Ryga

  1. Strona główna
  2. Polska Wikipedia
  3. Ryga
Ryga
Rīga
Ilustracja
Panorama Starego Miasta w Rydze
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Łotwa

Region

Ryga

Burmistrz

Vilnis Ķirsis

Powierzchnia

304,05 km²

Wysokość

6 m n.p.m.

Populacja (2022)
• liczba ludności


605 802[1]

Nr kierunkowy

+371 67

Kod pocztowy

LV-10(01-84)

Tablice rejestracyjne

LV

Położenie na mapie Łotwy
Mapa konturowa Łotwy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ryga”
Ziemia56°58′N 24°08′E/56,966667 24,133333
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Portal Litwa, Łotwa i Estonia

Ryga (łot. Rīga [ˈriːɡa], niem. i szw. Riga, lit. Ryga, est. Riia, liw. Rīgõ, fiń. Riika, jidysz ריגע, Rige, ros. Рига, Riga) – stolica i największe miasto Łotwy, położone nad rzeką Dźwiną w pobliżu jej ujścia do Bałtyku w Zatoce Ryskiej. Jest głównym ośrodkiem gospodarczo-przemysłowym, komunikacyjnym (port morski, lotniczy i węzeł kolejowy Ryga Centralna), kulturalnym i naukowym kraju. Zabytkowe Stare Miasto jest wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO. Stanowi jedno z największych w Europie skupisk architektury secesyjnej. W przeszłości ludność miasta dochodziła nawet do 900 tys. mieszkańców, w 2022 liczba ludności Rygi wynosiła około 605 tys. osób. Pod względem liczby ludności największe miasto w krajach bałtyckich. W Rydze znajduje się agencja Unii Europejskiej – Organ Europejskich Regulatorów Łączności Elektronicznej BEREC.

Historia

Dzieje najstarsze

XIII-wieczna pieczęć miejska Rygi

Już w X wieku istniała rozwinięta osada plemienia Liwów u ujścia Dźwiny, którędy przebiegał szlak handlowy od Waregów do Greków. Obecne miasto zostało założone w 1201 przez biskupa Alberta von Buxhövden i szybko stało się, jako jeden z członków Hanzy od 1282 roku, ważnym ośrodkiem handlowym na wybrzeżu Bałtyku. W 1207 roku rozpoczęto budowę murów miejskich. Po 1225 roku legat papieski Wilhelm z Modeny przyznał mieszczanom prawa, które mieli kupcy niemieccy w Visby na Gotlandii. W średniowieczu Ryga była jednym z najważniejszych portów bałtyckich. Od tego momentu zaczęły się w Rydze, jak i całej Łotwie, silne wpływy niemieckiej kultury, języka niemieckiego i niemieckie osadnictwo, a sytuacja ta trwała setki lat. Po 1237 roku posiadłości i prawa zakonu kawalerów mieczowych na terenie miasta przejął zakon krzyżacki. Od 1255 Ryga była siedzibą katolickiej archidiecezji Prus, Inflant i Estonii, której podlegały m.in. diecezja chełmińska i diecezja warmińska. W związku z próbami przejęcia władzy w mieście przez zakon krzyżacki, w 1297 roku mieszczanie Rygi zburzyli dwór krzyżacki i wymordowali jego załogę. Konflikt trwał do 1330 roku, gdy wojska zakonne zmusiły miasto do poddania się. W 1366 roku wielki mistrz zrzekł się władzy nad miastem, zastrzegając jedynie prawo do posiadania zamku. W 1366 papież ustanowił królów Polski opiekunami arcybiskupstwa ryskiego. W 1452 roku zakon krzyżacki i arcybiskup Sylwester Stodewescher zawarli w Kircholmie ugodę, na mocy której podzielili się władzą nad miastem. W 1484 roku mieszczanie zbuntowali się ponownie i zburzyli zamek krzyżacki, jednak po kilku latach musieli się ponownie podporządkować zakonowi, którego pozycja jednak szybko w następnych latach zaczęła słabnąć. W latach 1521–1524 Ryga stała się miastem luterańskim[potrzebny przypis].

