| |||
Kardynał prezbiter | |||
Stanisław Dziwisz (2018) | |||
| |||
Kraj działania | Polska, Watykan | ||
Data i miejsce urodzenia | 27 kwietnia 1939 Raba Wyżna | ||
Arcybiskup metropolita krakowski | |||
Okres sprawowania | 2005–2016 | ||
Sekretarz papieża Jana Pawła II | |||
Okres sprawowania | 1978–2005 | ||
Wyznanie | katolicyzm | ||
Kościół | rzymskokatolicki | ||
Diakonat | 25 marca 1963 | ||
Prezbiterat | 23 czerwca 1963 | ||
Nominacja biskupia | 7 lutego 1998 | ||
Sakra biskupia | 19 marca 1998 | ||
Kreacja kardynalska | 24 marca 2006 Benedykt XVI | ||
Kościół tytularny | bazylika Najświętszej Maryi Panny Wszystkich Ludzi | ||
Odznaczenia | |||
| |||||||||||||||||||||||||
Data konsekracji | 19 marca 1998 | ||||||||||||||||||||||||
Miejscowość | Watykan | ||||||||||||||||||||||||
Miejsce | bazylika św. Piotra | ||||||||||||||||||||||||
Konsekrator | Jan Paweł II | ||||||||||||||||||||||||
Współkonsekratorzy | Angelo Sodano Franciszek Macharski | ||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
|
Stanisław Jan Dziwisz[1] (ur. 27 kwietnia 1939 w Rabie Wyżnej) – polski duchowny rzymskokatolicki, doktor teologii, sekretarz i kapelan arcybiskupa metropolity krakowskiego Karola Wojtyły w latach 1966–1978, osobisty sekretarz papieża Jana Pawła II w latach 1978–2005, arcybiskup metropolita krakowski w latach 2005–2016, kardynał prezbiter od 2006, od 2016 arcybiskup senior archidiecezji krakowskiej. Kawaler Orderu Orła Białego.
Urodził się 27 kwietnia 1939 w Rabie Wyżnej. W 1957 ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. Seweryna Goszczyńskiego w Nowym Targu[2].
W latach 1957–1963 studiował w Wyższym Seminarium Duchownym Archidiecezji Krakowskiej[2]. Święcenia diakonatu otrzymał 25 marca 1963 przez posługę Karola Wojtyły, biskupa pomocniczego krakowskiego, który również 23 czerwca 1963 udzielił mu w katedrze na Wawelu święceń prezbiteratu[3][4].
W latach 1965–1967 odbył studia specjalistyczne w zakresie liturgiki na Wydziale Teologicznym w Krakowie, uwieńczone uzyskaniem licencjatu. Następnie rozpoczął studia doktoranckie na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Doktorat z teologii uzyskał w 1981 na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie na podstawie dysertacji Kult św. Stanisława Biskupa w Krakowie do Soboru Trydenckiego[5][2].
W latach 1963–1965 pracował jako wikariusz w parafii Przemienienia Pańskiego w Makowie Podhalańskim[4][6] u boku proboszcza Franciszka Dźwigońskiego[7]. W latach 70. był krótko proboszczem parafii św. Marcina w Krempachach[8][9].
W 1966 został kapelanem i sekretarzem arcybiskupa metropolity krakowskiego Karola Wojtyły. Jednocześnie był wykładowcą liturgiki w Wyższym Instytucie Katechetycznym w Krakowie oraz redaktorem „Notificationes a Curia Metropolitana Cracoviensi”, urzędowego pisma kurii krakowskiej. W strukturach archidiecezjalnych pełnił funkcje członka: Komisji Liturgicznej (której był sekretarzem), Komitetu Roku Świętego 1974–1975 oraz rady kapłańskiej[2]. Uczestniczył w odbywającym się w latach 1972–1979 Duszpasterskim Synodzie Archidiecezji Krakowskiej, pracując w Komisji Głównej, Komisji ds. Kultu Bożego i Komisji Uświęcania Czasu, a także zespole redakcyjnym Ceremoniału diecezjalnego i Podręcznika parafialnego[10].
