Stańczyk (obraz Jana Matejki)
| ||
 W sekcji Linki zewnętrzne znajduje się link do audiodeskrypcji obrazu przygotowanej przez Muzeum Narodowe w Warszawie | ||
| Autor | Jan Matejko | |
| Rok wykonania | 1862 | |
| Technika wykonania | olej na płótnie | |
| Rozmiar | 88 × 120 cm | |
| Muzeum | Muzeum Narodowe w Warszawie | |
Stańczyk, właściwie Stańczyk na dworze królowej Bony po utracie Smoleńska (Stańczyk w czasie balu na dworze królowej Bony, kiedy wieść przychodzi o utracie Smoleńska)[1] – obraz Jana Matejki z 1862. Obraz od 1924 znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie[2].
Opis obrazu
Postać jest bardzo dobrze oświetlona. Znajduje się z dala od zgiełku zabawy toczącej się w królewskich komnatach. Twarz błazna to autoportret autora (Jana Matejki). Maluje się na niej niepokój, jakby Stańczyk przewidywał, co stanie się z jego Ojczyzną. Jego splecione ręce wyrażają dezaprobatę dla działalności władców. Za oknem widać wieżę oraz kometę, która symbolizuje zniszczenie Polski.
Kontrastem, a zarazem tłem ubrania, koloru gorącej czerwieni błazna są ściany pałacu zdobione tkaninami. W tym przypadku są to odcienie ciemnej zieleni.
Drugi plan to społeczność dworska zgromadzona na balu. Wnikliwy obserwator może dostrzec szczęśliwe miny gości. Obraz malowany w wąskiej, ściemnionej gamie barwnej z której odznacza się gorąca czerwień, ogólnie są to ugry, wszelkiego rodzaju brązy, ciemne zielenie oraz głównie czernie. Kompozycja na obrazie jest statyczna, postać błazna zdaje się nie poruszać, trwa w smutku i melancholii, permanentnym zamyśle. Efekt ciągłości czasowej autor uzyskał dzięki wprowadzeniu do obrazu części zabawy balowej.
Na obrazie, na stole leży list z okrągłą lakową pieczęcią. Można na nim dostrzec napis „Samogitia, A.D. MDXXXIII” (tzn. Żmudź, 1533).
Dzieło zostało zakupione dla Muzeum Narodowego w Warszawie w 1924 ze środków pochodzących z budżetu miasta stołecznego Warszawy[3]. Obraz został w 1944 wywieziony do ZSRR i odzyskany przez Polskę w 1956.
Tło historyczne
Tytuł nadany przez artystę odwołuje się do upadku Smoleńska z 30 lipca 1514, gdy z powodu braku odsieczy wojewoda smoleński Jurij Sołłohub skapitulował przed wojskami Wielkiego Księstwa Moskiewskiego dowodzonymi przez wielkiego księcia moskiewskiego Wasyla III podczas wojny litewsko-moskiewskiej 1512-1522.
Recepcja obrazu
Obraz Jana Matejki stał się inspiracją m.in. do obrazu Stańczyk autorstwa Leona Wyczółkowskiego i do tekstu utworu napisanego przez Jacka Kaczmarskiego Stańczyk. Piosenka ta, wykonywana przez Przemysława Gintrowskiego, znalazła się na płycie „Muzeum”. Kaczmarski wykorzystuje tu stworzony w renesansie wizerunek błazna jako jedynej osoby, którą naprawdę stać na powagę w niepoważnym świecie. Bezsilność i smutna refleksja postaci, która stanowi bezpośrednie odwołanie do obrazu Matejki, kontrastują z beztroską dworu królowej wobec tragicznego dla Rzeczypospolitej wydarzenia – utraty Smoleńska. W utworze Kaczmarskiego jest to symbol zjawiska historycznego, gdy świat, który wydaje się znany i bezpieczny, kończy się nadchodzącą niezauważalnie katastrofą[4].
Przypisy
- ↑ Matejko : obrazy olejne : katalog pod redakcją i ze wstępem Krystyny Sroczyńskiej. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Arkady, 1993, s. 69. ISBN 83-213-3652-3.
- ↑ Dorota Folga-Januszewska (red. nauk.): Muzeum Narodowe w Warszawie. Arcydzieła malarstwa. Warszawa: Arkady, 2012, s. 458. ISBN 978-83-213-4331-0.
- ↑ Dorota Folga-Januszewska (red. nauk.): Muzeum Narodowe..... Warszawa: Arkady, 2012, s. 13.
- ↑ Jacek Kaczmarski, Jolanta Piątek, Za dużo czerwonego, cz. III, „Odra”, 2 (483), 2002 (pol.).
Linki zewnętrzne
Informacja
Artykuł Stańczyk (obraz Jana Matejki) w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:
- 9. miejsce 2020-10-27
O stronie
Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2020-11-09 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=119767