Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
Ilustracja
Proporzec Prezydenta RP
Obecny Prezydent
Obecny Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
Andrzej Duda
Stanowisko
Państwo  Polska
Data utworzenia 11 grudnia 1922
Pierwszy Prezydent Gabriel Narutowicz
Długość kadencji 5 lat
Obecny Prezydent Andrzej Duda
Obecny od 6 sierpnia 2020
Siedziba Pałac Prezydencki w Warszawie
Strona internetowa
Polska
Godło RP
Ten artykuł jest częścią serii:
Ustrój i polityka
Polski
Portal Polska
Przysięga Andrzeja Dudy przed Zgromadzeniem Narodowym , 6 sierpnia 2020
Loża prezydencka na galerii w Sali Posiedzeń Sejmu, stałe miejsce zajmowane przez Prezydenta RP
Fotel na Sali Posiedzeń Sejmu znajdujący się po lewej stronie Marszałka Sejmu. Miejsce zajmowane przez Prezydenta RP, gdy będzie on zabierał głos (np. wygłaszał orędzie) oraz w trakcie wspólnych posiedzeń Sejmu i Senatu zwoływanych z okazji wizyt głów obcych państw
Postanowienie Prezydenta o zwołaniu pierwszego posiedzenia Sejmu VIII kadencji wydane na podstawie art. 109 ust. 2 Konstytucji

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (Prezydent RP) – zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej najwyższy przedstawiciel polskich władz, gwarant ciągłości władzy państwowej, najwyższy organ państwa w zakresie władzy wykonawczej, czuwa nad przestrzeganiem postanowień i przepisów Konstytucji, zwierzchnik Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

Urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej istnieje nieprzerwanie od grudnia 1922 roku, kiedy to urząd Prezydenta II Rzeczypospolitej zastąpił urząd Naczelnika Państwa Republiki Polskiej (powołany w 1918 w miejsce rozwiązanej wtedy Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego). Po 1939 roku jego depozytariuszami byli prezydenci Polski na Uchodźstwie w Paryżu, Angers i Londynie.

Po wojnie urząd prezydenta funkcjonował w latach 1947–1952. Po wprowadzeniu Konstytucji z 1952 i zmianie nazwy państwa na Polską Rzeczpospolitą Ludową funkcje prezydenta przejęła kolegialna Rada Państwa z Przewodniczącym na czele.

W wyniku porozumień Okrągłego Stołu urząd prezydenta został przywrócony w 1989. Ponieważ ówczesna oficjalna nazwa państwa brzmiała: Polska Rzeczpospolita Ludowa, wybrano jedynego w historii prezydenta PRL.

W 1990 nastąpiło przekazanie insygniów prezydenckich II Rzeczypospolitej przez Ryszarda Kaczorowskiego, ostatniego prezydenta na uchodźstwie, nowemu demokratycznie wybranemu prezydentowi III Rzeczypospolitej Lechowi Wałęsie.

Od 6 sierpnia 2015 Prezydentem RP jest Andrzej Duda[1].

Siedziba

Siedziby Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej:

Kadencja

Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz. Bierne prawo wyborcze przysługuje wszystkim obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej, którzy ukończyli 35 lat, nie są pozbawieni praw wyborczych do Sejmu i zbiorą przynajmniej 100 tysięcy podpisów osób popierających ich kandydaturę.

Zgodnie z art. 130 Konstytucji Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urząd po złożeniu przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym. Złożenie przysięgi przez nowo wybranego prezydenta odbywa się w ostatnim dniu urzędowania ustępującego prezydenta, a jeżeli został on wybrany w wyborach przedterminowych – w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw uchwały Sądu Najwyższego o stwierdzeniu ważności wyborów (art. 291 ust. 1 i 3 Kodeksu wyborczego)[3]. Odmowa złożenia przysięgi powoduje tymczasowe przejęcie obowiązków prezydenta przez Marszałka Sejmu do czasu wyboru nowego prezydenta.

Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej rozpoczyna się w dniu objęcia przez niego urzędu. Ustępujący Prezydent Rzeczypospolitej kończy urzędowanie z chwilą złożenia przysięgi przez nowo wybranego prezydenta (art. 291 ust. 2 Kodeksu wyborczego).

