Skorpucha jaszczurowata

Skorpucha jaszczurowata
	Chelydra serpentina
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Podkrólestwo	Bilateria
(bez rangi)	wtórouste
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Infratyp	żuchwowce
Nadgromada	czworonogi
Gromada	zauropsydy
Rząd	żółwie
Podrząd	żółwie skrytoszyjne
Rodzina	skorpuchowate
Rodzaj	Chelydra
Gatunek	skorpucha jaszczurowata
Synonimy
	Testudo serpentina Linnaeus, 1758; Chelydra laticarinata (Hay, 1916); Chelydra sculpta (Hay, 1916);
	Testudo serpentina Linnaeus, 1758; Chelydra laticarinata (Hay, 1916); Chelydra sculpta (Hay, 1916);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Skorpucha jaszczurowata^[4], żółw jaszczurowaty^[5], żółw kajmanowy (Chelydra serpentina) – gatunek żółwia z rodziny skorpuchowatych (Chelydridae) z podrzędu żółwi skrytoszyjnych (Cryptodira).

Charakterystyka

Masa ciała do ok. 15 kg, a w rekordowych przypadkach przewyższa nawet 30 kg^[6]. Karapaks o długości do 47 cm^[7], spłaszczony, barwy brązowej lub oliwkowo-brązowej, z 3 rzędami rogowych guzów. Tylna część karapaksu głęboko powcinana jak piła. Plastron mocno zredukowany, zbudowany z 10 tarcz. Głowa duża i masywna, z dziobem ostro zakończonym. Szczęki bardzo ostre, zakończone potężnymi hakami. Szyja bardzo gruba, pokryta brodawkowatą skórą. U przednich kończyn pięć, a u tylnych cztery palce z dużymi pazurami; palce spięte błonami pławnymi. Brodawkowata skóra na kończynach tworzy zwisające fałdy. Ogon bardzo długi, do 2/3 długości karapaksu, pokryty na grzbietowej krawędzi wzdłużnym spłaszczonym grzebieniem powstałym z rogowych płytek (podobnie jak u krokodyli). Z powodu swojej grubości szyja, ogon i odnóża mogą być chowane do pancerza tylko częściowo.

Występowanie

Naturalny zasięg geograficzny gatunku obejmuje: Ameryka Północna; południowa Kanada i obszar Stanów Zjednoczonych na wschód od Gór Skalistych. Introdukowany w Arizonie, Kalifornii, Nevadzie, Oregonie, w Chinach, na Tajwanie i na japońskiej wyspie Honsiu^[8]. Populacje z Ameryki Środkowej i Południowej zaliczane dawniej do tego gatunku obecnie są zaliczane do odrębnych gatunków Chelydra acutirostris i Chelydra rossignonii^[9]^[10].

Prowadzi półwodny tryb życia, zamieszkuje płytkie rzeki o mulistym dnie lub bagniska. Rano wychodzi na ląd i wygrzewa się na brzegu^[7].

Występowanie w Polsce

Gatunek uznany za inwazyjny na terenie Polski. Ujęty w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym^[11]. W związku z tym, wwiezienie do Polski żółwia z tego gatunku wymaga zgody Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, natomiast przetrzymywanie, hodowla, rozmnażanie, oferowanie do sprzedaży i zbywanie wymaga zgody Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (art. 120)^[12].

W latach 90. XX wieku skorpuchy zostały wprowadzone do środowiska przyrodniczego w Polsce z inicjatywy Polaka mieszkającego w USA. Były to działania nieoficjalne i nielegalne^[13].

W 2006 roku w Gdyni w oczku wodnym na terenie prywatnej posesji został złapany samiec żółwia jaszczurowatego, obecnie przebywa w Akwarium Gdyńskim^[14].

6 lipca 2016 roku żółw jaszczurowaty został odłowiony w stawie na terenie parku im. Traugutta w Kutnie, gdzie obserwowany był od kilku lat^[15]^[16]. Schwytany osobnik to samiec o masie 6 kg, średnicy karapaksu 30 cm i długości 75 cm. Okaz ten trafił do Ogrodu Zoologicznego w Zamościu^[17].

26 marca 2023 roku duża skorpucha została schwytana przez przedstawiciela Fundacji Epicrates w rowie melioracyjnym w gminie Chynów w powiecie grójeckim^[13].

