Płetwal błękitny

  1. Strona główna
  2. Polska Wikipedia
  3. Płetwal błękitny
Płetwal błękitny
Balaenoptera musculus[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Systematyka
Domena eukarionty
Królestwo zwierzęta
Typ strunowce
Podtyp kręgowce
Gromada ssaki
Podgromada żyworodne
Infragromada łożyskowce
Rząd walenie
Podrząd fiszbinowce
Rodzina płetwalowate
Rodzaj płetwal
Gatunek płetwal błękitny
Synonimy
Podgatunki
  • B. m. brevicauda Ichihara, 1966
  • B. m. indica Blyth, 1859
  • B. m. intermedia Burmeister, 1871
  • B. m. musculus (Linnaeus, 1758)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
Status iucn3.1 EN pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Płetwal błękitny[4][5] (Balaenoptera musculus) – gatunek ssaka z rodziny płetwalowatych (Balaenopteridae). Największe znane zwierzę w historii Ziemi[6]. Maksymalna zarejestrowana długość ciała tego ssaka jest równa 33 metry, ale potwierdzona naukowo to blisko 30 m, a masa ciała 173 tony, potwierdzone naukowo 136 ton[7]. Zaliczany do rodziny płetwalowatych, podrzędu fiszbinowców, rzędu waleni, po raz pierwszy został opisany przez szkockiego lekarza Roberta Sibbalda w 1697 roku[8]. Płetwal błękitny ma dwa otwory nosowe, małą płetwę grzbietową w tylnej części ciała i dużą płetwę ogonową z wyraźnym wcięciem pośrodku. Dawniej w oceanach żyło wiele osobników tego gatunku. Masowe polowania na wieloryby w XX stuleciu sprawiły, że populacja płetwali błękitnych zmniejszyła się wielokrotnie. Jedynym naturalnym wrogiem płetwala jest orka.

Występowanie

Występuje w wodach wszystkich oceanów, głównie w strefie pelagialu, u wybrzeży widywany sporadycznie. Odbywa wędrówki sezonowe, w okresie letnim przemieszcza się w ślad za topniejącym lodem.

Systematyka

Podgatunki

Wyróżnia się cztery podgatunki płetwala błękitnego[2][4]:

  • B. musculus brevicauda – płetwal krótkoogonowy – status DD (niedostateczne dane)[9]
  • B. musculus indica – płetwal indyjski
  • B. musculus intermedia – płetwal pośredni – status CR (krytycznie zagrożony)[10]
  • B. musculus musculus – płetwal błękitny

Charakterystyka

Długość: do 33 m (rekordowy osobnik, wyrzucony na brzeg Grytviken w 1912 roku, miał 33,58 m)[11]
Masa ciała: 73–136 ton, maksymalne zanotowane 173 t[7]
Ubarwienie: błękitnoszare, skóra może być cętkowana.
Pożywienie: ryby, mięczaki, skorupiaki, zooplankton.
Dojrzałość płciowa: po przekroczeniu długości 20 metrów.
Rozród: ciąża trwa około 11 miesięcy, noworodek ma ok. 7 m długości, waży 2700 kg i przybiera na wadze przez pierwsze 9 miesięcy 4 kg na godzinę.
Prędkość: do 50 km/h.
Długość życia: 80 lat.

Pożywienie

Płetwal błękitny żywi się planktonem, głównie krylem, którego dziennie połyka 4 tony. Pożywienie najczęściej chwyta nurkując. Największe ilości planktonu występują w wodach podbiegunowych. Pływając w pobliżu Oceanu Arktycznego odżywia się trzema gatunkami raków. Nie gardzi też rybami. W okresie godowym, który przypada zimą, płetwale wędrują na wody tropikalne, gdzie z powodu braku żywności zmuszone są do "postu".

Rozród i młode

Matka z młodym

Samica płetwala błękitnego rodzi raz na 2–3 lata. Ciąża trwa 340–366 dni, w miocie przychodzi na świat jedno młode. Okres godowy przypada na okres zimowy. Noworodek rodzi się w strefie równikowej, gdyż ma za słabo wykształconą warstwę tłuszczową, by przeżyć w wodach Arktyki lub Antarktyki. Mierzy 7 m długości i waży od 2,5 do 3 ton. Młody osobnik żywi się mlekiem matki, wypija go 200-300 litrów dziennie[12]. Laktacja trwa 7 miesięcy. Potem fiszbiny są na tyle rozwinięte, że młode może samo chwytać pokarm. Samice w tym czasie tracą 25% masy ciała.

Ochrona

Z powodu swoich rozmiarów płetwal błękitny był głównym celem wielorybników. Cenny był szczególnie tłuszcz – tran oraz fiszbiny, z których robiono gorsety. Do połowy XX wieku łącznie zabito około 300 000 tych wielorybów. W 1966 r. objęto je ścisłą ochroną. W tym czasie gatunek był już niemal całkowicie wytępiony. Obecnie jednak liczba płetwali błękitnych powoli wzrasta[potrzebny przypis].

Odgłosy płetwali błękitnych

Płetwal błękitny jest najgłośniejszym zwierzęciem na Ziemi[potrzebny przypis]. Potrafi wydawać dźwięki o natężeniu 190 decybeli, słyszalne przez inne płetwale z odległości ponad 800 km[13][14]. Oprócz echolokacji w zakresie ultradźwięków, płetwale wytwarzają też dźwięki w celu porozumiewania się między sobą, szczególnie w okresie godowym.

