/pages/strona-glowna/ministerstwo/odznaczenia/medal-zasluzony-kulturze---gloria-artis.php [dostęp 2018-12-27[
- ↑ „Papaya atakuje jak filipiński wirus” (pol.). www.tvn24.pl. [dostęp 2016-08-10].
- ↑ Karolina Szymczak, Michał Witkowski, Paulina Wilk: Światowy szał wokół „Papai” Urszuli Dudziak (pol.). www.rp.pl. [dostęp 2016-08-10].
- ↑ Star Witness- Papaya dance goes global (ang.). news.abs-cbn.com. [dostęp 2016-08-10].
- ↑ Zaskakujący ruch TVP. Urszula Dudziak nowym trenerem "The Voice of Poland" (pol.). muzyka.interia.pl. [dostęp 2020-07-21].
- ↑ Joanna Leszczyńska: Urszula Dudziak: Mamie zawdzięczam radość życia (pol.). www.dzienniklodzki.pl. [dostęp 2016-08-03].
- ↑ a b c Urszula Dudziak (pol.). www.filmweb.pl. [dostęp 2016-08-10].
- ↑ Muzyczne gwiazdy – Gwiazda ze Straconki – Urszula Dudziak. (pol.). www.nsik.com.pl (Web Archive). [dostęp 2018-10-18].
- ↑ M.P. z 2010 r. nr 27, poz. 259
- ↑ Uchwała nr XI/98/2007; Wykaz Osób, Instytucji i Organizacji, którym przyznano „Odznakę Honorową za Zasługi dla Województwa Lubuskiego”. lubuskie.pl. [dostęp 25.07.2012]. – poz. 45.
- ↑ Laureaci z poprzednich edycji : Polish Market, www.polishmarket.com.pl [dostęp 2015-12-03] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-19] .
- ↑ Lista wyróżnionych [zarchiwizowane z adresu 2013-02-21] .
- ↑ Fryderyki 2017: Złoty Fryderyk – Muzyka jazzowa – Urszula Dudziak, fryderyki.tvp.pl [dostęp 2018-02-10] (pol.).
- ↑ Urbaniak's Orchestra* – Urbaniak's Orchestra (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Michał Urbaniak – Tomasz Stanko* – Attila Zoller – Urszula Dudziak – We'll Remember Komeda (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Michał Urbaniak Constellation – In Concert (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak – Newborn Light (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak – Urszula (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak – Midnight Rain (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Michal Urbaniak's Fusion Feat. Urszula Dudziak – Heritage (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak – Future Talk (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Ulla – Ulla (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Lauren Newton / Urszula Dudziak / Jeanne Lee / Jay Clayton / Bobby McFerrin – Sorrow Is Not Forever-Love Is Vocal Summit (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak – Sorrow Is Not Forever... But Love Is (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak & Walk Away – Magic Lady (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Walkaway* With Urszula Dudziak – Live At Warsaw Jazz Festival 1991 (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak & Grażyna Auguścik – Kolędy (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak – Malowany ptak (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Grażyna Auguścik & Urszula Dudziak – To I Hola (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Michał Urbaniak, Urszula Dudziak, Mika Urbaniak – Życie Pisane Na Orkiestrę (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak – Forever Green / Zawsze Zielona (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak – Super Band Live At Jazz Cafe Live (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Złote płyty CD przyznane w 2009 roku, ZPAV [dostęp 2020-08-14] .
- ↑ Agnieszka Szczepaniak Feat. Justyna Steczkowska & Urszula Dudziak – aleSZOPKA (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Michał Urbaniak, Urszula Dudziak – Smiles Ahead (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak – Wszystko Gra (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
Bibliografia
- Urszula Dudziak: Wyśpiewam wam wszystko. Warszawa: Kayax, 2011. ISBN 978-83-927811-2-7.
- Piątkowski D., Encyklopedia Muzyki Popularnej – JAZZ, Copyright by Oficyna Wydawnicza Atena, 2000.
- Wolański R., Leksykon Polskiej Muzyki Rozrywkowej, Warszawa 1995, Agencja Wydawnicza MOREX, ISBN 83-86848-05-7, tu hasło Dudziak Urszula, s. 42, 43.
Linki zewnętrzne