Urszula Dudziak

Ten artykuł dotyczy polskiej wokalistki. Zobacz też: Urszula Dudziak (teolog) – wykładowca akademicki.

Urszula Dudziak
Urszula Dudziak na spotkaniu promocyjnym autobiografii (2012)
Data i miejsce urodzenia	22 października 1943 Straconka
Typ głosu	sopran koloraturowy[1]
Gatunki	jazz
Zawód	wokalistka, kompozytorka
Aktywność	od 1958
Wydawnictwo	Columbia Records, Arista Records, Inner City Records, Selles Records, Polonia Records, Kayax
Powiązania	Michał Urbaniak, Mika Urbaniak, Jerzy Kosiński
Zespoły
Vocal Summit
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Urszula Bogumiła Dudziak (ur. 22 października 1943 w Straconce) – polska wokalistka i kompozytorka jazzowa.

Życiorys

Urodziła się w Straconce. Jej starszy brat Leszek był perkusistą jazzowym, znanym ze współpracy z pianistą Krzysztofem Komedą^[2]. Ma też młodszą o sześć lat siostrę Danutę^[3]. Mając dwa lata^[4], przeniosła się z rodzicami do Gubina. Następnie mieszkała w Nowej Soli i Zielonej Górze^[5].

Kariera artystyczna

W dzieciństwie uczyła się gry na akordeonie i pianinie^[3]. Należała do harcerstwa, wówczas śpiewała piosenki patriotyczne, ludowe i czardasze^[3], ponadto sięgała po repertuar polskich artystek popowych, takich jak Maria Koterbska, Sława Przybylska, Hanna Rek i Ludmiła Jakubczak^[3].

W wieku 14 lat usłyszała w radiu utwór Elli Fitzgerald, dzięki której zainteresowała się jazzem^[6]. Współpracowała z kilkoma amatorskimi zespołami jazzowymi z Zielonej Góry, śpiewając w nich standardy jazzowe. Profesjonalny debiut zaliczyła w 1958, gdy została solistką zespołu Krzysztofa Komedy^[3]. Nagrywała też pierwsze piosenki dla Polskiego Radia, w tym np. utwór „Pójdę wszędzie z tobą”^[7]. W tym okresie przez jakiś czas występowała pod pseudonimami „Urszula May” i „Dorota Cedro”^[8]. Współpracowała z orkiestrą Edwarda Czernego, a od 1964 do końca lat 80. – z Michałem Urbaniakiem^[7]. Początkowo zajmowała się tradycyjną muzyką jazzową, występowała m.in. na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Jazzowej Jazz Jamboree (w latach 1969–1972).

W 1971 zafascynowała ją muzyka wykorzystująca przetworniki głosu, wówczas podjęła decyzję o śpiewaniu bez zwracania uwagi na tekst, lecz wyłącznie na dźwięki^[6]. Sama użyła po raz pierwszy takiego urządzenia przy nagraniu płyty długogrającej pt. Newborn Light z 1972, zrealizowanej w duecie z Adamem Makowiczem^[7]. Album otrzymał w prestiżowym amerykańskim magazynie „Down Beat” maksymalną ocenę pięciu gwiazdek.

W 1973 wyjechała do Nowego Jorku, potem występowała z Michałem Urbaniakiem oraz solo (jako One Woman Show z użyciem aparatury elektronicznej) niemal w całych Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, m.in. podczas Newport Jazz Festival i w Carnegie Hall. W 1979 „Los Angeles Times” mianował ją wokalistką roku. Nagrała około 50 płyt, dzieliła estradę z artystami, takimi jak Bobby McFerrin, Herbie Hancock, Dizzy Gillespie, Clark Terry, Ron Carter, Wynton i Branford Marsalis, Gil Evans, Sting czy Lionel Hampton. W 1981 związała się z grupą Vocal Summit. Również w latach 80. współpracowała z G. Evansem oraz A. Sheppem. Uczestniczyła w wielu imprezach muzycznych, w tym w prestiżowych festiwalach jazzowych, na wszystkich kontynentach. W repertuarze ma m.in. autobiograficzny program muzyczny Future Talk (przygotowany wraz z Jerzym Kosińskim), a także spektakl The Nature Is Leaving Us, którego jest kompozytorką.