Uprawnienia Prezydenta RP

Uprawnienia Prezydenta są ściśle określone w V rozdziale Konstytucji RP. Niektóre z jego uprawnień wynikają także z ustaw. Jego kompetencje można podzielić na kategorie:

Uprawnienia wobec Suwerena (Narodu)

Uprawnienia wobec zmian ustrojowych

  • prawo zgłoszenia projektu ustawy o zmianie Konstytucji (niewymagana kontrasygnata) – art. 235 ust. 1 Konstytucji,

Uprawnienia wobec władzy ustawodawczej

Dotyczące wyborów:

  • zarządza wybory parlamentarne, wyznaczając jednocześnie dzień wyborów (bez kontrasygnaty) – art. 98 Konstytucji:
    • jeżeli wybory odbywają się w normalnym trybie, wówczas dzień wyborów musi przypadać na dzień wolny od pracy, w ciągu 30 dni przed datą upływu kadencji obradującego parlamentu,
    • jeżeli wybory są efektem skrócenia kadencji parlamentu przez Prezydenta, to dzień wyborów musi zostać zawarty w akcie skracającym kadencję Sejmu i Senatu, musi także przypadać w ciągu 45 dni od daty skrócenia kadencji,
  • zarządza wybory do Parlamentu Europejskiego, jednak ich termin jest wyznaczony przez przepisy Unii Europejskiej (wymagana kontrasygnata) – art. 331 Kodeksu wyborczego[4].
  • zwołuje pierwsze posiedzenie Sejmu i Senatu (bez kontrasygnaty):
    • w normalnym trybie winno ono się odbyć w ciągu 30 dni po dniu wyborów – art. 109 ust. 2 Konstytucji,
    • w sytuacji skrócenia kadencji przez Prezydenta data pierwszego posiedzenia musi przypadać nie później niż na 15. dzień po dniu wyborów – art. 98 ust 5 Konstytucji,
  • wyznacza marszałka seniora w Sejmie – art. 1 ust. 2 regulaminu Sejmu – i Senacie – art. 30 ust. 1 regulaminu Senatu (wymagana kontrasygnata),
  • zgodnie z regulaminem Senatu otwiera pierwsze posiedzenie Senatu – art. 30 ust. 1 regulaminu Senatu (czynność nie ma formy pisemnej, nie wymaga kontrasygnaty).

Dotyczące arbitrażu prezydenckiego:

Dotyczące stanowienia ustaw:

  • ma prawo inicjatywy ustawodawczej (bez kontrasygnaty) – art. 118 ust. 1 Konstytucji,
  • ma prawo zgłaszania poprawek do zgłoszonych przez siebie projektów ustaw (wymagana kontrasygnata) – art. 119 ust. 2 Konstytucji,
  • ma prawo weta ustawodawczego (bez kontrasygnaty) – art. 122 ust. 5 Konstytucji; weto jest to umotywowany wniosek przekazujący Sejmowi ustawę do ponownego rozpatrzenia. Sejm może to weto odrzucić większością kwalifikowaną 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Weto prezydenckie nie ma charakteru selektywnego – Prezydent nie może zakwestionować tylko niektórych przepisów, musi kwestionować całą ustawę.
  • przed podpisaniem ustawy ma prawo zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie konstytucyjności ustawy (nie wymaga to kontrasygnaty) – art. 122 ust. 4 Konstytucji,
  • jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzeknie o niezgodności tylko niektórych przepisów ustawy i orzeknie, iż nie są one nierozerwalnie związane z ustawą, wówczas Prezydent ma do wyboru: podpisać ustawę z pominięciem niekonstytucyjnych przepisów lub zwrócić ją Sejmowi w celu usunięcia niezgodności (te czynności nie wymagają kontrasygnaty) – art. 122 ust. 4 Konstytucji,
  • podpisuje ustawy (bez kontrasygnaty) – art. 122 ust. 2 Konstytucji; podpisanie ustawy przez Prezydenta oznacza jej dojście do skutku oraz zgodność sygnowanego tekstu z przyjętym przez parlament,
  • zarządza ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw (bez kontrasygnaty) – art. 122 ust. 2 Konstytucji,