Pozostał sekretarzem Karola Wojtyły, gdy ten 16 października 1978 został wybrany na papieża i przyjął imiona Jan Paweł II[2]. Był przy Janie Pawle II 13 maja 1981 w czasie zamachu na placu św. Piotra dokonanego przez Mehmeta Alego Ağcę, a podejmowane przez niego szybkie decyzje przyczyniły się do uratowania życia papieża[11]. W 1987 został wiceprzewodniczącym Rady Administracyjnej Fundacji Jana Pawła II[2].
W 1985 został mianowany przez papieża Jana Pawła II prałatem Jego Świątobliwości[4], a w 1996 protonotariuszem apostolskim numerowanym, co uprawniało go do stwierdzania autentyczności papieskiego podpisu. W 1995 otrzymał godność kanonika lwowskiej kapituły katedralnej, a w 1997 krakowskiej kapituły metropolitalnej[2].
7 lutego 1998 Jan Paweł II prekonizował go biskupem tytularnym San Leone i mianował prefektem pomocniczym Domu Papieskiego[12][2]. Święcenia biskupie otrzymał 19 marca 1998 w bazylice św. Piotra w Rzymie. Udzielił mu ich osobiście Jan Paweł II z towarzyszeniem kardynała Angela Sodano, sekretarza stanu Stolicy Apostolskiej, i kardynała Franciszka Macharskiego, arcybiskupa metropolity krakowskiego[13][3]. Jako zawołanie biskupie przyjął słowa „Sursum corda” (W górę serca). 29 września 2003 został wyniesiony do godności arcybiskupa[14][15]. Po śmierci papieża Jana Pawła II decyzją jego następcy Benedykta XVI pozostał na urzędzie prefekta pomocniczego Domu Papieskiego[11].
3 czerwca 2005 Benedykt XVI prekonizował go arcybiskupem metropolitą krakowskim[16][2]. Paliusz metropolitalny otrzymał 29 czerwca 2005 w bazylice św. Piotra w Rzymie[17]. Natomiast 27 sierpnia 2005 odbył ingres do katedry na Wawelu i kanonicznie objął swój urząd[18]. Jako arcybiskup metropolita krakowski objął urząd wielkiego kanclerza Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. Przyczynił się do podniesienia uczelni do godności Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie[19]. Był inicjatorem budowy Centrum Jana Pawła II „Nie lękajcie się”, a także zorganizowania w Krakowie 31. Światowych Dni Młodzieży. Gościł w Krakowie dwóch papieży: Benedykta XVI i Franciszka[20]. W kwietniu 2010 udzielił zgody na pochowanie na Wawelu zmarłej w katastrofie smoleńskiej pary prezydenckiej Lecha i Marii Kaczyńskich, co spotkało się z krytyką i protestami, jak i kontrprotestami zwolenników pochówku pary prezydenckiej na Wawelu[21][22]. W kwietniu 2014 w związku z ukończeniem 75 lat zgodnie z przepisami prawa kanonicznego oddał się do dyspozycji papieża[23], jednakże Franciszek zlecił mu dalsze sprawowanie urzędu arcybiskupa krakowskiego[24]. Rezygnacja została przyjęta 8 grudnia 2016[25][26], jednocześnie do 28 stycznia 2017, kiedy to jego następca, dotychczasowy arcybiskup metropolita łódzki Marek Jędraszewski kanonicznie objął urząd, pełnił zleconą mu przez papieża funkcję administratora apostolskiego archidiecezji[27][28].
