Urszula Dudziak (2021) | |
Imię i nazwisko |
Urszula Bogumiła Dudziak |
---|---|
Pseudonim |
Urszula May, Dorota Cedro, Ulla |
Data i miejsce urodzenia | |
Instrumenty | |
Typ głosu | |
Gatunki | |
Zawód |
piosenkarka, kompozytorka, autorka tekstów, pisarka, youtuberka |
Aktywność |
od 1958 |
Wydawnictwo |
Kayax i MTJ, dawniej Columbia, Arista, Inner City(ang.), Selles, Polonia, Pop Eye, CTI Records(ang.), Polskie Nagrania „Muza”, In+Out, EMI, Pronit |
Zespoły | |
Vocal Summit Urbaniak’s Orchestra Vienna Art Orchestra(ang.) | |
Odznaczenia | |
Strona internetowa |
Małżeństwo |
Bogdan Tłomiński (od 2013), Benght Dahllof (1993–2013), Michał Urbaniak (1967–1987) |
---|---|
Partner |
Jerzy Kosiński (1987–1991) |
Dzieci | |
Krewni i powinowaci |
Rodzeństwo: Leszek Dudziak, Danuta Dudziak |
Urszula Bogumiła Dudziak (ur. 22 października 1943 w Straconce) – polska piosenkarka jazzowa, kompozytorka i autorka tekstów[2], pisarka[3], od 2017 również youtuberka[4].
Nagrała ponad 50 albumów studyjnych[5]. Współpracowała z artystami, takimi jak Pectus, Voo Voo, Ryszard Rynkowski czy Reni Jusis[6], a także z zagranicznymi wykonawcami, takimi jak m.in. Bobby McFerrin, Sting czy Flora Purim[5].
Urodziła się we wsi Straconka, która obecnie jest dzielnicą Bielska-Białej[5]. Jej starszy brat Leszek Dudziak był perkusistą jazzowym, znanym ze współpracy z Krzysztofem Komedą[7][8]. Ma też młodszą o sześć lat siostrę Danutę[9]. Mając dwa lata[10], przeniosła się z rodzicami do Gubina. Następnie mieszkała również w Nowej Soli[11], Zielonej Górze[11] i Warszawie[12].
W dzieciństwie uczyła się gry na akordeonie i pianinie[5][9]. Należała do harcerstwa, wówczas śpiewała piosenki patriotyczne, ludowe i czardasze[9], ponadto sięgała po repertuar polskich artystek popowych, takich jak Maria Koterbska, Sława Przybylska, Hanna Rek i Ludmiła Jakubczak[9].
W wieku 14 lat usłyszała w radiu utwór Elli Fitzgerald, dzięki której zainteresowała się jazzem[5][13]. Początkowo śpiewała razem z amatorskimi zespołami z Zielonej Góry[14].
Początkowo śpiewała i nagrywała z orkiestrą Edwarda Czernego[5]. W 1958, w wieku 15 lat, przystąpiła do zespołu Krzysztofa Komedy[5][9] występując z nim po raz pierwszy w Klubie Hybrydy[5]. Nagrała z nim piosenkę „Nie jest źle”[15][16].
Nagrywała też pierwsze piosenki dla Polskiego Radia, w tym np. utwór „Pójdę wszędzie z tobą”[17]. W tym okresie przez jakiś czas występowała pod pseudonimami „Urszula May” i „Dorota Cedro”[18]. W 1963 Agnieszka Osiecka i Jan Ptaszyn Wróblewski napisali dla niej w 1963 piosenkę „Ulice wielkich miast”[15][19]. Kompozycja znalazła się na albumie osieckiej pt. Pięć oceanów[20]. W czerwcu 1963 za wykonanie piosenek „Nie jest źle” i „Ulice wielkich miast” otrzymała wyróżnienie na 1. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu[21].
Od 1964 współpracowała z Michałem Urbaniakiem, z którym w 1967 wzięła ślub[5][17]. W latach 1969–1972 brała udział w Międzynarodowym Festiwalu Jazzowym Jazz Jamboree w Warszawie[14].
W 1971 zafascynowała się muzyką wykorzystującą elektroniczne przetworniki głosu. Wówczas podjęła decyzję o śpiewaniu bez zwracania uwagi na tekst, lecz wyłącznie na dźwięki[13]. Namówił ją do tego również ówczesny mąż, Michał Urbaniak[5]. Sama użyła po raz pierwszy takiej techniki przy nagrywaniu swojej debiutanckiej płyty długogrającej pt. Newborn Light (wydanej w 1972 w Szwajcarii i 1974 w Stanach Zjednoczonych[15]), zrealizowanej w duecie z Adamem Makowiczem[17][22]. Album ten dostał 5/5 gwiazdek od prestiżowego amerykańskiego magazynu DownBeat(ang.)[15]. W 1973 ukazał się w Niemczech album Michała Urbaniaka, Urszuli Dudziak, Tomasza Stańki i Attili Zollera(węg.) pt. We’ll Remember Komeda. W 1976 ten sam album ukazał się w USA pod tytułem Tribute to Komeda[15].