Ekologia

Pokarm: Ryby, żaby, salamandry, nieduże ptaki i ssaki^[7].
Zachowanie: Zwykle przebywa w płytkiej wodzie zagrzebany w mule i nieruchomo czatuje na zdobycz. Jest słabym pływakiem. Bardzo ruchliwy i agresywny. Wyróżnia się na tle większości innych gatunków żółwi tym, że w razie zagrożenia nie chowa się do pancerza lub nie podejmuje ucieczki. Staje do walki używając szczęk, którymi może nawet odgryźć ludzką rękę w nadgarstku. Nie jest to trudne dzięki bardzo długiej szyi, którą przez większość czasu chowa pod pancerz, ale szybko może ją wyciągnąć na całej długości^[18].
Rozmnażanie: Samice składają do jam wygrzebanych w pobliżu wody od 25 do 40 jaj i starannie zasypują je ziemią i liśćmi. U embrionów dł. ok. 20 mm występuje narząd linii bocznej.

Agresja

Żółw jaszczurowaty uznawany jest za gatunek niebezpieczny dla ludzi, mogący spowodować poważne uszkodzenia ciała.

Pod względem prawnym obecnie w Polsce żółw jaszczurowaty nie znajduje się na liście zwierząt niebezpiecznych, ale podczas prac nad Projektem rozporządzenia w sprawie gatunków zwierząt niebezpiecznych dla życia i zdrowia ludzi, warunków ich przetrzymywania oraz sposobów znakowania tych zwierząt w 2009 roku, na liście tej się znajdował^[19].

Przypisy

↑ Chelydra serpentina, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b Turtles of the World Checklist. 2017. (ang.).
↑ Chelydra serpentina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 396. ISBN 83-01-14344-4.
↑ W. Juszczyk: Gady i płazy. Wyd. 2. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986, s. 249, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0043-4.
↑ Virginia Herpetological Society – Snapping Turtle. [dostęp 2019-11-20].
↑ ^a ^b ^c F.J. Obst: Żółwie. W: Harold G. Cogger, Richard G. Zweifel: Encyklopedia Zwierząt. Gady i Płazy. Warszawa: Agencja ELIPSA, 1933, s. 113–114. ISBN 83-85152-31-8.
↑ The Reptile Database. (ang.).
↑ Turtle Taxonomy Working Group [John W. Bickham, John B. Iverson, James F. Parham, Hans-Dieter Philippen, Anders G.J. Rhodin, H. Bradley Shaffer, Phillip Q. Spinks i Peter Paul van Dijk]: An Annotated List of Modern Turtle Terminal Taxa with Comments on Areas of Taxonomic Instability and Recent Change. W: Defining Turtle Diversity: Proceedings of a Workshop on Genetics, Ethics, and Taxonomy of Freshwater Turtles and Tortoises. H. Bradley Shaffer, Nancy N. FitzSimmons, Arthur Georges i Anders G.J. Rhodin (red.). Chelonian Research Monographs No. 4, 2007, s. 173–199. (ang.).
↑ Turtle Taxonomy Working Group [Rhodin AGJ, van Dijk PP, Iverson JB, Shaffer HB]: Turtles of the world, 2010 update: annotated checklist of taxonomy, synonymy, distribution, and conservation status. W: Conservation Biology of Freshwater Turtles and Tortoises: A Compilation Project of the IUCN/SSC Tortoise and Freshwater Turtle Specialist Group. Rhodin AGJ, Pritchard PCH, van Dijk PP, Saumure RA, Buhlmann KA, Iverson JB, Mittermeier RA (red.). Chelonian Research Monographs No. 5, 2010, s. 000.85–000.164. (ang.).
↑ Dz.U. z 2011 r. nr 210, poz. 1260
↑ Dz.U. z 2022 r. poz. 916
↑ ^a ^b W niedzielne poranki zwykle się odpoczywa (Fundacja Epicrates). facebook.com, 2023-03-26. [dostęp 2023-03-27]. (pol.).
↑ Chociaż żółw, to groźny.
↑ Stwór z kutnowskiego stawu, 8 lipca 2016 [dostęp 2016-07-10] .
↑ Groźny żółw jaszczurowaty po raz pierwszy schwytany w Polsce, tvnmeteo.tvn24.pl [dostęp 2016-07-10] .
↑ Egzotyczny i niebezpieczny żółw trafił do zoo w Zamościu. 2016-12-13.
↑ Szczotkowanie groźnego żółwia.
↑ Projekt rozporządzenia w sprawie gatunków zwierząt niebezpiecznych dla życia i zdrowia ludzi, warunków ich przetrzymywania oraz sposobów znakowania tych zwierząt z 2009 roku [zarchiwizowane z adresu 2021-01-27] .

