| |||
| |||
Właściwości chemiczne i fizyczne | |||
Skład chemiczny | CuAl6(PO4)4(OH)8 – 4H2O + Fe uwodniony fosforan miedzi i glinu | ||
Twardość w skali Mohsa | 5-6 | ||
Łupliwość | doskonała dwukierunkowa | ||
Układ krystalograficzny | trójskośny | ||
Gęstość minerału | 2,31- 2,84 g/cm³ | ||
Właściwości optyczne | |||
Barwa | błękitna niebieskozielona jabłkowozielona turkusowa | ||
Rysa | biała do zielonkawej |
Turkus (kalait) – rzadki minerał z grupy fosforanów. Nazwa turkus wywodzi się od nazwy Turcji (turecki kamień), gdyż szlak handlowy z Persji do Europy wiódł niegdyś przez Turcję. Inna nazwa tego minerału kalait (gr. ładny kamień) została po raz pierwszy użyta przez pisarza rzymskiego Pliniusza Starszego i obecnie jest już prawie nieznana.
Przeważnie występuje w skupieniach zbitych, skrytokrystalicznych, nerkowatych; często tworzy naloty i naskorupienia. Barwa zielononiebieska (cyjanowa). Zwykle turkus jest poprzecinany brązowymi, szarymi lub czarnymi żyłkami innych minerałów lub skał (turkus matrycowy lub matryca turkusowa). Znane są zrosty turkusu z malachitem i chryzokolą. Substancją nadającą odcienie niebieskie jest miedź, zaś zielone – żelazo. Ceniona barwa niebieska przechodzi w temperaturze 250 stopni w brzydki odcień zieleni. Pogorszenie barwy możliwe jest także pod wpływem: światła, potu, olejów i kosmetyków, środków czystości oraz przesuszenia.
Rzadki minerał strefy wietrzenia kruszców miedzi (np. chalkopirytu lub azurytu/malachitu) w środowisku obfitującym w glin dostarczany zwykle z wietrzenia skaleni. Klimat jest ważnym czynnikiem kontrolującym jego powstawanie: najczęściej występuje w zwietrzelinach stref klimatu suchego, jako wypełnienia lub inkrustacje w pustkach i szczelinach silnie zmienionych skał pochodzenia wulkanicznego, zwykle w asocjacji z limonitem i innymi tlenkami/wodorotlenkami żelaza oraz minerałami grupy ałunitu. Zwykle mineralizacja turkusem ogranicza się do stref przypowierzchniowych do 20 metrów głębokości. Istnieją także przesłanki, że pewne odmiany turkusów mogą mieć genezę hydrotermalną. Przemawiają za tym wysokie temperatury od 90 to 190 °C homogenizacji inkluzji (dwufazowych ciekło-gazowych).
Miejsca występowania:
Ze względu na znaczną porowatość turkus nasącza się sztuczną żywicą, utwardzając jego powierzchnię. Dodatkowo ulepsza się jego barwę.
Jego imitację stanowi barwiony chalcedon, barwiony howlit. Dobrej jakości turkus syntetyczny jest na rynku od 1970 roku. Syntetyczne materiały turkusopodobne, naturalne lub modyfikowane powodują znaczne zakłócenia w handlu jubilerskim, ponieważ są gemmologicznie bezwartościowe.
Artykuł Turkus w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:
Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2021-06-13 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=453054