22 lutego 2006 Benedykt XVI wyniósł go do godności kardynalskiej[29][30]. Kreowany kardynałem prezbiterem został na konsystorzu 24 marca 2006[31][32][3]. Ingres kardynalski do katedry na Wawelu odbył 1 kwietnia 2006[33], natomiast 24 października 2006 objął swój kościół tytularny w Rzymie – bazylikę Najświętszej Maryi Panny Wszystkich Ludzi[34][3]. Decyzjami papieża Benedykta XVI został członkiem czterech dykasterii Kurii Rzymskiej: 6 maja 2006 Kongregacji Wychowania Katolickiego oraz Papieskiej Rady ds. Środków Społecznego Przekazu[35][36], 24 kwietnia 2008 Papieskiej Rady ds. Świeckich[37][38], a 5 stycznia 2011 Papieskiej Rady ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia[39][40]. W 2013 wziął udział w konklawe, na którym papieżem został wybrany Franciszek[41][42]. 27 kwietnia 2019 w związku z ukończeniem 80 lat utracił prawo udziału w konklawe[43].
W ramach Konferencji Episkopatu Polski 14 marca 2007 został wybrany na członka Rady Stałej[44]. W związku z zatwierdzeniem przez Stolicę Apostolską nowego statutu KEP 7 września 2009 został członkiem Rady Stałej z urzędu jako kardynał sprawujący jednocześnie urząd biskupa diecezjalnego[45]. Objął również funkcję przewodniczącego Komisji Duchowieństwa i Zespołu ds. Wizyty Ojca Świętego w Polsce w 2016 roku[46]. Dokonał konsekracji biskupów pomocniczych krakowskich: Grzegorza Rysia (2011) i Damiana Muskusa (2011) oraz biskupów bielsko-żywieckich: diecezjalnego – Romana Pindla (2014) i pomocniczego – Piotra Gregera (2011). Ponadto był współkonsekratorem podczas święceń jedenastu biskupów[3].
W 2007 w artykułach „Głosu Wielkopolskiego” i „La Stampy” zarzucono mu niepowiadamianie Jana Pawła II o przypadkach molestowania seksualnego w Kościele katolickim[47][48][49]. W 2020 w reportażu telewizyjnym Marcina Gutowskiego Don Stanislao. Druga twarz kardynała Dziwisza, wyemitowanym w stacji TVN24, sformułowane zostały wątpliwości co do jego roli w tuszowaniu nadużyć seksualnych popełnionych m.in. przez księdza z diecezji bielsko-żywieckiej, założyciela Legionu Chrystusa Marciala Maciela i byłego kardynała Theodore’a McCarricka, a także czerpania z tego tytułu osobistych korzyści[50][51]. W reportażu zamieszczono wypowiedzi z zarzutami sformułowanymi przez księdza Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego[51] oraz fragmenty wywiadu udzielonego Piotrowi Kraśce, w którym hierarcha zaprzeczał swojej wiedzy na temat przypadków wykorzystania seksualnego w Kościele[52].
Jan Paweł II uczynił go wykonawcą swojego testamentu[2]. Pomimo zobowiązania w tym dokumencie nie zniszczył osobistych notatek papieża, zaś niektóre z nich udostępnił do publikacji w książce Jestem bardzo w rękach Bożych z 2014, co wzbudziło kontrowersje. Uzasadniając swoje działanie, oświadczył, że Jan Paweł II pozwolił mu samodzielnie zadecydować w sprawie osobistych zapisków. Te z nich, które należało zniszczyć, zostały zniszczone, zaś opublikowano te notatki, które pozwalają zrozumieć duchowość papieża[53]. Autor książki Świadectwo (2007), opisującej wspomnienia dotyczące życia i pracy Jana Pawła II, na podstawie której w 2008 został wyprodukowany film pod tym samym tytułem.
W 2009 wszedł w skład Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa[54].
