Powiat nowosądecki

Powiat nowosądecki
powiat
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo  Polska
Województwo  małopolskie
TERYT 2.12.16.10.00.0
Siedziba Nowy Sącz
Starosta Marek Kwiatkowski
Powierzchnia 1550,24 km²
Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności

216 796[1]
• gęstość 139,8 os./km²
Urbanizacja 19,01%
Tablice rejestracyjne KNS
Adres urzędu:
ul. Jagiellońska 33
33-300 Nowy Sącz
Szczegółowy podział administracyjny
Plan powiatu nowosądeckiego
Liczba gmin miejskich 1
Liczba gmin miejsko-wiejskich 4
Liczba gmin wiejskich 11
Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Powiat nowosądecki”
49°37′26″N 20°41′50″E/49,623889 20,697222
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej
Portal Polska

Powiat nowosądeckipowiat w Polsce (województwo małopolskie), utworzony w 1999 r. w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Nowy Sącz.

Według danych z 31 grudnia 2019 roku[2] powiat zamieszkiwało 216 796 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwały 216 994 osoby[3].

Gminy powiatu nowosądeckiego

W skład powiatu wchodzi 16 gmin:

Historia

Pierwsze wzmianki pisane, które mówią o kasztelanie sądeckim pochodzą z 1224 r.[potrzebny przypis]

W 1257 r. Bolesław Wstydliwy przekazał ziemię sądecką swojej żonie Kindze, która uwłaszczyła otrzymanymi dobrami sprowadzony do Starego Sącza zakon klarysek. Tutaj też przeniesiono z Podegrodzia siedzibę władz sądeckich. Kinga, a później Gryfina (wdowa po Leszku Czarnym) miały w tej ziemi uprawnienia książęce i tytułowały się paniami sądeckimi. Władza kasztelana została wtedy ograniczona do funkcji wojskowych. Sprawy administracyjno-sądowe nad podległą ludnością przyjęli natomiast urzędnicy Kingi i Gryfiny[4].

W 1292 r. król Wacław II przenosi miasto Sącz do wsi Kamienica, która leży nad bardziej znaczącym od Popradu, Dunajcem. Tak powstaje Nowy Sącz. Miasto szybko rozwija się dzięki licznym przywilejom, położeniu przy ważnych szlakach komunikacyjnych oraz usytuowaniu tu siedziby kasztelana i starosty[4].

Kres świetności przyniosły klęski żywiołowe i epidemie w I połowie XVII wieku oraz najazd Szwedów, którzy wkroczyli do Nowego Sącza w 1655 roku[5].

W wyniku I rozbioru Polski Sądecczyzna znalazła się pod panowaniem austriackim. Utworzony został powiat sądecki, podległy okręgowi wielickiemu. Rozparcelowano też włości sióstr klarysek między nowo przybyłych na te tereny niemieckich kolonistów. Kolejna reforma administracyjna w miejsce powiatów i obwodów wprowadziła cyrkuły. Stolicą jednego z nich stał się Nowy Sącz, dzięki czemu miasto zyskało na znaczeniu[5].

W czasie I wojny światowej do miasta praktycznie bez walki wkroczyli Rosjanie, wyparci następnie przez wojska austro-węgierskie i Legiony Polskie. Okres międzywojenny nie przyniósł ze sobą ożywienia gospodarczego[6].

II wojna światowa dosięgła Sądecczyznę 6 września, kiedy to po zaciętych bojach Niemcy następnego dnia wkroczyli do Nowego Sącza. Wyzwolenie nadeszło 19 stycznia 1945 roku[6].

Po wojnie ziemię sądecką włączono do województwa krakowskiego, a Nowy Sącz stał się siedzibą powiatu. W wyniku reformy administracyjnej w 1975 r. powstało województwo nowosądeckie, zniesione w 1999 r. Nowy Sącz znów stał się siedzibą powiatu[6].

Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
  osób % osób % osób %
Ogółem 196 626 100 98 589 50,14 98 037 49,86
Miasto 37 180 18,91 19 291 9,81 17 889 9,10
Wieś 159 446 81,09 79 298 40,33 80 148 40,76
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu nowosądeckiego w 2014 roku[7].


Piramida wieku powiat nowosadecki.png

Geografia

Większość powierzchni powiatu zajmują tereny górskie i wyżynne (pogórza), a także doliny rzeczne Dunajca z jego głównymi dopływami: Popradem i Kamienicą. Rzeki te rozdzielają główne pasma górskie Sądecczyzny: Beskid Sądecki, Beskid Niski i Beskid Wyspowy, otaczające Kotlinę Sądecką, która stanowi główne skupienie osadnicze regionu.

Lasy i tereny leśne zajmują 44% obszaru powiatu, w tym najwięcej w gminach górskich: Rytro (72,8%), Łabowa (70,8%), Piwniczna (63,6%), Muszyna (61,2%), Krynica (57%), Kamionka Wielka (46,2%), Łącko (42,8%), Nawojowa (41,6%).

Długość potoków i rzek sięga na ziemi sądeckiej 1900 km. Największą rzeką jest Dunajec a dalej: Poprad, Kamienica Nawojowska. Na terenie powiatu brak jest jezior naturalnych, ale na skutek działalności człowieka powstało sztuczne – jezioro Rożnowskie (nazwę swą wzięło od Pogórza Rożnowskiego), o długości dochodzącej do 20 km.

Znaczną część powiatu obejmuje Popradzki Park Krajobrazowy.

Gospodarka

Główne drogi i linie kolejowe

Ważną rolę gospodarczą w regionie odgrywa rolnictwo; użytki rolne zajmują 47,1%, w tym 20,6% łąki i pastwiska, sady – 1,6%. Podmioty gospodarcze reprezentują najczęściej handel, usługi, produkcję i budownictwo; wiele firm zajmuje się prowadzeniem hoteli i restauracji. Kluczową dziedzinę gospodarki regionu stanowi turystyka.

Kultura i turystyka

Sądecczyzna spełnia prawie wszystkie wymagania turystów – można tu znaleźć góry, jezioro, ostępy leśne i pełne zabytków miasta, łemkowskie drewniane cerkiewki i monumentalne kościoły, a także najnowocześniejszą infrastrukturę sportową i szereg słynnych kurortów sanatoryjnych i uzdrowiskowych. Na terenie powiatu znajduje się ponadto wieś Kamianna – światowe centrum apiterapii.

W największych centrach sadowniczych (Łącku i Łososinie Dolnej), każdego roku w okresie kwitnienia sadów organizowane są Święta Kwitnącej Jabłoni, będące przeglądem kulturalnych i gospodarczych osiągnięć regionu. W imprezach tych biorą udział zespoły regionalne, orkiestry dęte oraz znani artyści scen polskich.

Wspólnoty wyznaniowe

W powiecie nowosądeckim dominują wierni Kościoła rzymskokatolickiego. Działalność religijną prowadzą także następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

Sąsiednie powiaty

Zobacz też

Przypisy

  1. Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  2. l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
  3. GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020.
  4. a b Historia powiatu Nowy Sącz: Średniowiecze.
  5. a b Historia powiatu Nowy Sącz: Kryzys i upadek.
  6. a b c Historia powiatu Nowy Sącz: Historia XX wieku.
  7. Powiat nowosądecki w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  8. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-26].

Linki zewnętrzne

Informacja

Artykuł Powiat nowosądecki w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:

Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2021-06-13 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=121945