Uprawnienia wobec władzy wykonawczej

Dotyczące Rady Ministrów

  • desygnuje i powołuje Premiera w zasadniczej procedurze powoływania Rządu (bez kontrasygnaty) – art. 154 ust. 1 Konstytucji; powołuje Premiera w II rezerwowej procedurze powoływania Rządu (bez kontrasygnaty) – art. 155 ust. 1 Konstytucji,
  • na wniosek Premiera w zasadniczej i w II rezerwowej procedurze powoływania Rządu powołuje Radę Ministrów w pełnym składzie i odbiera przysięgę od jej członków (wymagana kontrasygnata) – art. 154 ust. 1 i art. 155 ust. 1 Konstytucji,
  • powołuje Premiera wybranego przez Sejm w I rezerwowej procedurze powoływania Rządu (bez kontrasygnaty) – art. 154 ust. 1 Konstytucji,
  • na wniosek Premiera w I rezerwowej procedurze powoływania Rządu powołuje członków Rządu wybranych przez Sejm i odbiera od nich przysięgę (wymagana kontrasygnata) – art. 154 ust. 1 Konstytucji,
  • na wniosek Premiera dokonuje zmian na stanowiskach poszczególnych ministrów (wymagana kontrasygnata) – art. 161 Konstytucji,
  • obligatoryjnie odwołuje ministra, wobec którego Sejm uchwalił wotum nieufności (brak kontrasygnaty) – art. 159 ust. 2 Konstytucji,
  • przyjmuje dymisję Rady Ministrów i powierza jej dalsze sprawowanie funkcji do czasu powołania nowej Rady Ministrów (bez kontrasygnaty) – art. 162 ust. 3 Konstytucji:
  • dotyczące stanowienia aktów podustawowych:
    • wydaje rozporządzenia na podstawie szczegółowego upoważnienia ustawowego i w celu wykonania ustawy (wymagana kontrasygnata) – art. 142 ust. 1 Konstytucji,
    • wydaje zarządzenia na podstawie ustaw (bez kontrasygnaty) – art. 142 ust. 1 Konstytucji,
  • dotyczące polityki zagranicznej i obronności (art. 133 ust. 3 Konstytucji: Prezydent współdziała w zakresie polityki zagranicznej z Premierem i właściwym ministrem):
  • ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe (wymagana kontrasygnata) – art. 133 ust. 1 pkt 1 Konstytucji; jednakże niektóre umowy międzynarodowe mogą zostać ratyfikowane i wypowiedziane tylko na podstawie upoważnienia ustawowego – dotyczące:
    • pokoju, sojuszu, układu wojskowego lub politycznego,
    • wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
    • członkostwa RP w organizacji międzynarodowej,
    • znacznego obciążenia finansowego RP,
    • spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy,
  • ma prawo, przed ratyfikacją umowy, wnioskować do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie jej zgodności z Konstytucją (nie wymaga kontrasygnaty) – art. 133 ust. 2 Konstytucji,
  • mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach (wymagana kontrasygnata) – art. 133 ust. 1 pkt 2 Konstytucji,
  • przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli państw obcych (nie wymaga kontrasygnaty) – art. 133 ust. 1 pkt 3 Konstytucji,
  • jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych – w czasie pokoju sprawuje zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej – art. 134 ust. 1 i 2 Konstytucji,
  • powołuje i odwołuje (wymagana kontrasygnata):
    • na wniosek Premiera w czasie stanu wojny Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych – art. 134 ust. 4 Konstytucji,
    • na wniosek Ministra Obrony Narodowej – Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego – art. 5 pkt 2 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP,
    • na wniosek Ministra Obrony Narodowej – dowódców rodzajów sił zbrojnych – art. 5 pkt 2 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP,
  • na wniosek Ministra Obrony Narodowej nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe (wymagana kontrasygnata) – art. 134 ust. 5 Konstytucji,
  • powołuje i odwołuje członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego (bez kontrasygnaty) – art. 144 pkt 26 Konstytucji,
  • na wniosek Ministra Obrony Narodowej określa kierunki rozwoju sił zbrojnych (wymagana kontrasygnata) – art. 5 pkt 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP,
  • na wniosek Premiera zatwierdza strategię bezpieczeństwa narodowego (wymagana kontrasygnata) – art. 4a ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP,
  • na wniosek Premiera wydaje w drodze postanowienia Polityczno-Strategiczną Dyrektywę Obronną RP oraz inne dokumenty wykonawcze do strategii bezpieczeństwa narodowego (wymagana kontrasygnata) – art. 4a ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP,
  • na wniosek Premiera postanawia o wprowadzeniu lub zmianie określonego stanu gotowości obronnej państwa (wymagana kontrasygnata) – art. 4a ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP,
  • na wniosek Rady Ministrów postanawia o użyciu jednostek wojskowych poza granicami państwa (wymagana kontrasygnata) – art. 3 ustawy o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych RP poza granicami państwa,

