Ojciec chrzestny (film)

Ojciec chrzestny
The Godfather
ilustracja
Gatunek dramat, gangsterski
Data premiery świat: 15 marca 1972
Polska: 31 grudnia 1972
Kraj produkcji Stany Zjednoczone
Język angielski, włoski
Czas trwania 170 min
Reżyseria Francis Ford Coppola
Scenariusz Francis Ford Coppola, Mario Puzo
Główne role Marlon Brando
Al Pacino
James Caan
Robert Duvall
Diane Keaton
Muzyka Nino Rota
Carmine Coppola
Zdjęcia Gordon Willis
Scenografia Dean Tavoularis
Kostiumy Anna Hill Johnstone
Montaż William H. Reynolds
Peter Zinner
Produkcja Albert S. Ruddy
Wytwórnia Paramount Pictures
Alfran Productions
Dystrybucja Paramount Pictures
Budżet 6 000 000 USD
Kontynuacja Ojciec chrzestny II
Nagrody
3 Oscary i 5 Złotych Globów

Ojciec chrzestny (ang. The Godfather) – amerykański dramat gangsterski wyreżyserowany przez Francisa Forda Coppolę. Premiera filmu odbyła się w 1972 roku. Jego fabuła oparta jest na powieści o tym samym tytule autorstwa amerykańskiego pisarza włoskiego pochodzenia Maria Puzo. Scenariusz napisali wspólnie Puzo i Coppola.

Aktorzy występujący w filmie to m.in. Marlon Brando, Al Pacino, Robert Duvall, Diane Keaton oraz James Caan. Film opowiada o historii rodziny mafijnej Corleone w latach 1945–1955. Dalsze losy rodziny Corleone zostały ukazane w Ojcu chrzestnym II oraz Ojcu chrzestnym III.

Obsada

Fabuła

Akcję filmu otwiera wesele córki Vita Corleone, Connie, i Carla Rizzi na Long Island w Nowym Jorku pod koniec lata 1945 roku. Ponieważ wedle zwyczaju żaden Sycylijczyk nie może odmówić prośby w dniu ślubu swojej córki, Corleone, znany wśród przyjaciół i współpracowników jako „Ojciec chrzestny”, oraz Tom Hagen (consigliere rodziny) są zasypywani różnymi prośbami od znajomych rodziny. W międzyczasie najmłodszy syn Dona, Michael Corleone, który powrócił z wojny na Pacyfiku, pojawia się jako bohater wojenny. Opowiada swojej partnerce, Kay Adams, o interesach rodziny, zapewniając ją jednocześnie, że on nie jest taki jak oni i chce podążać własną drogą.

Wśród gości weselnych jest słynny piosenkarz Johnny Fontane, syn chrzestny Vita Corleone – przyjechał z Hollywood, aby poprosić Dona o pomoc w zdobyciu roli w filmie, która pomoże mu w dalszej karierze. Jack Woltz, szef studia nagraniowego, nie chce dać Fontane’owi tej roli; Don Corleone tłumaczy Johnny’emu, że „złoży mu propozycję nie do odrzucenia” (I’m gonna make him an offer he can’t refuse). Hagen zostaje wysłany do Kalifornii, aby zajął się tą sprawą. Rozdrażniony Woltz odmawia jednak, twierdząc, iż Fontane zrujnował młodą aktorkę, którą on kiedyś chciał wypromować. Następnego ranka Woltz budzi się w łóżku z odciętą głową konia rozpłodowego ze swojej stajni, kupionego za 600 000 dolarów.

Gdy Hagen wraca, rodzina spotyka się z dilerem heroiny Virgilem „Turkiem” Sollozzo, który ma wpływy w rodzinie Tattaglia. Prosi on Dona Corleone o protekcje polityków oraz współfinansowanie startu masowego importu i dystrybucji heroiny, ale pomimo możliwości zarobienia dużych pieniędzy Corleone odrzuca tę propozycję. Najstarszy syn Dona, porywczy „Sonny”, łamie zasady i wyraża swoje zainteresowanie propozycją, za co później ojciec go karci.