W ogólności, odgłosy wydawane przez walenie obejmują bardzo szeroki zakres długości fal, odpowiadający częstotliwościom od kilkunastu Hz do ultradźwięków. Na tym tle, śpiewy płetwali błękitnych odznaczają się szczególnie niskimi częstotliwościami. Z roku na rok zakres częstotliwości komunikacyjnych płetwali błękitnych systematycznie się zmniejsza (średnio o 31% w czasie od roku 1960 do 2009), prawdopodobnie w związku ze wzrostem obecnego w obszarze wyższych częstotliwości hałasu emitowanego przez statki[15].

Część śpiewu komunikujących się ze sobą płetwali błękitnych utrzymywana jest z bardzo dużą dokładnością na stałej częstotliwości tonu podstawowego – osobniki synchronizują między sobą emitowane częstotliwości tych tonów, utrzymując ich stałość na poziomie 0.5%. Dla porównania, interwał sekundy małej (np. między dźwiękami c i cis) wynosi ok. 6%[16]. Zasugerowano[16], że dzięki tej synchronizacji słyszące się wzajemnie osobniki mogą określić wzajemną prędkość (na podstawie efektu Dopplera)[potrzebny przypis].

(audio)
(info)
Atlantyk
(info)
Atlantyk
(info)
Atlantyk
(info)
Północno-wschodni Pacyfik
(info)
Południowy Pacyfik
(info)
Zachodni Pacyfik
Problem ze ściągnięciem pliku? Zobacz pomoc.


Ciekawostki

  • Język dorosłego płetwala błękitnego waży 2700 kg, a szeroko rozwarte usta mogą pomieścić do 90 ton pożywienia, ale z powodu wąskiego przełyku nie jest w stanie połykać dużych przedmiotów.
  • Serce płetwala waży 600 kg, zaś średnica aorty dochodzi do 23 cm.
  • Penis płetwala błękitnego osiąga w stanie erekcji największą wśród obecnie żyjących stworzeń długość ok. 2,4 metra[17]; pomiar jest trudny, gdyż pełna erekcja następuje jedynie w trakcie kopulacji.
  • Warstwa tłuszczowa płetwala ma 0,5 m grubości.
  • Samice zwykle są większe od samców.
  • Płetwal błękitny nurkuje na głębokość około 500 m i pozostaje tam do 2 godzin.
  • Płetwal błękitny posiada ok. 320 fiszbinów, mierzących 100 cm długości i 55 cm szerokości.
  • Szkielet młodego płetwala błękitnego o długości 14,6 m znajduje się w Muzeum Przyrodniczym we Wrocławiu.
  • Choć jest to najcięższe zwierzę na Ziemi, nie jest to jednak najdłuższy obecnie żyjący gatunek. Najdłuższym zwierzęciem żyjącym na Ziemi jest Lineus longissimus należący do typu wstężnic (przeciętna długość: 5–15 m, jednak zdarzają się osobniki osiągające nawet 55 m)[18].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Balaenoptera musculus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ a b Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Balaenoptera musculus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2009-12-29]
  3. ↑ J.G. Cooke, Balaenoptera musculus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015.2 [dostęp 2015-09-08] (ang.).
  4. ↑ a b Nazwy polskie za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 187. ISBN 978-83-88147-15-9.
  5. ↑ K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 266, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  6. ↑ Olga Woźniak: Wywiad z profesorem Jerzym Trammerem. [dostęp 12 lipca 2009].
  7. ↑ a b Blue Whale Balaenoptera musculus. 2003. [dostęp 2019-05-01].
  8. ↑ August Pivorunas, The Feeding Mechanisms of Baleen Whales: Since Robert Sibbald first described baleen whales in 1692, we have come to distinguish three types–the right whales, grazers on copepods; the finner whales, engulfers of krill and fish; and the gray whale, a forager of the sea bottom, „American Scientist”, 67 (4), 1979, s. 432–440, JSTOR: 27849332.c?
  9. ↑ Cetacean Specialist Group, Balaenoptera musculus ssp. brevicauda, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015.2 [dostęp 2015-09-08] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-24] (ang.).
  10. ↑ J.G. Cooke, Balaenoptera musculus ssp. intermedia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015.2 [dostęp 2015-09-08] (ang.).
  11. ↑ Whaling (History). [dostęp 23 marca 2012].
  12. ↑ Olav Oftedal, Lactation in Whales and Dolphins: Evidence of Divergence Between Baleen and Toothed-Species, „Journal of Mammary Gland Biology and Neoplasia” [dostęp 2020-10-17] (ang.).
  13. ↑ Krzysztof Urbański: Wielorybom w morzach za głośno (pol.). rp.pl, 2008-09-17. [dostęp 2020-07-29].
  14. ↑ Piotr Cieśliński: Najbardziej samotny wieloryb na świecie (pol.). wyborcza.pl, 2015-05-13. [dostęp 2020-07-29].
  15. ↑ Mark A. McDonald, John A. Hildebrand, Sarah Mesnick. Worldwide decline in tonal frequencies of blue whale songs. „Endangered Species Research”. 9 (13–21), 2009. DOI: 10.3354/esr00217. 
  16. ↑ a b Michael D. Hoffman, Newell Garfield, and Roger W. Bland. Frequency synchronization of blue whale calls near Pioneer Seamount. „J. Acoust. Soc. Am.”. 128 (490), 2010. DOI: 10.1121/1.3446099. 
  17. ↑ Seksualne rekordy zwierząt. [dostęp styczeń 2010]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-15)].
  18. ↑ Bootlace Worm – Lineus longissimus – Details – Encyclopedia of Life, eol.org [dostęp 2017-11-26].

Linki zewnętrzne

Informacja

Artykuł Płetwal błękitny w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:

O stronie

Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2021-11-15 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=25956