Trzej Królowie

 Zobacz też: Święta Epifanii.

Trzej Królowie, Trzej Mędrcy, Trzej Magowie^[1][2][a] (gr. μάγοι magoi) − według tradycji chrześcijańskiej osoby, które miały podążać za Gwiazdą Betlejemską, przybyć do miejsca narodzin Jezusa Chrystusa i przekazać mu dary. Tradycyjnie uznawani są za świętych w katolicyzmie, prawosławiu oraz w starożytnych Kościołach Wschodu^{[potrzebny przypis]}.

Historyczność postaci

Jedyna informacja o mędrcach znajduje się w Ewangelii Mateusza (2,1-12), gdzie nie podano ich liczby. Współczesna egzegeza, badając w sposób krytyczny źródła historyczne i literackie, zwraca uwagę, że opowiadanie Ewangelii Mateusza o pokłonie mędrców nie ma charakteru ściśle kronikarskiego. Zarówno wśród wiernych jak i uczonych można znaleźć dwie grupy, jedna uznaje, że jest to opowieść o historycznym wydarzeniu, druga, że jest to refleksja na tematy, które mają swój początek w Starym Testamencie^[3].

Bibliści skłaniają się do uznania tego opowiadania za literacką formę katechetyczną, wskazują, że ma ono za zadanie wyjaśnić tajemnicę osoby historycznego Jezusa jako spełniającego proroctwa starotestamentalne o mesjaszu. W świetle tego wydaje się, że trzej magowie nie byli postaciami historycznymi. Raymond E. Brown wskazuje na brak odniesień w innych źródłach ewangelicznych i poza-ewangeliczych do takich niezwykłych wydarzeń astronomicznych, jak zadziwiająca wędrówka gwiazdy. Nie ma też w opisach o dojrzałej działalności Jezusa najmniejszego odniesienia do Jego pobytu nad Nilem. Również Łukaszowe opowiadanie o dzieciństwie Jezusa nie harmonizuje z pobytem Jezusa w Egipcie. Raymond skłania się do uznania, że opowiadanie o Trzech Mędrcach to chrześcijański midrasz^[3]. Również X. Léon-Dufour SJ zwraca uwagę, że formy literackie używane w częściach ewangelii opisujących dzieciństwo Jezusa są odmienne od tych, które mówią o jego publicznej działalności. Ewangelie dzieciństwa nie czerpały informacji o wydarzeniach z pierwszych lat życia Jezusa od świadków naocznych, chyba że tym świadkiem była sama Maria – pochodzą natomiast ze źródeł judeo-chrześcijańskich. Opowiadanie Ewangelii Mateusza o pokłonie magów wydaje się być rodzajem katechetycznego pouczenia o znaczeniu i misji Jezusa narodzonego z Maryi Dziewicy, ułożonego na wzór żydowskich midraszy. Midrasz to opowiadanie służące w Izraelu do wyjaśnienia znaczenia interwencji zbawczych Boga w historii Izraelitów, by przekazywać wiarę z pokolenia na pokolenie. Według badań historyczno-krytycznych opowiadanie ewangelisty Mateusza o magach było najprawdopodobniej wzorowane na midraszu o Mojżeszu w Egipcie, dobrze znanym w czasach, gdy powstawała Ewangelia Mateusza. Midrasz ten zachował się w dziele historyka żydowskiego Józefa Flawiusza (37–94 n.e.): Dawne dzieje Izraela (znane też jako Starożytności żydowskie)^[4]. Porównanie treści tego midraszu z treścią opowiadania o pokłonie trzech mędrców i ich wizycie u króla Heroda pokazuje paralele między Jezusem i Mojżeszem oraz między Herodem i faraonem – obaj władcy np. decydują się zabić niewinne dzieci. Widoczna jest także zależność Mateusza od Księgi Wyjścia 4, 19-20:

Opowiadanie Mateusza używa prawie dosłownie tych samych słów. Można by więc wyciągnąć wniosek, że midrasz ten wpłynął na powstanie opowiadania o wizycie magów i ucieczce do Egiptu^[5].

Marco Polo w pamiętniku ze swojej podróży na Daleki Wschód (XIII wiek) łączy Trzech Magów z perskim miastem Sawe: „Jest w Persji miasto Saveh, z którego wyszli trzej Magowie, kiedy udali się, aby pokłon złożyć Jezusowi Chrystusowi”^[6].

Relikwie

W katedrze Świętego Piotra i Najświętszej Marii Panny w Kolonii są przechowywane ich^[7] relikwie (Relikwiarz Trzech Króli).