Po odmowie Dona Corleone Sollozzo i jego wspólnicy uprowadzają Hagena, podczas gdy Don zostaje ciężko ranny w wyniku zamachu na jego życie. Sollozzo przekonuje Hagena, aby zaoferował „Sonny’emu” możliwość dobicia targu, ale ˆ „Sonny” odrzuca możliwość rozpatrzenia tego na nowo, obiecując wojnę rodzinie Tattaglia i Sollozzowi. Rodzina Corleone przygotowuje się na piekło, jakie może się rozpętać po dołączeniu się do wojny pozostałych z „Pięciu Rodzin”, które zjednoczą się przeciwko rodzinie Corleone.

Michael, przez resztę rodzin uważany za cywila, odwiedza swojego ojca w szpitalu, gdzie okazuje się, że nikt go nie ochrania. Młodzieniec uświadamia sobie, że ojciec został wystawiony i że ktoś go zabije. Przenosi ojca do innego pokoju, dzwoni do „Sonny’ego”, przedstawia mu sytuację i idzie na zewnątrz obserwować wejście. Gdy mordercy przyjeżdżają pod szpital i widzą, że ktoś stoi pod drzwiami, rezygnują ze swoich zamiarów i wycofują się. Po chwili przybywają oddziały policji wraz ze skorumpowanym kapitanem McCluskeyem, który uderza Michaela za sugestię, że jest przekupiony. Chwilę później pojawiają się Hagen i „prywatni detektywi” z licencjami na posiadanie broni, aby ochraniać Don Corleone.

Po udaremnieniu zamachu na ojca w szpitalu Michael chce zabić Sollozza i kapitana McCluskeya, który jest ochroniarzem Sollozza. „Sonny” i pozostali członkowie rodziny są zaskoczeni decyzją Michaela; „Sonny” tłumaczy mu, że podchodzi do tego zbyt emocjonalnie. Jednakże Michael przekonuje go, że zabicie Sollozza i McCluskeya leży w interesie rodziny – „To nic osobistego, Sonny. To czysty biznes.” (It’s not personal, Sonny. It’s strictly business.).

Spotkanie Michaela z Sollozzem i kapitanem zostaje zorganizowane w małej restauracji. Podczas kolacji mają omówić zawarcie pokoju. Michael przeprasza ich, mówiąc, iż musi skorzystać z toalety. Wcześniej w ubikacji został ukryty rewolwer. Michael wychodzi z toalety i morduje Sollozza i kapitana McCluskeya, strzelając im z bliska w głowy. Aby uniknąć aresztowania, młody Corleone musi uciekać na Sycylię, gdzie jest chroniony przez lokalnego Dona mafii. Podczas pobytu na wyspie zakochuje się i żeni z młodą dziewczyną, Apollonią, ta jednak wkrótce zostaje przypadkowo zamordowana podczas zamachu na Michaela.

Tymczasem w Nowym Jorku Don Corleone wraca ze szpitala do domu i dowiaduje się, że to Michael zabił Sollozza i McCluskeya. Kilka miesięcy później, w 1948 roku, „Sonny” kilkukrotnie bije Carla za to, że tamten znęca się nad Connie. Następnym razem, gdy Carlo ją bije, „Sonny” samotnie jedzie do ich domu, by zabić Carla. Po drodze wpada w zasadzkę i ginie w niej, zastrzelony.

Zamiast szukać zemsty za śmierć „Sonny’ego”, Don Corleone spotyka się z głowami pozostałych „Pięciu Rodzin”, aby zakończyć wojnę. Jest to jedyny sposób, by Michael mógł bezpiecznie wrócić do domu. Wbrew swojej poprzedniej decyzji rodzina Corleone postanawia zapewnić Philipowi Tattaglii protekcję polityczną na handel heroiną. Na spotkaniu Vito odkrywa, że to Don Barzini, a nie Tattaglia jest odpowiedzialny za tę wojnę.