Pozostałe kompetencje związane z władzą wykonawczą

Uprawnienia wobec władzy sądowniczej

Uprawnienia w

  • jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, postanawia o stanie wojny (wymaga kontrasygnaty) – art. 116 ust. 2 Konstytucji:
  • na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego (wymaga kontrasygnaty) – art. 229 i 230 Konstytucji,
  • na wniosek Premiera, w sytuacji bezpośredniego zewnętrznego zagrożenia państwa, zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie sił zbrojnych do obrony RP (wymaga kontrasygnaty) – art. 136 Konstytucji,
  • na wniosek Rady Ministrów, jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, wydaje rozporządzenia z mocą ustawy (wymaga kontrasygnaty) – art. 234 Konstytucji,
  • na wniosek Rady Ministrów podczas trwania stanu wojennego postanawia o przejściu organów władzy publicznej na określone stanowiska kierowania (wymaga kontrasygnaty) – art. 10 ustawy o stanie wojennym,
  • na wniosek Rady Ministrów podczas trwania stanu wojennego określa zadania sił zbrojnych (wymaga kontrasygnaty) – art. 10 ustawy o stanie wojennym,
  • na wniosek Premiera w czasie stanu wyjątkowego może postanowić o użyciu oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych RP do przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa, jeżeli dotychczas zastosowane siły i środki zostały wyczerpane (wymaga kontrasygnaty) – art. 11 ustawy o stanie wyjątkowym.

Uprawnienia prezydenckie w świetle poprzednich konstytucji[7]

Mała Konstytucja 1919

Pod rządami małej konstytucji z 1919 nie istniał urząd Prezydenta Rzeczypospolitej. Funkcję głowy państwa sprawował Tymczasowy Naczelnik Państwa/Naczelnik Państwa Republiki Polskiej – urząd powołany w 1918 na skutek rozwiązania się Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego. Obydwa organy – Rada Regencyjna w latach 1917-1918 oraz Tymczasowy Naczelnik Państwa w latach 1918-1919 (w dniach 14-29 listopada 1918 działający jako Naczelny Dowódca Wojsk Polskich) – sprawowały zwierzchnia władzę państwową, w tym władzę ustawodawczą i wykonawczą. Ich akty wymagały jednak kontrasygnaty Prezydenta Ministrów oraz właściwego ministra. Od 1919 Naczelnik Państwa pozostawał pod kontrolą Sejmu Ustawodawczego.

Konstytucja marcowa 1921

W okresie obowiązywania konstytucji marcowej prezydent sprawował władzę przez odpowiedzialnych przed Sejmem ministrów, a każdy akt prawny wymagał kontrasygnaty właściwego ministra.

Uprawnienia prezydenta wymagające kontrasygnaty:

  • wydawanie rozporządzeń wykonawczych
  • mianowanie premiera
  • mianowanie ministrów na wniosek premiera
  • mianowanie na urzędy na wniosek premiera
  • zwierzchnictwo nad wojskiem
  • mianowanie naczelnego wodza na czas wojny.

Ponadto:

  • reprezentowanie państwa w stosunkach z innymi krajami
  • zawieranie umów z innymi państwami i podawanie ich do wiadomości Sejmu
  • zawieranie sojuszy, traktatów pokojowych, wypowiadanie wojny, zmiany granic za zgodą Sejmu
  • mianowanie sędziów
  • prawo łaski
  • zwoływanie, odraczanie i zamykanie sesji Sejmu i Senatu
  • rozwiązanie Sejmu za zgodą 60% ustawowej liczby senatorów.

Nowela sierpniowa 1926

Nowela sierpniowa nadała prezydentowi dodatkowe uprawnienia:

  • prawo do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy w ściśle określonych warunkach
  • prawo do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy w trybie specjalnej ustawy o pełnomocnictwach (za zgodą parlamentu).

Konstytucja kwietniowa 1935

Konstytucja kwietniowa dawała prezydentowi szerokie uprawnienia, które nie wymagały konsultacji:

  • mianowanie i odwoływanie premiera
  • desygnowanie na urzędy pierwszego prezesa Sądu Najwyższego, naczelnego wodza, szefa Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych
  • zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi
  • decydowanie o wojnie i pokoju
  • mianowanie 1/3 Senatu
  • rozwiązywanie parlamentu przed upływem kadencji
  • prawo do wydawania dekretów ws. organizacji rządu, zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi i organizacji administracji.