W 1985 przyjechała do Polski i wystąpiła w duecie z Bobbym McFerrinem na MFMJ Jazz Jamboree w Warszawie^[9]. Po powrocie do Polski podjęła współpracę z Grażyną Auguścik, z którą koncertuje w Polsce i Stanach Zjednoczonych^[10]. Równocześnie z działalnością muzyczną, po rozstaniu z Michałem Urbaniakiem w 1986 przez pół roku pracowała w nowojorskiej firmie sprzedającej wzmacniacze do gitar elektrycznych^[11][12] marki SovTech. Ponadto dorabiała na życie, pracując jako akwizytorka firmy MCI Inc. i kelnerka w firmie cateringowej^[12]. W latach 90. śpiewała w zespole Walk Away^[13], z którym koncertowała po kraju i wystąpiła m.in. na Jazz Jamboree w 1992^[11]. Kontynuowała też karierę solową i koncertowała po Europie z programem „Future Talk”^[14].

W 2005 została uhonorowana Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[10].

W 2007 jej piosenka „Papaya” z 1976 stała się hitem na Filipinach, w Azji i Ameryce Południowej, gdzie dodano do niej charakterystyczny taniec „papaya dance”^[15][16]. Utwór na nowo odkrył prezenter radiowy z Filipin. W 2008 o sukcesie „Papai” i tańca papaya informowała amerykańska stacja telewizyjna ABC w programie Good Morning America^[17]. Papayę tańczy m.in. armia filipińska podczas przerwy w musztrze.

W 2007 otrzymała Odznakę Honorową za Zasługi dla Województwa Lubuskiego^[18], nagrodę Telewizji Polonia „Artysta bez Granic” oraz Perłę Honorową Polskiej Gospodarki w kategorii „kultura”^[19]. W 2009 została uhonorowana Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski^[20]. W 2010 znalazła się na trzecim miejscu w plebiscycie 50 najlepszych wokalistek sporządzonym przez miesięcznik „Machina”^[21].

W 2011 ukazała się autobiografia Dudziak pt. Wyśpiewam wam wszystko (​ISBN 978-83-927811-5-8​). Również w 2011 była mentorką chóru z Zielonej Góry w pierwszej edycji Bitwy na głosy, w której zajęła drugie miejsce w finale. 17 sierpnia 2013 wystąpiła z zespołem na koncercie McFerrin+ w ramach projektu Solidarity of Arts. Wystąpiła w duecie z gospodarzem, Bobby McFerrinem. Tego dnia nastąpiło odsłonięcie odcisku jej dłoni w Alei Gwiazd w Gdańsku. Uczestniczyła również w poprzedniej edycji festiwalu – Stańko+, śpiewając utwór Krzysztofa Komedy Kołysanka Rosemary.

W 2017 odebrała Fryderyka w kategorii „Muzyka jazzowa” za całokształt twórczości^[22]. W 2018 ukazała się druga autobiografia Dudziak pt. Wyśpiewam Wam więcej (​ISBN 978-83-268-2728-0​), będąca uzupełnieniem jej debiutanckiej książki z 2011. W 2019 była trenerką w pierwszej edycji The Voice Senior i zagrała gościnnie w filmie Jak zostać gwiazdą. W maju 2020, w trakcie trwania pandemii COVID-19 wzięła udział w akcji #hot16challenge2, promującej zbiórkę funduszy na rzecz personelu medycznego. Jesienią była trenerką w jedenastej edycji The Voice of Poland^[23].

Życie prywatne

Od 1967 przez blisko 20 lat była żoną Michała Urbaniaka^[24][25], z którym ma dwie córki: Katarzynę i Mikę^[26]. Po rozwodzie przez cztery lata była związana z Jerzym Kosińskim, któremu dedykowała album Malowany ptak^[27]. W 1993 wyszła za kapitana żeglugi Benghta Dahllofa^[28], z którym rozwiodła się. Od 2013 jest związana z Bogdanem Tłomińskim, kapitanem żeglugi wielkiej^[4].

Ma domy na Manhattanie, w Szwecji i Warszawie^[29].

W 2008 zdiagnozowano u niej raka piersi^[4]. Przeszła mastektomię, wskutek której usunięto jej lewą pierś^[4].