Znaczenie teologiczne i liturgia

Teologia

Opowiadanie św. Mateusza ma zasadnicze znaczenie teologiczne. Ukazuje, że Jezus od momentu urodzenia jest zapowiedzianym mesjaszem i że Jego misja jest uniwersalna, ogólnoświatowa. Pokłon trzech magów jest symboliczną zapowiedzią uznania przez świat pogański w Jezusie pomazańca-władcę wszystkich narodów, posłanego przez Boga. Reakcja przerażenia Heroda i „całej Jerozolimy” jest symbolicznym wyrazem stosunku władców tego świata wobec Władcy-Pomazańca Pańskiego, którego zapowiadał m.in. Psalm 2:

W rozumieniu ewangelisty Mateusza pradawny plan zbawienia świata, wszystkich narodów, który Bóg stopniowo realizował poprzez Naród Wybrany Izraela, osiągnął swój ostatni etap wraz z dziewiczym poczęciem i narodzeniem Jezusa-Zbawiciela przez Marię z Nazaretu. Trzej magowie jako przedstawiciele świata pogańskiego przybyli do dziewiczej matki Marii, przebywającej w domu razem z dziecięciem Jezus i upadli na twarz (gr. proskynéo, por. Mt 4,10), oddając Mu cześć królewską i boską jako Mesjaszowi żydowskiemu. Rozpoznali obecną w nim tajemnicę zbawiającego Boga (por. 2 Kor 5,19; por. Kol 1,19). Dary, które przynieśli, w opowiadaniu Ewangelii Mateusza są wzorowane na zapowiedziach psalmu 72,10 oraz na proroctwie Księgi Izajasza 60,6^[8][9].

Liturgia

Liturgiczną celebracją złożenia hołdu magów pogańskich Jezusowi, w Kościele katolickim jest uroczystość Objawienia Pańskiego obchodzona 6 stycznia – w Polsce nazywana potocznie świętem Trzech Króli.

W Cerkwi prawosławnej Objawienie Pańskie świętuje się jako Epifanię lub święto Jordanu, jedno z 12 głównych świąt, 19 stycznia (w XX i XXI w.) według obowiązującego kalendarza gregoriańskiego, co odpowiada 6 stycznia według prawosławnej liturgii posługującej się kalendarzem juliańskim.

 Osobny artykuł: Objawienie Pańskie.

Opis pokłonu w Ewangelii Mateusza

Opis pokłonu Mędrców znajduje się tylko w Ewangelii Mateusza (Mt 2,1-12)^[10].

Ewangeliczna historia Mędrców (astrologów, magów) opowiada o cudzoziemcach (ich liczba nie jest znana – w przekazach biblijnych mówi się jedynie o trzech darach i to na tej podstawie wysnuwa się potocznie przyjętą liczbę trzech mędrców)^[11], którzy, wiedzeni gwiazdą, wyruszyli w drogę do Jerozolimy, na dwór Heroda, gdyż nie wiedzieli gdzie ma się narodzić nowy król (dwór królewski wydawał się najbardziej oczywistym miejscem), aby złożyć pokłon i dary narodzonemu królowi żydowskiemu. I tam dopiero uczeni w piśmie wyznaczyli Betlejem jako miejsce narodzin na podstawie proroctwa w Księdze Micheasza (Mi 5, 1)^[12]. Herod usłyszawszy nowinę, w narodzonym upatrywał rywala. Mędrcy według ewangelii weszli do domu, w którym przebywali Maria i Józef z Jezusem, ofiarowali mu mirrę, złoto i kadzidło (mirra była wówczas w cenie złota; tę aromatyczną żywicę z rzadkich drzew palili w swoich pałacach jedynie najzamożniejsi ludzie). Otrzymawszy podczas snu wskazówkę, aby nie wracali do Heroda, pielgrzymi wyruszyli z powrotem do swych krajów inną drogą.

Imiona i profesja mędrców

Imiona

Biblia nie wymienia ich imion ani liczby. Polskie przekłady biblijne nazywają ich rozmaicie: Biblia poznańska (Wolniewicz; Gryglewicz) nazywa ich astrologami pochodzącymi ze Wschodu, Biblia Tysiąclecia mędrcami ze Wschodu. W zachodnim chrześcijaństwie popularnie nazywani są imionami Kasper (Kacper), Melchior i Baltazar według tradycji, jaka narodziła się w średniowieczu^[13]. W przypisie zamieszczonym w Biblii poznańskiej zwrócono uwagę:
„Na katakumbowych malowidłach występuje najczęściej trzech magów, ale nie brak też takich, na których widnieje dwóch, czterech, a nawet sześciu i dwunastu magów. Imiona Kasper, Melchior i Baltazar są późnego i niepewnego pochodzenia”^[14]. Najbardziej znana tradycja podająca szczegóły na ich temat pochodzi z ormiańskiej ewangelii apokryficznej, która mówi, że mędrcy ci to trzej królowie, bracia, pochodzący z Persji o imionach Melchior, Kacper i Baltazar^[15].