Ponadto prezydent mógł stosować weto ustawodawcze i posiadał prawo do wydawania, z pełnomocnictwa Sejmu, dekretów z mocą ustawy w innych kwestiach, z wyjątkiem konstytucyjnych.

Mała Konstytucja 1947

Mała Konstytucja z 1947 utworzyła pojęcie rady gabinetowej, tj. posiedzenia rządu pod przewodnictwem prezydenta. Pozostałe uprawnienia były identyczne jak w konstytucji marcowej.

Konstytucja z 1952 po nowelizacji w 1989

Konstytucja z 22 lipca 1952 po nowelizacji z kwietnia 1989 powołała urząd Prezydenta PRL (od 30 grudnia 1989 Prezydenta RP).

Prezydent PRL posiadał następujące kompetencje:

  • zarządzanie wyborów do Sejmu, Senatu i rad narodowych
  • mianowanie i odwoływanie pełnomocnych przedstawicieli PRL w innych państwach
  • przyjmowanie list uwierzytelniających i odwołujących dyplomatów
  • zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi
  • przewodniczenie Komitetowi Obrony Kraju
  • występowanie z wnioskiem do Sejmu o powołanie lub odwołanie prezesa Rady Ministrów
  • występowanie z wnioskiem do Sejmu o powołanie lub odwołanie prezesa Narodowego Banku Polskiego
  • zwoływanie w sprawach szczególnej wagi posiedzenia Rady Ministrów i przewodniczenie im
  • nadawanie orderów, odznaczeń i tytułów honorowych
  • stosowanie prawa łaski
  • wykonywanie innych uprawnień przewidzianych w Konstytucji lub przekazanych przez ustawy (np. ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych, sprawowanie nadzoru nad radami narodowymi, wprowadzanie stanu wojennego lub wyjątkowego).

Prezydent miał prawo weta ustawodawczego, które mogło być uchylone przez Sejm większością 2/3. Mógł także rozwiązać parlament, jeśli w terminie 3 miesięcy nie powoła rządu, nie przyjmie budżetu lub uchwali ustawę lub uchwałę uniemożliwiającą prezydentowi wykonywanie jego konstytucyjnych uprawnień.

Mała Konstytucja 1992

Mała Konstytucja z 1992 zniosła możliwość rozwiązania parlamentu przez Prezydenta, jeśli ten przyjął ustawę uniemożliwiającą mu wykonywanie jego konstytucyjnych uprawnień i sprecyzowała jego prerogatywy. Akty prawne wydawane przez Prezydenta (z wyjątkiem prerogatyw) wymagały kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów lub właściwego ministra. Do prerogatyw Prezydenta należało m.in.:

  • desygnowanie Prezesa Rady Ministrów i powoływanie Rady Ministrów
  • zwoływanie posiedzeń Rady Ministrów
  • podpisywanie ustaw i rozporządzeń z mocą ustawy wydawanych przez Radę Ministrów
  • zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu
  • skracanie kadencji Sejmu w przypadku nieuchwalenia budżetu bądź uchwalenia wotum nieufności dla Rady Ministrów
  • powoływanie sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa
  • powoływanie i odwoływania Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i prezesów Sądu Najwyższego
  • stosowanie prawa łaski
  • nadawanie orderów i odznaczeń
  • nadawanie i zwalnianie z obywatelstwa polskiego
  • zarządzanie referendum.

Akty prawne Prezydenta RP

Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporządzenia i zarządzenia w wypadkach przewidzianych ustawami i Konstytucją zaś w zakresie swoich prerogatyw konstytucyjnych wydaje postanowienia publikowane w Monitorze Polskim. Jeśli akty wydawane przez Prezydenta nie są jego prerogatywami[8], dla swojej ważności wymagają podpisu Prezesa Rady Ministrów (kontrasygnata), który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem.

Gremia doradcze Prezydenta RP

Przysięga prezydencka

Zgodnie z art. 291 Kodeksu wyborczego złożenie przysięgi przez nowo wybranego prezydenta odbywa się w ostatnim dniu urzędowania ustępującego prezydenta, a jeżeli został on wybrany w wyniku wyborów przedterminowych przeprowadzonych wskutek opróżnienia urzędu – w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw uchwały Sądu Najwyższego o stwierdzeniu ważności wyborów[3].