Odznaczenia i nagrody

• Śpiewaczka Roku według „New York Times” – 1976
• Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” – 2005^[10]
• Odznaka Honorowa za Zasługi dla Województwa Lubuskiego – 2007
• Nagroda Telewizji Polonia – „Artysta bez Granic” – 2007
• Perła Honorowa Polskiej Gospodarki w kategorii kultura – 2007
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 2009
• 3. miejsce w plebiscycie "50 najlepszych wokalistek" miesięcznika "Machina" – 2010
• Nagroda UNESCO – „Artysta dla Pokoju” – 2014
• Wokalistka Roku „Jazz Top 2014” według Jazz Forum – 2015
• Fryderyk w kategorii Muzyka jazzowa (za całokształt twórczości) – 2017

Wybrana dyskografia

• Urbaniak's Orchestra – Urbaniak's Orchestra (1968, Atlas Records)^[30]
• Michał Urbaniak, Tomasz Stańko, Attila Zoller, Urszula Dudziak – We'll Remember Komeda (1973, MPS Records)^[31]
• Michał Urbaniak Constellation – In Concert (1973, Polskie Nagrania Muza)^[32]
• Urszula Dudziak – Newborn Light (1974, Columbia Records)^[33]
• Urszula Dudziak – Urszula (1975, Arista Records)^[34]
• Urszula Dudziak – Midnight Rain (1977, Arista Records)^[35]
• Michal Urbaniak's Fusion Feat. Urszula Dudziak – Heritage (1978, MPS Records)^[36]
• Urszula Dudziak – Future Talk (1979, Inner City Records)^[37]
• Urszula Dudziak – Ulla (1982, Pop Eye)^[38]
• Lauren Newton, Urszula Dudziak, Jeanne Lee, Jay Clayton, Bobby McFerrin – Sorrow Is Not Forever-Love Is Vocal Summit (1983, Moers Music)^[39]
• Urszula Dudziak – Sorrow Is Not Forever... But Love Is (1983, Keytone)^[40]
• Urszula Dudziak & Walk Away – Magic Lady (1989, Polskie Nagrania Muza)^[41]
• Walkaway With Urszula Dudziak – Live At Warsaw Jazz Festival 1991 (1993, Jazzmen)^[42]
• Urszula Dudziak & Grażyna Auguścik – Kolędy (1996, Voice Magic Records)^[43]
• Urszula Dudziak – Malowany ptak (1997, Polonia Records)^[44]
• Grażyna Auguścik & Urszula Dudziak – To I Hola (2000, Selles Records)^[45]
• Michał Urbaniak, Urszula Dudziak, Mika Urbaniak – Życie Pisane Na Orkiestrę (2001, UBX Records)^[46]
• Urszula Dudziak – Forever Green / Zawsze Zielona (2008, Green Town Of Jazz)^[47]
• Urszula Dudziak – Super Band Live At Jazz Cafe Live (2009, EMI)^[48] – złota płyta^[49]
• Agnieszka Szczepaniak Feat. Justyna Steczkowska & Urszula Dudziak – aleSZOPKA (2011, Polskie Radio)^[50]
• Michał Urbaniak, Urszula Dudziak – Smiles Ahead (2012, UBX Records)^[51]
• Urszula Dudziak – Wszystko Gra (2013, Kayax)^[52]

Filmografia

• 1980 – Papaya, czyli Skąd się biorą dziewczynki – bohaterka filmu, muzyka
• 1982 – Percussion Summit – udział w filmie
• 1983 – Vocal Summit – udział w filmie
• 1995 – Malowany chłopiec – muzyka
• 1985 – Urszula Dudziak – waga – bohaterka filmu
• 2000 – Ponad tęczą – muzyka
• 2001 – Eden – wykonanie muzyki (wokaliza)
• 2002 – Zielona karta – muzyka, wykonanie piosenek
• 2005 – Panna młoda – muzyka
• 2007 – Wiersz na Manhattanie – bohaterka filmu
• 2007 – Niania jako ona sama
• 2008 – Urszula Dudziak: Życie jest piękne – film dokumentalny o niej samej
• 2010 – Stacja jako ona sama
• 2020 – Jak zostać gwiazdą? jako ona sama

Przypisy

Bibliografia

• Urszula Dudziak: Wyśpiewam wam wszystko. Warszawa: Kayax, 2011. ISBN 978-83-927811-2-7.
• Urszula Dudziak: Wyśpiewam wam więcej.... Warszawa: Agora, 2018. ISBN 978-83-268-2728-0.
• Piątkowski D., Encyklopedia Muzyki Popularnej – JAZZ, Copyright by Oficyna Wydawnicza Atena, 2000.
• Wolański R., Leksykon Polskiej Muzyki Rozrywkowej, Warszawa 1995, Agencja Wydawnicza MOREX, ​ISBN 83-86848-05-7​, tu hasło Dudziak Urszula, s. 42, 43.

Linki zewnętrzne

• Strona oficjalna