Ryga w Rzeczypospolitej (1561–1621)

Panorama Rygi w 1572 roku

28 listopada 1561 na mocy paktu wileńskiego Inflanty oddały się pod opiekę królowi Zygmuntowi II Augustowi, a Gotthard Kettler otrzymał w lenno Kurlandię i Semigalię. W dniu 5 marca 1562 na zamku w Rydze Kettler złożył hołd lenny Zygmuntowi II Augustowi, który w zastępstwie króla polskiego przyjął Mikołaj Radziwiłł Czarny. Po unii lubelskiej w 1569 Ryga znalazła się pod wspólnym panowaniem Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pod polską władzą zamek w Rydze znajdował się od 1565 r., natomiast w roku następnym utworzono w Rydze kasztelanię. W 1566 r. nastąpiła sekularyzacja i w efekcie likwidacja arcybiskupstwa w Rydze.

3 grosze (trojak) Zygmunta III Wazy z mennicy ryskiej

W obrębie państwa polsko-litewskiego Ryga otrzymała najpierw 20 lat autonomii (Freiheistsjahre) i po upływie tego okresu król Stefan Batory podpisał 15 stycznia 1581 r. akt poddania się Rygi jego władzy. Po pokonaniu Iwana Groźnego w 1582 r. król uroczyście wjechał do miasta przez bramę Marschallpforte, a następnie w tym samym roku założył w nim kolegium jezuickie. W listopadzie 1582 r. Sejm Rzeczypospolitej zatwierdził nowy przywilej dla miasta Corpus Privilegiorum Stephaneum. Król Stefan Batory nadał Rydze prawo składu w 1581 i 1582 roku[2]. W 1584 r. miasto zawarło specjalną konwencję ułatwiającą handel z Wielkim Księstwem Litewskim. W latach 1584–1589 miastem wstrząsnęły niepokoje określane jako „rozruchy kalendarzowe”, których tłem było wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego, spór o kościół św. Jakuba pomiędzy katolikami a protestantami i w konsekwencji wypędzenie jezuitów oraz konflikt między Radą Miejską a gildiami o władzę w mieście. W trakcie starć publicznie stracono w 1586 r. dwóch stronników króla Polski: wójta Testiusza i syndyka Wellinga. Nastroje uspokoiły się w czasie panowania Zygmunta III Wazy, gdy pod mury miasta podeszły wojska wojewody wendeńskiego Jerzego Farensbacha i stracono dwóch przywódców gildii protestanckiej: notariusza Gizego i ławnika Brynka. Ryga leżała w obrębie województwa wendeńskiego. W okresie panowania Rzeczypospolitej w ryskiej mennicy bito polskie monety[potrzebny przypis].

Miasto pod panowaniem polskim zaczęło się dynamicznie rozwijać, czego dowodem był wzrost liczebności cechów rzemieślniczych z 8 do 24. W 1588 r. N. Mollin otworzył w mieście pierwszą drukarnię, którą wzorował na drukarni hetmana Jana Zamoyskiego w Zamościu. W 1589 r. miasto złożyło przysięgę wierności nowemu królowi Polski Zygmuntowi III Wazie. W 1601 r. sądy miejskie podporządkowano bezpośrednio najwyższym sądom królewskim w Warszawie. W 1603 r. król Zygmunt III zezwolił miastu na zatrzymywanie połowy otrzymywanych ceł.

Panorama Rygi w 1612 roku

W czasie II wojny polsko-szwedzkiej w 1601 r. pod miastem wojska polskie rozbiły wojska szwedzkie, a w 1605 we wsi Kircholm, 25 km od Rygi, wojska Rzeczypospolitej pokonały przeważające siły szwedzkie.

W czasie IV wojny polsko-szwedzkiej król Szwecji Gustaw II Adolf obległ miasto 21 sierpnia 1621 r. Rygi broniły garnizon liczący 900 polskich żołnierzy oraz 3700 mieszczan z milicji miejskiej z artylerią. Po miesięcznym oblężeniu i odparciu trzech szturmów Ryga skapitulowała 25 września. Leżący niedaleko Dyjament (dziś dzielnica miasta), którego broniła tylko jedna kompania piechoty pod dowództwem Jana Schawarzhofa, poddał się dopiero 2 października. Ryga pozostała pod panowaniem Szwedów na mocy rozejmu w Altmarku z 1629 r. Panowanie szwedzkie nad Rygą potwierdził de iure dopiero pokój w Oliwie w 1660 r.[potrzebny przypis]

Ryga pod panowaniem Szwecji (1621–1710)

W 1656 w czasie wojny szwedzko-rosyjskiej Rosjanie po raz pierwszy podjęli próbę zdobycia miasta. W trakcie III wojny północnej w 1700 roku miasto obległy wojska saskie króla Augusta II Mocnego, który zdobyciem miasta chciał wzmocnić swoją pozycję wobec szlachty polskiej. W 1701 żołnierze Augusta II zostali pokonani pod Rygą przez Szwedów, którzy następnie skierowali się na południe, do Polski[3].