Treść przysięgi

  • Obecna konstytucja z 1997

Zgodnie z art. 130 Konstytucji prezydent obejmuje urząd po złożeniu wobec Zgromadzenia Narodowego przysięgi następującej treści:

Obejmując z woli Narodu urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę strzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem.

Przysięga może być złożona z dodaniem zdania:

Tak mi dopomóż Bóg.

Została złożona przez Aleksandra Kwaśniewskiego 23 grudnia 2000, Lecha Kaczyńskiego 23 grudnia 2005 (z dodaniem zdania Tak mi dopomóż Bóg), Bronisława Komorowskiego 6 sierpnia 2010 (z dodaniem zdania Tak mi dopomóż Bóg), Andrzeja Dudę 6 sierpnia 2015 i 6 sierpnia 2020 (w obu przypadkach z dodaniem zdania Tak mi dopomóż Bóg).

Obejmując z woli Narodu urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę strzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a także, że dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem.

Przysięga mogła być złożona z dodaniem słów

Tak mi dopomóż Bóg.

Została złożona przed Zgromadzeniem Narodowym jeden raz, 23 grudnia 1995 przez Aleksandra Kwaśniewskiego.

Obejmując urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, przysięgam uroczyście Narodowi Polskiemu, że postanowieniom Konstytucji wierności dochowam, będę strzegł niezłomnie godności Narodu, suwerenności i bezpieczeństwa państwa. Przysięgam, że dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem.

Złożona przed Zgromadzeniem Narodowym jeden raz, 22 grudnia 1990 przez Lecha Wałęsę (z dodaniem słów tak mi dopomóż Bóg, nieprzewidzianych w tekście przysięgi).

Obejmując z woli Zgromadzenia Narodowego urząd Prezydenta Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, ślubuję uroczyście Narodowi Polskiemu, że postanowieniom Konstytucji wierności dochowam, będę strzegł niezłomnie godności Narodu, suwerenności i bezpieczeństwa państwa. Ślubuję, że dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem.

Złożona przed Zgromadzeniem Narodowym jeden raz, 19 lipca 1989 przez Wojciecha Jaruzelskiego.

  • Ustawa Konstytucyjna z dnia 4 lutego 1947 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej[12] (art. 11)
Ślubuję uroczyście, obejmując urząd Prezydenta Rzeczypospolitej, wedle najlepszego rozumienia i zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować dla dobra Narodu Polskiego, praw demokratycznych Rzeczypospolitej święcie przestrzegać, godności Narodu i Państwa strzec niezachwianie, sprawiedliwość względnie wszystkich bez różnicy obywateli za pierwszą mieć sobie cnotę, obowiązkom urzędu i służby poświęcić się niepodzielnie. Tak mi dopomóż Bóg.

Złożona przed Sejmem Ustawodawczym jeden raz, 5 lutego 1947 przez Bolesława Bieruta[13].

Świadom odpowiedzialności wobec Boga i historii za losy Państwa, przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu, w Trójcy Świętej Jedynemu, na urzędzie Prezydenta Rzeczypospolitej: praw zwierzchnich Państwa bronić, jego godności strzec, ustawę konstytucyjną stosować, względem wszystkich obywateli równą kierować się sprawiedliwością, zło i niebezpieczeństwo od Państwa odwracać, a troskę o jego dobro za naczelny poczytywać sobie obowiązek. Tak mi dopomóż Bóg i Święta Syna Jego Męka. Amen.

Została złożona przez Władysława Raczkiewicza 30 września 1939, Augusta Zaleskiego 9 czerwca 1947, Stanisława Ostrowskiego 9 kwietnia 1972, Edwarda Raczyńskiego 8 kwietnia 1979, Kazimierza Sabbata 8 kwietnia 1986 i Ryszarda Kaczorowskiego 19 lipca 1989.