Profesja

Bezpodstawnie uważa się ich również za królów, bo ani Pismo Święte, ani najstarsza tradycja nie widziały w nich królów. Źródłem przypisania im tej godności była, jak się zdaje, błędna interpretacja słów Ps 71,10^[14].

Według The Jerome Biblical Commentary nazwa grecka magoi została użyta przez Mateusza w dość ogólnym znaczeniu i bez zamiaru nadania mu negatywnego wydźwięku. Początkowo słowo to oznaczało kastę uczonych perskich kapłanów, później mogło oznaczać kogoś biegłego w wiedzy i mocach tajemnych^[9]. Mędrcy, wedle koncepcji uznającej ich perskie pochodzenie mieli być zaratusztriańskimi kapłanami. Zaratusztriańscy magowie parali się bowiem astrologią, a ważnym elementem tej religii było oczekiwanie na Mesjasza. Fragment z Ewangelii miałby być więc sugestią, że Chrystus jest prawdziwym Mesjaszem nie tylko dla Żydów^[16][17].

Lexikon für Theologie und Kirche (Leksykon teologii i Kościoła) podkreśla^{[potrzebny przypis]}, „że greckie słowo magoi nie oznacza królów, lecz raczej posiadających astrologiczną wiedzę tajemną”. Dlatego Justyn Męczennik, Orygenes i Tertulian rozumieli przez nie astrologa^[18]. Według profesora A.T. Robertsona nie oznacza ono mędrców: „Tutaj w Ewangelii według Mateusza chyba raczej chodzi o astrologów. Babilon był kolebką astrologii”^[19].

Trzej Królowie w sztuce

 Osobny artykuł: Pokłon Trzech Króli.

W zależności od epoki przedstawiano ich jako mędrców ze wschodu (Pokłon Trzech Króli Rubensa), trzech skromnych wędrowców (Pokłon Trzech Króli Giotta), ale i jako królów w otoczeniu orszaku i w pełnych przepychu szatach (Pokłon Trzech Króli Gentile da Fabriano).

Zobacz też

Portal: Chrześcijaństwo

Portal: Boże Narodzenie

Zobacz kolekcję cytatów o Trzech Królach w Wikicytatach

Zobacz multimedia związane z tematem: Trzej Królowie

Zobacz hasło Trzej Królowie w Wikisłowniku

• orszak Trzech Króli
• data narodzin Jezusa Chrystusa
• rzeź niewiniątek
• spis Kwiryniusza
• wigilia Bożego Narodzenia

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Brown, Raymond: The Birth of the Messiah. A Commentary on the Infancy Narratives in the Gospels of Mathew and Luke. Wyd. Nowe poszerzone. Nowy Jork – Londyn – Toronto – Sydney – Auckland: Doubleday, 1993, s. 752, seria: The Anchor Bible Reference Library. ISBN 0-385-47202-1.
• Ceroke C.P.: Mary, Blessed Virgin, I (In the Bible). W: New Catholic Encyclopedia. Wyd. 2 (dodruk wyd. z 1967 r.). T. 9. Washington, Columbia D.C.: 1981, s. 335-344.
• The Quest of Historical Jesus. W: Léon-Dufour X.: The Gospels and the Jesus of History. J.H. McHugh (przekład z. j. franc.). Londyn: Collins, 1968, s. 224-258.
• McKenzie, J.L. SJ: The Gospel According to Mathew. W: The Jerome Biblical Commentary. R.E. Brown SS, J. Fitzmyer SJ, R.E. Murphy O. Carm. (red.). Londyn – Dublin: G. Chapman, 1976, s. 62-114. ISBN 225-48812-4.

Linki zewnętrzne

• Trzej Królowie na opoka.org.pl
• Objawienie Pańskie na cerkiew.pl (opr. Jarosław Charkiewicz)
• Objawienie Pańskie – Trzej Królowie materiały na brewiarz.katolik.pl [12.01.2010]
• W wizji Katarzyny Emmerich - Podróż świętych Trzech Króli do Betlejem. W: Życie Jezusa według Objawień bł. Katarzyny Emmerich [on-line]. [dostęp 2012-01-06].