W 1973 wraz z mężem wyjechała do Stanów Zjednoczonych do Manhattanu, dzielnicy Nowego Jorku[12]. Uczestniczyła tam w przedsięwzięciach artystycznych Michała Urbaniaka. Występowała wtedy jako One Woman Show[14]; śpiewała m.in. na Newport Jazz Festival, czy w Carnegie Hall[23].
W 1975 wydała trzeci i zarazem swój pierwszy autorski album Urszula[24]. Ukazał się w 1975 w Stanach Zjednoczonych, Japonii, Brazylii i Meksyku, a w 1976 – w Wenezueli i we Włoszech. Na rynku europejskim album pojawił się dopiero w 2011. Oprócz utworu „Just the Way You Are” na krążku nie znalazł się żaden tekst, jedynie przetworniki głosu[15]. Znalazł się w liście 1000 najpopularniejszych albumów z 1975 według serwisu Rate Your Music[25]. Z tego też albumu pochodzi najpopularniejszy utwór Dudziak – „Papaya”[26].
W 1976, jej piosenka „Papaya” nawet pojawiała się w czołówce brazylijskiej telenoweli „Anjo Mau” emitowanej na antenie TV Globo.[27]
Wydana w 1977 płyta Midnight Rain była drugim autorskim albumem Urszuli Dudziak[15][28]. W tym samym roku wystąpiła na krążku Michal Urbaniak’s Fusion – Smiles Ahead swojego ówczesnego męża. Rok później wydana została kolejna płyta Urbaniaka z udziałem artystki: Heritage[15].
W 1979 opublikowała swój piąty album muzyczny pt. Future Talk. Zawierał muzykę jazz-rockową i free-jazzową. W tym samym roku popularny magazyn „Los Angeles Times” mianował Urszulę Dudziak Piosenkarką Roku[15].
W 1981 została członkinią międzynarodowego zespołu Vocal Summit (w składzie: Urszula Dudziak, Bobby McFerrin, Janne Lee, Jay Clayton(ang.) oraz Lauren Newton(ang.))[5][29]. Wraz z Jerzym Kosińskim przygotowała autobiograficzny program muzyczny Future Talk (promujący album Future Talk), z którym koncertowała po większości krajów Europy oraz spektakl The Nature Is Leaving Us[5].
W latach 80. nagrała kolejne osiem albumów muzycznych: Magic Lady (In and Out) (1980)[30], Solo's, Duo's And Trio's (1982)[31], Sorrow Is Not Forever-Love Is: Vocal Summit (jako zespół Vocal Summit) (1982)[30], Ulla (1982)[30], Sorrow Is Not Forever...But Love Is (1983)[30], Percussion Summit (1984)[31], High Horse (1984)[30][31] oraz Serenata (1989)[31]. Najpopularniejszymi z nich okazały się Ulla[32][15] oraz Sorrow Is Not Forever-Love Is: Vocal Summit[30]. Do 1985 współpracowała m.in. z orkiestrą Gila Evansa, zespołem Archiego Sheppa, Chico Freemanem(ang.), Florą Purim, czy Vienna Art Orchestra(ang.)[14].
W 1985 po 13-letniej nieobecności wróciła do Polski[21] i wystąpiła w duecie z Bobbym McFerrinem na festiwalu Jazz Jamboree w Warszawie[33]. Po powrocie do Polski podjęła współpracę z Grażyną Auguścik, z którą koncertuje w Polsce i Stanach Zjednoczonych[34].
Także w 1985 wzięła rozwód z Michałem Urbaniakiem. Jak sama komentuje: została „wokalistką jazzową z Polski, z dwojgiem małych dzieci, bez pieniędzy”[15]. Po rozstaniu w 1986 przez pół roku pracowała w nowojorskiej firmie sprzedającej wzmacniacze do gitar elektrycznych marki SovTech[35][36]. Ponadto dorabiała na życie, pracując jako akwizytorka firmy MCI Inc. i kelnerka w firmie cateringowej[36].
W latach 90. śpiewała w zespole Walk Away[37], z którym koncertowała po kraju i wystąpiła m.in. na Jazz Jamboree w 1992[35]. Kontynuowała też karierę solową i koncertowała po Europie z programem „Future Talk”[38].
W 1991 roku przez Telewizję Polską zrealizowany został film biograficzny o Urszuli Dudziak pt. Ursula’s Story. Reżyserką została Danuta Beata Postnikoff[14].