Ryga w carskiej Rosji (1710–1917)

Ryga ok. 1890–1900

W 1710 r. po bitwie pod Połtawą miasto zdobyli Rosjanie, jednak niedaleka Łatgalia nadal do I rozbioru Polski w 1772 r. pozostała w rękach polskich. W 1721 roku Szwecja w traktacie nysztackim uznała przynależność Rygi do Rosji. W 1782 roku powstał pierwszy teatr publiczny. W 1796 stała się stolicą guberni inflanckiej Imperium Rosyjskiego. W 1812 roku wojska napoleońskie spaliły przedmieścia miejskie, odbudowane następnie przez generał-gubernatora inflanckiego Filippa Paulucciego[4]. W 1854 r. podczas wojny krymskiej port został zablokowany przez flotę brytyjską. W latach 1857–1863 zburzono fortyfikacje miejskie i rozpoczęto zakładanie bulwarów. W latach 1858–1861 nastąpiła pierwsza masowa migracja ludności łotewskiej ze wsi do Rygi, co spowodowało wzrost jej znaczenia w mieście. W 1881 r. ludność miasta liczyła już 170 tys. mieszkańców, w tym 67 tys. posługiwało się językiem niemieckim (40%), 50 tys. łotewskim (30%), 32 tys. rosyjskim (19%) i 3,2 tys. językiem polskim (2%)[5].

Podczas rewolucji 1905 r. miastem wstrząsały rozruchy robotnicze. Na wieść o krwawej niedzieli w Petersburgu – rozpędzeniu pokojowej demonstracji robotników w dniu 9 stycznia?/22 stycznia 1905, w Rydze wybuchł dwa dni później (11 stycznia?/24 stycznia 1905) strajk powszechny. Udział w nim wzięło ponad 80 tys. osób. Robotnicy przerwali pracę, a także organizowali demonstracje i wiece[6][7]. 13 stycznia?/26 stycznia 1905 wojsko rosyjskie rozpędziło jeden z pochodów protestacyjnych – zginęły wówczas 73 osoby, a ponad 200 zostało rannych[7]. Pacyfikacja ryskiej demonstracji, zamiast doprowadzić do wygaśnięcia ruchu rewolucyjnego, sprawiła, że strajki ogarnęły również inne miasta na Łotwie[7]. Ruch rewolucyjny w Rydze był na tyle silny, że robotniczy Komitet Federacyjny przez kilka miesięcy na przełomie 1905 i 1906 r. działał faktycznie jawnie, domagając się ustanowienia 8-godzinowego dnia pracy, wprowadzenia prawa do strajku i zwołania ogólnorosyjskiego Zgromadzenia Ustawodawczego[6]. Władze carskie odzyskały kontrolę nad miastem dopiero w roku następnym[8].

 Osobny artykuł: Rewolucja 1905 roku na Łotwie.

W trakcie I wojny światowej Ryga została zdobyta przez Niemców 3 września 1917 r.

Ryga w czasie łotewskiej wojny o niepodległość i w Republice Łotewskiej (1918–1940)

18 listopada 1918 r. Łotewska Rada Ludowa ogłosiła w Rydze powstanie niepodległej Republiki Łotewskiej[9]. Kilkanaście dni później, 29 listopada, działania wojenne przeciwko niepodległej republice rozpoczęła Armia Czerwona. Rząd Rosji Radzieckiej oraz komuniści łotewscy dążyli do utworzenia na ziemiach łotewskich republiki radzieckiej[10]. Rząd Tymczasowy Łotwy z Kārlisem Ulmanisem na czele zawarł z Niemcami umowę, na mocy której terytoriów łotewskich przed Armią Czerwoną bronić miały niemieckie jednostki ochotnicze (Bałtycka Landeswehra i Żelazna Brygada, następnie Dywizja)[11], jednak w listopadzie i grudniu 1918 r. oddziały bolszewickie, wspierane przez miejscowych zwolenników, zdołały opanować praktycznie całą wschodnią Łotwę. W końcu grudnia 1918 r. rząd łotewski uznał obronę Rygi za niemożliwą i opuścił miasto. W dniach 2–3 stycznia 1919 r. Rygę opanowali miejscowi bolszewicy oraz wkraczające jednostki Armii Czerwonej[12].