Postanowieniem z dnia 27 stycznia 2017 prezydent RP Andrzej Duda „w uznaniu znamienitych zasług dla Rzeczypospolitej Polskiej, a w szczególności dla życia publicznego i społecznego, za budowanie pozytywnego wizerunku Polski na świecie oraz za osiągnięcia w dziele pojednania między ludźmi” odznaczył go Orderem Orła Białego[1]. Wcześniej postanowieniem prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego z 10 października 2003 „w uznaniu wybitnych zasług w rozwijaniu współpracy między Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską” został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[55]. Otrzymał również: Order Bernardo O’Higginsa (1993, Chile)[56], Order Wyzwoliciela San Martina (1998, Argentyna)[5], Krzyż Wielki Orderu Izabeli Katolickiej (1999, Hiszpania)[57], Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (2000, Włochy)[58], Krzyż Wielki Orderu Zasługi (2008, Portugalia)[59], Wielką Złotą Odznakę Honorową na Wstędze za Zasługi dla Republiki Austrii (2009, Austria)[60], Krzyż Wielki Narodowego Orderu Zasługi (2010, Kolumbia)[61] i Krzyż Wielki Orderu Zasługi (2016, Węgry)[62]. W 2019 został udekorowany Medalem 100-lecia Odzyskania Niepodległości[63].
Nadano mu honorowe obywatelstwo: Zakopanego (1998)[64], Wadowic (2001)[65], Nowego Targu (2006)[66], gminy Pelplin (2006)[67], Krosna (2007)[68], Mszany Dolnej (2007)[69], gminy Opoczno (2007)[70], Starego Sącza (2007)[71], Lidzbarka Warmińskiego (2008)[72], Krakowa (2009)[73], Międzyrzeca Podlaskiego (2010)[74], Wieliczki (2016)[75], Libiąża (2019)[76] oraz argentyńskiego Buenos Aires (2009)[77] i słowackiego Rużomberka (2020)[78]. Został wyróżniony medalem „Za Szczególne Zasługi dla Rabiańskiej Gminy” (2002)[79], Odznaką Honorową za Zasługi dla Województwa Kujawsko-Pomorskiego (2009)[80] i Złotym Medalem Honorowym za Zasługi dla Województwa Małopolskiego (2012)[81]. Federacja Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP uhonorowała go tytułem Człowieka Roku 2006[82], zaś Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski tytułem Małopolanina Roku 2006[83].
Tytuły doktora honoris causa przyznały mu: Katolicki Uniwersytet Lubelski (2001)[84], Akademia Pedagogiczna w Krakowie (2006)[85], katolicki uniwersytet Abat Oliba CEU w Barcelonie (2007)[86], Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie (2008)[87], Papieski Uniwersytet Katolicki w Buenos Aires (2009)[88], Stołeczny Uniwersytet America w Bogocie (2010)[5][61], Uniwersytet Bukareszteński (2011)[89], Uniwersytet del Salento w Lecce (2011)[90], Uniwersytet Tirański (2013)[91] i Uniwersytet Preszowski (2014)[92]. W 1996 został odznaczony medalem Bene merenti Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie[5].
Ponadto został uhonorowany Medalem Świętego Brata Alberta (2000)[93], Złotym Hipolitem i godnością Wybitnej Osobistości Pracy Organicznej (2005)[94], Orderem Wielkiego Krzyża, Honoru i Dewocji Zakonu Maltańskiego (2006)[95], Złotym Krzyżem Pielgrzyma (2006)[96], międzyreligijną Nagrodą im. Kardynała Augustyna Bea Ligi Przeciw Zniesławianiu (2010)[97], Nagrodą im. Włodzimierza Pietrzaka Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” (2015)[98] oraz nagrodą im. Sándora Petőfiego (2017)[99]. Redakcja „Tygodnika Solidarność” przyznała mu tytuł Człowieka Roku 2005[100]. W plebiscycie Wiktory 2008 Akademia Telewizyjna wyróżniła go nagrodą Superwiktor Specjalny[101]. W 2003 został honorowym kibicem rzymskiego S.S. Lazio[2].
Za życia wystawiono mu dwa pomniki, na których został przedstawiony w towarzystwie Jana Pawła II – w Zakopanem na Krzeptówkach oraz w Rabie Wyżnej[102][103]. Jego wizerunek widnieje także na płaskorzeźbie przy Ołtarzu Trzech Tysiącleci, znajdującego się na terenie klasztoru paulinów w Krakowie[104].
Artykuł Stanisław Dziwisz w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:
Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2021-06-13 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=135106