| ||
Procambarus fallax f. virginalis | ||
Martin, Dorn, Kawai, van der Heiden & Scholtz, 2010[1] | ||
Rak marmurkowy | ||
Systematyka | ||
Domena | eukarionty | |
Królestwo | zwierzęta | |
Typ | stawonogi | |
Podtyp | skorupiaki | |
Gromada | pancerzowce | |
Rząd | dziesięcionogi | |
Nadrodzina | Astacoidea | |
Rodzina | Cambaridae | |
Rodzaj | Procambarus | |
Gatunek | rak marmurkowy | |
Synonimy | ||
Procambarus virginalis[2] | ||
Zasięg występowania | ||
Państwa europejskie, w których stwierdzono raka marmurkowego na wolności. Występuje on również na Madagaskarze i w Japonii[3][4]. |
Rak marmurkowy[5] (Procambarus fallax forma virginalis) – zmutowana[6] (triploidalna[7][2]) forma Procambarus fallax, gatunku dziesięcionoga z rodziny Cambaridae[1][8] występującego w Ameryce Północnej[8]. Jest hodowany w akwariach[4][6], skąd wydostał się na wolność i rozprzestrzenia się jako gatunek inwazyjny[9][6][3][7]. Jest jedynym dziesięcionogiem rozmnażającym się partenogenetycznie[10], znane są tylko jego samice[4].
Zwierzę to figuruje na liście gatunków inwazyjnych stwarzających zagrożenie dla Unii Europejskiej[9], publikowanej w rozporządzeniach wykonawczych do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1143/2014 z dnia 22 października 2014 r. w sprawie działań zapobiegawczych i zaradczych w odniesieniu do wprowadzania i rozprzestrzeniania inwazyjnych gatunków obcych[11].
Inwazyjne gatunki obce stwarzające zagrożenie dla Unii[9][12] (w tym rak marmurkowy) podlegają zakazowi następujących zamierzonych działań[11]:
Rozporządzenie 1143/2014 weszło w życie 1 stycznia 2015[11].
Procambarus fallax występuje w Stanach Zjednoczonych na terenie Florydy oraz w dopływach rzeki Satilla w Georgii[8].
Rak marmurkowy (P. fallax f. virginalis) pojawił się w 1995 roku w handlu akwarystycznym w Niemczech[2][7]. Od około 2003 roku w Europie Środkowej i na Madagaskarze zaczęto stwierdzać jego dzikie, ustabilizowane populacje. Prawdopodobnie wszystkie one pochodzą od jednego klonu lub osobnika introdukowanego w Niemczech w 1995 roku[2].
Nie wiadomo, czy pojawił się w warunkach naturalnych na obszarze występowania P. fallax czy też w niewoli. Do tej pory nie stwierdzono jednak występowania dzikiego raka marmurkowego (P. fallax f. virginalis) w Ameryce Północnej[2]. Uważa się, że powstał w Niemczech około roku 1995 w wyniku skrzyżowania się w akwarium dwóch osobników P. fallax pochodzących z Florydy[6].
Stwierdzono jego występowanie w warunkach naturalnych w następujących krajach:
|
Rozprzestrzenia się przypuszczalnie dzięki handlowi akwarystycznemu[4]. Z powodu rozmnażania się poprzez partenogenezę nawet pojedynczy osobnik jest w stanie wydać potomstwo dając początek populacji, która mogłaby wyprzeć rodzime gatunki z danego obszaru[10].
Zaproponowano podniesienie go do poziomu gatunku (aseksualnego) o nazwie Procambarus virginalis[2].
Rak marmurkowy jest żywicielem Aphanomyces astaci – lęgniowca wywołującego dżumę raczą u Astacoidea[3].
Jest wszystkożerny, preferuje pokarm roślinny i ślimaki[19].
Rak ten rozmnaża się partenogenetycznie[4]. Jest jedynym dziesięcionogiem zdolnym do partenogenezy[10]. Nie występują u niego samce, populacje tworzą wyłącznie samice[4]. Są one triploidalne (AA’B)[7][2], co może być też powodem ich sposobu rozmnażania się[2].
Raki Procambarus fallax w warunkach eksperymentalnych kopulują z rakami marmurkowymi (P. fallax f. virginalis), jednak pojawia się wyłącznie partenogenetyczne potomstwo raków marmurkowych. Istnieje więc między nimi bariera reprodukcyjna na poziomie cytogenetycznym, nie behawioralnym[2].
Osobniki są zdolne do rozrodu od ok. 4 miesiąca życia. Okres rozrodczy u raka marmurkowego trwa przez cały rok z przerwami trwającymi 8–9 tygodni. W tym czasie samica składa 50-150 jaj (zdarza się ponad 270), które trzyma pod odwłokiem. Pomimo preferencji wyższych temperatur, potrafi przezimować w zamarzających zbiornikach. Żyją do kilku lat[19].
Zwykle nie przekracza 10 cm długości, choć zdarzają się osobniki mierzące 13 cm. Pancerz raka marmurkowego jest beżowy do ciemnobrązowego, ewentualnie ciemnozielony, z licznymi czarnymi znaczeniami, które układają się w deseń przypominający marmur. W wodach kwaśnych (o niskim pH) występuje odmiana o intensywnie niebieskiej barwie pancerza. Szczypce są stosunkowo małe, zakończone ostrymi kolcami, nie zamykają się szczelnie. Rostrum nie ma grzebienia środkowego, u jego podstawy, za oczami występują pojedyncze guzki postorbitalne[19].
Artykuł Rak marmurkowy w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:
Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2021-06-13 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=727273