Linki zewnętrzne

Witold Borkowski: Żółw jaszczurowaty (Chelydra serpentina). Terrarium.com.pl, 2018-02-13. [dostęp 2018-04-21].
Chelydra serpentina (LINNAEUS, 1758). The Reptile Database. [dostęp 2018-04-21]. (ang.).

[itis-1] Chelydra serpentina, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[tftsg-2] Turtles of the World Checklist. 2017. (ang.).

[iucn-3] Chelydra serpentina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[pwn-4] Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 396. ISBN 83-01-14344-4.

[Juszczyk-5] W. Juszczyk: Gady i płazy. Wyd. 2. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986, s. 249, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0043-4.

[rekordowa_wielkość-6] Virginia Herpetological Society – Snapping Turtle. [dostęp 2019-11-20].

[Encyklopedia_Zwierząt-7] F.J. Obst: Żółwie. W: Harold G. Cogger, Richard G. Zweifel: Encyklopedia Zwierząt. Gady i Płazy. Warszawa: Agencja ELIPSA, 1933, s. 113–114. ISBN 83-85152-31-8.

[The_Reptile_Database-8] The Reptile Database. (ang.).

[Turtle_Taxonomy_Working_Group2007-s173-199-9] Turtle Taxonomy Working Group [John W. Bickham, John B. Iverson, James F. Parham, Hans-Dieter Philippen, Anders G.J. Rhodin, H. Bradley Shaffer, Phillip Q. Spinks i Peter Paul van Dijk]: An Annotated List of Modern Turtle Terminal Taxa with Comments on Areas of Taxonomic Instability and Recent Change. W: Defining Turtle Diversity: Proceedings of a Workshop on Genetics, Ethics, and Taxonomy of Freshwater Turtles and Tortoises. H. Bradley Shaffer, Nancy N. FitzSimmons, Arthur Georges i Anders G.J. Rhodin (red.). Chelonian Research Monographs No. 4, 2007, s. 173–199. (ang.).

[Turtle_Taxonomy_Working_Group2010-s00085-000164-10] Turtle Taxonomy Working Group [Rhodin AGJ, van Dijk PP, Iverson JB, Shaffer HB]: Turtles of the world, 2010 update: annotated checklist of taxonomy, synonymy, distribution, and conservation status. W: Conservation Biology of Freshwater Turtles and Tortoises: A Compilation Project of the IUCN/SSC Tortoise and Freshwater Turtle Specialist Group. Rhodin AGJ, Pritchard PCH, van Dijk PP, Saumure RA, Buhlmann KA, Iverson JB, Mittermeier RA (red.). Chelonian Research Monographs No. 5, 2010, s. 000.85–000.164. (ang.).

[lista_inwazyjne-11] Dz.U. z 2011 r. nr 210, poz. 1260

[zgoda_GDOŚ-12] Dz.U. z 2022 r. poz. 916

[p1-13] W niedzielne poranki zwykle się odpoczywa (Fundacja Epicrates). facebook.com, 2023-03-26. [dostęp 2023-03-27]. (pol.).

[szczotkowanie-14] Chociaż żółw, to groźny.

[Stwór_z_kutnowskiego_stawu-15] Stwór z kutnowskiego stawu, 8 lipca 2016 [dostęp 2016-07-10] .

[Groźny_żółw_jaszczurowaty-16] Groźny żółw jaszczurowaty po raz pierwszy schwytany w Polsce, tvnmeteo.tvn24.pl [dostęp 2016-07-10] .

[zoo_Zamość-17] Egzotyczny i niebezpieczny żółw trafił do zoo w Zamościu. 2016-12-13.

[trojmiasto--18] Szczotkowanie groźnego żółwia.

[zwierzę_niebezpieczne-19] Projekt rozporządzenia w sprawie gatunków zwierząt niebezpiecznych dla życia i zdrowia ludzi, warunków ich przetrzymywania oraz sposobów znakowania tych zwierząt z 2009 roku [zarchiwizowane z adresu 2021-01-27] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]