 Osobny artykuł: Ofensywa Armii Czerwonej na Łotwie (1918–1919).
Ryga jako stolica efemerycznej Łotewskiej SRR: dekoracje w centrum miasta w dniu 1 maja 1919 r.

Do Rygi przybył rząd Łotewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, na czele którego stał Pēteris Stučka[13]. 13–15 stycznia 1919 r. w Rydze odbył się I Zjazd Delegatów Robotniczych Łotwy[14].

23 maja 1919 r. Ryga została zdobyta przez wojska niemieckie działające w imieniu rządu łotewskiego na czele z Andrievsem Niedrą, który wcześniej sami Niemcy zainstalowali drogą przewrotu, obalając proaliancki rząd Ulmanisa. W zajętym mieście Niemcy rozstrzelali ok. 4500 Łotyszy podejrzanych o współpracę z bolszewikami lub o sympatyzowanie z rządem Ulmanisa[15]. Rząd Tymczasowy Łotwy odzyskał kontrolę nad Rygą po bitwie pod Kiesią w czerwcu 1919 r., w której wojska estońskie, z udziałem ochotników łotewskich, odniosły zwycięstwo nad Niemcami[16], a 3 lipca 1919 r. zawarty został rozejm nakazujący jednostkom niemieckim opuszczenie Rygi i całej Łotwy[17]. 8 lipca 1919 r. do Rygi powrócił rząd Ulmanisa[16]. Ostatnią próbę odebrania Rygi Republice Łotewskiej podjęła w październiku 1919 r. biała rosyjska Zachodnia Armia Ochotnicza pod dowództwem Pawła Bermondta-Awałowa, wcześniej dozbrojona przez Niemców. Łotysze, z pomocą Wielkiej Brytanii, zdołali jednak odeprzeć jej atak na miasto[18].

 Osobny artykuł: Bitwa o Rygę (1919).

11 sierpnia 1920 podpisano tu traktat pokojowy między Łotwą a Rosją, a 18 marca 1921 podpisano traktat pokojowy między Polską a Rosją.

W połowie 1919 r. Ryga liczyła ok. 212 tys. mieszkańców, w tym 109 tys. Łotyszy, 36 tys. Niemców, 28 tys. Żydów, 15 tys. Rosjan, 9 tys. Polaków oraz 6 tys. Litwinów[19]. W 1935 roku Łotysze stanowili ok. 65% mieszkańców[potrzebny przypis].

Ryga podczas II wojny światowej i w składzie ZSRR (1940–1991)

Przykład sowieckiej zabudowy blokowej na ryskim osiedlu

W 1940 wcielona do ZSRR. W dniu 1 lipca 1941 r. w początkowej fazie operacji Barbarossa zajęta przez Niemców, z wydatnym udziałem powstańców łotewskich.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w lipcu roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 40 000 osób. 21 czerwca 1943 roku Niemcy ostatecznie zlikwidowali getto, a Żydów wywieziono do obozu koncentracyjnego Kaiserwald, obozu Auschwitz II – Birkenau oraz część zamordowano na miejscu[20].

W dniu 13 października 1944 zdobyta ponownie przez Armię Czerwoną i wcielona do ZSRR. Na skutek działań wojennych wiele obiektów miejskich uległo zniszczeniu. W 1949 r. nastąpiła kolejna wywózka mieszkańców miasta na Syberię. W związku z masowym napływem Rosjan do miasta, w 1979 r. liczba Łotyszy w Rydze spadła do 38%[potrzebny przypis].

Ryga w Republice Łotewskiej

Od 21 sierpnia 1991 po ogłoszeniu niepodległości przez Łotwę, miasto ponownie zostało stolicą państwa łotewskiego. W 2003 w stolicy Łotwy został zorganizowany 48. Konkurs Piosenki Eurowizji. W 2006 w Rydze odbył się szczyt NATO. Największą imprezą międzynarodową, jaką dotąd gościła Ryga (oraz cała Łotwa) stały się Mistrzostwa Świata w Hokeju na Lodzie w 2006 oraz 2021 roku[potrzebny przypis]. W 2013 roku w Rydze doszło do katastrofy budowlanej, w której zginęły 54 osoby[potrzebny przypis]. W 2014 miasto zostało wyróżnione tytułem Europejskiej Stolicy Kultury. W 2016 w Rydze odbyły się Europejskie Spotkania Młodych organizowane przez Wspólnotę Taizé[potrzebny przypis].