Przysięgam Bogu Wszechmogącemu, w Trójcy Świętej Jedynemu, i ślubuję Tobie Narodzie Polski, na urzędzie Prezydenta Rzeczypospolitej, który obejmuję: praw Rzeczypospolitej, a przede wszystkim Ustawy Konstytucyjnej święcie przestrzegać i bronić; dobru powszechnemu Narodu ze wszystkich sił wiernie służyć; wszelkie zło i niebezpieczeństwo od Państwa czujnie odwracać; godności imienia polskiego strzec niezachwianie; sprawiedliwość względem wszystkich bez różnicy obywateli za pierwszą sobie mieć cnotę; obowiązkom urzędu i służby poświęcić się niepodzielnie. Tak mi dopomóż Bóg i Święta Syna Jego Męka. Amen.

Została złożona przez Gabriela Narutowicza 11 grudnia 1922, Stanisława Wojciechowskiego 20 grudnia 1922 i Ignacego Mościckiego 4 czerwca 1926 oraz 9 maja 1933.

Opróżnienie urzędu[14]

Urzędowanie Prezydenta RP kończy się wskutek upływu kadencji; tym niemniej opróżnienie urzędu może nastąpić w wyniku rezygnacji, śmierci bądź złożenia z urzędu.

Z urzędu zrezygnowali
Zmarli przed upływem kadencji
Skrócono kadencję
Ponadto miały miejsce również następujące przypadki
  • opróżnienia urzędu przez blisko 13 godzin w dniu 23 grudnia 1995, w związku z tym, że kadencja prezydenta Lecha Wałęsy upłynęła poprzedniego dnia o północy, zaś zaprzysiężenie prezydenta elekta Aleksandra Kwaśniewskiego zaplanowano na dzień następny.

Nie miała zastosowania przewidziana w aktualnej konstytucji procedura złożenia prezydenta z urzędu przez Trybunał Stanu, na wniosek Zgromadzenia Narodowego.

Rezydencje Prezydenta RP

Kancelaria Prezydenta RP posiada lub zarządza obecnie szeregiem nieruchomości, które służą Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno do celów oficjalnych jak i prywatnych[15][16].

  • Pałac Prezydencki w Warszawie (ul. Krakowskie Przedmieście 46/48) – od 1994 oficjalna siedziba Prezydenta RP. Największy pałac w Warszawie, klasycystyczny (dawniej barokowy, rozpoczęcie budowy w 1643 według projektu Constantina Tencalla dla Stanisława Koniecpolskiego); był m.in. siedzibą namiestników carskich w Królestwie Polskim. Pierwszym prezydenckim lokatorem był Lech Wałęsa, który zamieszkał w Pałacu w 1994.
  • Belweder w Warszawie (Zespół Rezydencji Belweder i Hotel Belweder, ul. Belwederska 54/56) – od początków III RP do 1994 i ponownie w latach 2010–2015 siedziba prezydencka, obecnie rezydencja Prezydenta RP, używany do celów reprezentacyjnych (także jako siedziba dla zagranicznych gości Rzeczypospolitej); klasycystyczny (wybudowany 1818–1822), położony w Parku Łazienkowskim; był siedzibą Naczelnika Państwa i Prezydenta II Rzeczypospolitej do 1926, później m.in. Józefa Piłsudskiego jako ministra, warszawską siedzibą generalnego gubernatora Hansa Franka oraz prezydenta Bolesława Bieruta. Z Belwederu do Pałacu Prezydenckiego siedzibę przeniósł prezydent Lech Wałęsa.
  • Zamek Prezydenta RP w Wiśle (Rezydencja Prezydenta RP Zamek – Narodowy Zespół Zabytkowy w Wiśle) – obiekt rezydencjonalno-konferencyjny w posiadaniu Kancelarii, kompleks składa się z: Zamku, drewnianej zabytkowej kaplicy z 1909 roku, Zamku Dolnego wraz z Gajówką. Spełnia funkcje reprezentacyjne i wypoczynkowe dla głowy państwa, obsługuje wizyty państwowe, organizuje narady i konferencje, a także świadczy usługi komercyjne, w tym hotelowe.
  • Dworek Prezydenta RP w Ciechocinku – niewielki dworek zbudowany w latach 30. XX w. w bezpośrednim sąsiedztwie parku sosnowego, u zbiegu dzisiejszych ulic Leśnej i Wojska Polskiego, dla upamiętnienia wizyty prezydenta RP Ignacego Mościckiego; służył jako tymczasowe miejsce pobytu wysokich urzędników państwowych (w tym Józefa Piłsudskiego), a po wojnie był własnością kolejnych lokalnych władz na szczeblu wojewódzkim, wykorzystywany przez instytucje naukowe, a później jako dom gościnny. W latach 80. przekazany miastu i przeznaczony na siedzibę przedszkola (do 2001), od 2002 staraniem Kancelarii gruntownie remontowany i otwarty jako Dworek Prezydenta RP 2 maja 2003. Pełni funkcję ośrodka informacyjno-edukacyjnego (organizuje narady, spotkania, konferencje, wystawy i wydarzenia kulturalne, może także obsługiwać wizyty państwowe).
  • Rezydencja Prezydenta RP na Mierzei Helskiej (w rejonie Umocnionego Helu) – powstał po wojnie jako Kompleks „Mewa” na potrzeby władz PRL, 1 sierpnia 1989 r. przejęty przez Kancelarię Prezydenta RP i wykorzystywany przez głowę państwa do spotkań z innymi politykami, ale także w celach wypoczynkowych.
  • Rezydencja Prezydenta RP „Promnik” w Rudzie Tarnowskiej
  • Willa Prezydenta RP w Klarysewie