W 2005 została uhonorowana Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[34].
W 2007 jej singel „Papaya” z 1976 stała się hitem na Filipinach, w Azji i Ameryce Południowej, gdzie dodano do niej charakterystyczny taniec „Papaya Dance” której jej popularność zawdzięcza flilipiński teleturniej Game Ka Na Ba?, emitowany na nieistniejącym już ABS-CBN[39][40][41][42][43]. Utwór na nowo odkrył prezenter radiowy z Filipin. W 2008 o sukcesie „Papai” i tańca „Papaya Dance” informowała amerykańska stacja telewizyjna ABC w programie Good Morning America[44]. „Papayę” tańczyła m.in. armia filipińska podczas przerwy w musztrze[43].
W 2007 otrzymała Odznakę Honorową za Zasługi dla Województwa Lubuskiego[45] oraz Perłę Honorową Polskiej Gospodarki w kategorii „kultura”[46]. W 2008 odebrała nagrodę TVP Polonia na 45. KFPP w Opolu[21]. W 2009 została uhonorowana Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[47]. W 2010 znalazła się na trzecim miejscu w plebiscycie 50 najlepszych wokalistek sporządzonym przez miesięcznik „Machina”[48]. W 2011 była mentorką chóru z Zielonej Góry w pierwszej edycji Bitwy na głosy, w której zajęła drugie miejsce w finale. W 2012 ukazała się autobiografia Dudziak pt. Wyśpiewam Wam wszystko. 17 sierpnia 2013 wystąpiła z zespołem na koncercie McFerrin+ w ramach projektu Solidarity of Arts. Wystąpiła w duecie z gospodarzem, Bobby McFerrinem. Tego dnia nastąpiło odsłonięcie odcisku jej dłoni w Alei Gwiazd w Gdańsku. Uczestniczyła również w poprzedniej edycji festiwalu – Stańko+, śpiewając utwór Krzysztofa Komedy Kołysanka Rosemary.
W 2017 odebrała Fryderyka w kategorii „Muzyka jazzowa” za całokształt twórczości[49]. W 2018 ukazała się druga autobiografia Dudziak pt. Wyśpiewam Wam więcej, będąca uzupełnieniem jej debiutanckiej książki z 2012. W 2019 była trenerką w pierwszej edycji The Voice Senior i zagrała gościnnie w filmie Jak zostać gwiazdą. W maju 2020, w trakcie trwania pandemii COVID-19 wzięła udział w akcji #hot16challenge2, promującej zbiórkę funduszy na rzecz personelu medycznego. Jesienią była trenerką w jedenastej edycji The Voice of Poland[50].
Od 1967 przez blisko 20 lat była żoną Michała Urbaniaka[51][52], z którym ma dwie córki: Katarzynę (która studiowała w Nowym Jorku nauki humanistyczne) i Mikę[53]. Zostawił on jednak Urszulę Dudziak dla Liliany Komorowskiej[43]. Po rozwodzie przez cztery lata była związana z pisarzem Jerzym Kosińskim, któremu dedykowała album Malowany ptak[54]. W 1991 roku artysta popełnił samobójstwo[43]. W 1993 wyszła za szwedzkiego kapitana żeglugi Benghta Dahllofa[55], z którym rozwiodła się. Od 2013 jest związana z Bogdanem Tłomińskim, kapitanem żeglugi wielkiej[10][43].
W 2008 zdiagnozowano u niej złośliwego raka piersi[10][43]. Przeszła mastektomię, wskutek której usunięto jej lewą pierś[10]. Nie miała nawrotów choroby[43].
Ma domy m.in. w Nowym Jorku (na Manhattanie), Szwecji i Warszawie[56].
Wraz z Boganem Tłomińskim mieszka w małej wsi, blisko Podlasia. Posiadają tam dom z bali[12].
W twórczości Urszuli Dudziak przeważa muzyka jazzowa[57]. Dysponuje szeroką skalą głosu[57]. Od 1971 śpiewa w większości wykorzystując elektroniczne przetworniki głosu[13].
Wielokrotnie była opisywana jako kobieta żywiołowa i energetyczna[58][59][60][61]; posiadająca dużo optymizmu i radości[62][63].
Rok | Tytuł | Wydawnictwo | Data wydania | ISBN | Źr. |
---|---|---|---|---|---|
2012 | Wyśpiewam Wam wszystko | Kayax | 12 czerwca 2012 | ISBN 978-83-927811-5-8 | [87] |
2018 | Wyśpiewam Wam więcej | Agora | 17 października 2018 | ISBN 978-83-268-2728-0 | [88] |
Artykuł Urszula Dudziak w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:
Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2023-01-20 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=274846