Mikrorejony

Ryga – zdjęcie satelitarne Landsat
Gotycka zabudowa Starego Miasta

Powszechnie przyjmuje się podział miasta na 47 mikrorejonów:

Panorama miasta
Panorama miasta

Ważniejsze miejsca i zabytki

Plac ratuszowy (Rātslaukums) i dom Bractwa Czarnogłowych; widoczny pomnik Rolanda
Dom Kotów
Budynek szwajcarskiej restauracji Alpenrose – Jauniela iela 16

Miasto leży na trasie Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego. W 1997 ryska starówka została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO[21]. Do najbardziej znanych zabytków i charakterystycznych miejsc Rygi należą:

Polonica

Plac Zamkowy wraz z kościołem Matki Boskiej Bolesnej
  • W katedrze w jednej z kaplic zostali pochowani podkomorzy króla Zygmunta III Wazy rotmistrz wojsk polskich Kacper Tyzenhaus z małżonką.
  • W kościele św. Jakuba posługę sprawował i wygłaszał kazania Piotr Skarga. W 1582 roku król Stefan Batory ze swej rezydencji na zamku przychodził do tego kościoła na msze.
  • W kościele św. Franciszka (Sv. Franciska Romas katolu baznica) z 1889 roku pod ołtarzem głównym został pochowany Stanisław Sołtan, marszałek nadworny Wielkiego Księstwa Litewskiego i późniejszy zesłaniec syberyjski. Pierwotnie grób znajdował się w kaplicy, na której postawiono obecny kościół. Na terenie dawnego cmentarza przykościelnego (od 1908 roku Ogrodu Pokoju) byli pochowani pisarz hrabia Leon Potocki (1799–1864) oraz założyciel akademickiej korporacji „Arkonia” Karol Gąsowski (zm. 1879).
  • przy uliczce Polska Brama (Poļu Gate) znajduje się kościół Matki Boskiej Bolesnej z 1784 roku, który został wzniesiony w związku z obecnością w mieście polskojęzycznej ludności katolickiej.
  • Zamek w Rydze był rezydencją polskich namiestników m.in. Jana Hieronima Chodkiewicza i księcia Jerzego Radziwiłła.
  • Na Politechnice Ryskiej (obecnie Uniwersytet Techniczny, łot. Rīgas Tehniskā Universitāte) studiował Ignacy Mościcki (prezydent Rzeczypospolitej w latach 1926–1939), fakt ten upamiętnia dwujęzyczna tablica umieszczona przy wejściu do budynku dawnego Wydziału Chemii
  • Na Politechnice Ryskiej powstały jedne z najstarszych polskich korporacji akademickich: Arkonia i Welecja.
  • W okresie międzywojennym w Rydze funkcjonowały polskojęzyczna Miejska Szkoła Średnia i Teatr Polski.
  • Od 1990 roku miasto jest siedzibą Związku Polaków na Łotwie[potrzebny przypis].

Populacja

Detal ryskiej architektury secesyjnej
Widok z wieży kościoła św. Piotra na katedrę luterańską i Dźwinę
Rok Populacja
1767 19 500
1800 29 500
1840 60 000
1867 102 600
1881 169 300
1897 282 200
1913 517 500
1920 185 100
1930 377 900
1940 353 800
Rok Populacja
1941 335 200
1945 228 200
1950 482 300
1955 566 900
1959 580 400
1965 665 200
1970 731 800
1975 795 600
1979 835 500
1987 900 300
Rok Populacja
1990 909 135
1991 900 455
1992 889 741
1993 863 657
1994 843 552
1995 824 988
1996 810 172
1997 797 947
1998 786 612
1999 776 008
Rok Populacja
2000 764 329
2001 756 627
2002 747 157
2003 739 232
2004 735 241
2005 731 762
2010 706 413
2011 703 581
2012 699 203
2013 696 618

Narodowości

W czasach ZSRR w Rydze osiedliło się wielu Rosjan, Ukraińców i Białorusinów, którzy mieszkają tam do dziś, większość z nich nie zna języka łotewskiego. Dane za 2013:

% Narodowość
42,5% Łotysze
39,8% Rosjanie
4,0% Białorusini
3,8% Ukraińcy
1,9% Polacy
0,9% Żydzi
7,1% pozostali

Szkoły wyższe

Uniwersytet Łotwy

Muzea

Łotewskie Narodowe Muzeum Sztuki

Transport

Typowy tabor tramwajowy – Tatra T3 w Rydze

W Rydze funkcjonują port lotniczy, port morski oraz największa stacja kolejowa na Łotwie. Komunikację miejską obsługują zarówno tramwaje, jak i trolejbusy.