Siedzibą Kancelarii Prezydenta jest dawny gmach warszawskiej Izby Przemysłowo-Handlowej przy ul. Wiejskiej 10, w pobliżu kompleksu budynków Sejmu i Senatu.

Byli prezydenci RP

 Osobny artykuł: prezydenci Polski.
Pierwszy Prezydent II Rzeczypospolitej Polskiej Gabriel Narutowicz.

Zgodnie z ustawą z dnia 30 maja 1996 o uposażeniu byłego Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2018 r. poz. 1972) byłym prezydentom RP po odejściu z urzędu przysługują dożywotnio emerytura i pieniądze na prowadzenie biura oraz ochrona osobista Służby Ochrony Państwa[17] (na terenie Polski). Uczestniczą też tradycyjnie w różnych państwowych uroczystościach i są często patronami lub gośćmi honorowymi wielu wydarzeń i imprez. Ponadto mogą dożywotnio, wraz z członkami najbliższej rodziny, korzystać z państwowych lecznic i innych przywilejów.

Żyjący byli prezydenci III RP:

Czynna napaść lub znieważenie Prezydenta RP

Prawo polskie przewiduje karę pozbawienia wolności: za czynną napaść na Prezydenta RP (od 3 miesięcy do 5 lat) i za jego publicznie znieważanie (do 3 lat)[18].

Zobacz też

Przypisy

  1. Wybory prezydenckie 2015: PKW ogłosiła oficjalne wyniki. Andrzej Duda prezydentem. onet.pl, 25 maja 2015. [dostęp 2015-05-25].
  2. Karol Mórawski, Wiesław Głębocki: Bedeker warszawski : w 400-lecie stołeczności Warszawy. Warszawa: Iskry, 1996, s. 58, 107, 150. ISBN 83-207-1525-3.
  3. a b Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1319, z późn. zm.).
  4. Co może prezydent?. MamPrawoWiedziec.pl. [dostęp 2015-05-08].
  5. Nowa ustawa o obywatelstwie polskim – cz. I – Strona 3 – Obywatelstwo – Konstytucja – Wieszjak.pl. konstytucja.wieszjak.pl. [dostęp 2017-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-21)].
  6. Art. 189 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2018 r. poz. 1669).
  7. Muzeum Historii Polski – Urząd prezydenta w Polsce (1918-2002).
  8. Prerogatywy prezydenta wymienia art. 144 ust. 3 Konstytucji RP.
  9. Dz.U. z 1989 r. nr 75, poz. 444
  10. a b Dz.U. z 1990 r. nr 67, poz. 397
  11. Dz.U. z 1989 r. nr 19, poz. 101
  12. Dz.U. z 1947 r. nr 9, poz. 43
  13. Dz.U. z 1947 r. nr 11, poz. 46
  14. Termin zaczerpnięty z Konstytucji RP z 1997 roku.
  15. Rezydencje Kancelarii Prezydenta RP.
  16. mc: Wszystkie dworki Prezydenta. Wyborcza.pl, 2010-07-01. [dostęp 2011-04-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-11)].
  17. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20180000138/T/D20180138L.pdf
  18. Art. 135 KK.

Bibliografia

  • Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r.
  • Paweł Sarnecki (red.): Prawo Konstytucyjne RP, Warszawa 2005 (wyd. 6)
  • Leszek Garlicki: Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 2004 (wyd. 8)

Linki zewnętrzne

Informacja

Artykuł Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:

Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2021-06-13 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=25362