Sport

W Rydze działa wiele klubów sportowych, do bardziej znanych należą kluby piłkarskie: Skonto FC, Dinamo-Rīnuži/LASD Ryga, FK Rīga, FK Daugava Ryga, a hokej na lodzie reprezentuje tutaj Dinamo Ryga. Głównymi obiektami sportowymi Rygi są Stadion Skonto oraz hale Arēna Rīga i Skonto Arena.

W 1937 w Rydze odbyły się Mistrzostwa Europy w Koszykówce, w 1962 Mistrzostwa Świata w Piłce Siatkowej Mężczyzn (część spotkań), a w 2006 Mistrzostwa Świata w Hokeju na Lodzie.

Ludzie związani z miastem

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Rygą.

Miasta partnerskie

Miasta partnerskie Rygi[23]:

Ratusz na Starym Mieście
Ryska akademia sztuki

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Iedzīvotāju skaits un tā izmaiņas statistiskajos reģionos, republikas pilsētās, novadu pilsētās un novados [dostęp 2022-06-05].
  2. ↑ Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych: (prawo składu), Warszawa 1920, s. 148.
  3. ↑ Johann Gottlob Paulitz, Chronik der Stadt Senftenberg und der zum ehemaligen Amte Senftenberg gehörigen Ortschaften, Drezno, 1892–1923, s. 232.
  4. ↑ Residents of Riga. riga.lv. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-13)].
  5. ↑ G. Manteuffel, Inflanty Polskie oraz listy znad Bałtyku, Kraków 2009, s. 330.
  6. ↑ a b P. Łossowski, Rewolucja 1905 roku w guberniach nadbałtyckich, „Studia z Dziejów ZSRR i Europy Środkowej”, t. 2 (1967), s. 58–59.
  7. ↑ a b c D. Bleiere, I. Butulis, I. Feldmanis, A. Stranga, A. Zunda, History of Latvia. The 20th Century, Jumava, Riga 2006, ISBN 9984-38-038-6, s. 63.
  8. ↑ P. Łossowski, Rewolucja 1905 roku w guberniach nadbałtyckich, „Studia z Dziejów ZSRR i Europy Środkowej”, t. 2 (1967), s. 66.
  9. ↑ T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 113–114.
  10. ↑ T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 131–133.
  11. ↑ D. Bleiere, I. Butulis, I. Feldmanis, A. Stranga, A. Zunda, History of Latvia. The 20th Century, Jumava, Riga 2006, ISBN 9984-38-038-6, s. 130–131.
  12. ↑ T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 137–139.
  13. ↑ T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 139.
  14. ↑ T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 141.
  15. ↑ T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 188–190.
  16. ↑ a b T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 213–214.
  17. ↑ T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 214.
  18. ↑ T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914-1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 266–268.
  19. ↑ T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 191.
  20. ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933–1945, t. II, part B, s. 1023.
  21. ↑ Ryga. Może nie bliźniaczka, ale na pewno siostrzane miasto Gdańska.
  22. ↑ Ryga.
  23. ↑ Riga Twin Cities.

Linki zewnętrzne

Podział administracyjny Łotwy
Gminy
Miasta wydzielone

Flaga Łotwy

Podział administracyjny Łotwy (do 2009)
Okręgi
Miasta wydzielone

Flaga Łotwy

Stolice państw Europy
Stolice niepodległych państw
Stolice terytoriów zależnych
i państw nieuznawanych
Związek Hanzeatycki
Region nadreński
(Ren – Moza)
Region IJssel i Zuiderzee
Wybrzeże Morza Północnego
Między Renem i Wezerą
(Westfalia)
Między Wezerą i Łabą
(Dolna Saksonia)
Niemcy środkowe
(na południe do Harzu
między górną Wezerą i Soławą)
Brandenburgia
Południowe wybrzeże Bałtyku
w granicach cesarstwa
Prusy, Polska
Inflanty
Szwecja

Proporzec hanzeatycki

Główny szlak Ligi Hanzeatyckiej

Lubeka – Stolica Ligi Hanzeatyckiej

  1. ↑ a b c d e f miasto-przywódca rejonu lub okręgu
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t miasto odegrało poważną rolę w Hanzie

Informacja

Artykuł Ryga w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:

O stronie

Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2023-09-17 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=54440