Z gwarancją bezpieczeństwa Michael wraca z Sycylii. Po roku spotyka się ze swoją dawną dziewczyną, Kay, i oświadcza się jej. Don Corleone jest już prawie na emeryturze, „Sonny” nie żyje, „Fredo” nie jest w stanie rządzić rodzinnym interesem. Michael przejmuje dowodzenie i zapewnia, że rodzinny interes będzie wkrótce legalny.

Clemenza i Tessio, dwaj rodzinni caporegime (kapitanowie), skarżą się, że są „popychani” przez rodzinę Barzini i proszą o pozwolenie na odwet, ale Michael odmawia. Wraz ze swoim ojcem jako consiglierim postanawia przenieść rodzinny interes do Nevady, a po tym Clemenza i Tessio będą mogli założyć własne rodziny. Michael obiecuje, że mąż Connie, Carlo, będzie jego prawą ręką w Nevadzie, podczas gdy Hagen będzie rodzinnym adwokatem w Las Vegas.

W Las Vegas Michael zostaje przywitany przez „Freda” w hotelu-kasynie finansowanym przez rodzinę Corleone, prowadzonym przez Moe Greene’a. Michael tłumaczy Johnny’emu Fontane’owi, że rodzina potrzebuje jego pomocy, aby przekonać znajomych Johnny’ego do podpisanie długoterminowych kontraktów na występy w kasynie. Podczas spotkania z Moe Greenem Michael deklaruje chęć wykupienia kasyna, na co Moe się nie zgadza. Greene uważa, że rodzina Corleone jest za słaba, oraz wie, że może dostać o wiele lepszą ofertę od rodziny Barzini.

Michael wraca do domu. Podczas prywatnego spotkania Vito wyjaśnia, że wrogowie rodziny będą próbowali zabić Michaela, a posłużą się zaufanym wspólnikiem, by zorganizować spotkanie pod pretekstem rozpoczęcia nowej współpracy. krótko potem Don Vito umiera na atak serca w trakcie zabawy z wnukiem.

Podczas pogrzebu Tessio proponuje Michaelowi spotkanie z Barzinim, przez co ujawnia się jako zdrajca, co przewidział Vito. Michael organizuje zamordowanie Moe Greene’a, Philipa Tattaglii, Emilio Barziniego, Salvatore Tessia, Anthony’ego Stracci oraz Ottilia Cuneo w czasie chrztu drugiego syna Connie i Carla, którego Michael zostaje ojcem chrzestnym. Po chrzcie Michael rozmawia z Carlem o śmierci „Sonny’ego” i przekonuje go, aby się przyznał do udziału w tej zasadzce. Michael mówi: „Dziś załatwiam wszystkie interesy rodzinne” (Today, I settle all Family business). Michael informuje Carla, że jego karą będzie odsunięcie go od rodzinnych interesów i wręcza mu bilet lotniczy do Nevady. Carlo wsiada do auta, które ma zawieźć go na lotnisko, i zostaje uduszony przez Clemenzę.

Później Connie wini Michaela za zabicie Carla. Kay pyta o to, ale Michael odmawia odpowiedzi. Kiedy nalega, Michael kłamie, twierdząc, że nie miał z tym nic wspólnego. Film kończy się, gdy Kay widzi, jak do gabinetu wchodzą Clemenza oraz nowy caporegime Rocco Lampone i okazują Michaelowi szacunek, całując go w rękę i nazywając go „Don Corleone”. Jego ochroniarz Al Neri zamyka drzwi tuż po tym, jak Kay widzi, że Michael został nowym ojcem chrzestnym.

Różnice w stosunku do książki

Jedną z ważniejszych części książki Puza, która nie została pokazana w filmie, była historia życia Dona Corleone, jego przybycie do Stanów Zjednoczonych, małżeństwo, ojcostwo, zabójstwo Don Fanucciego i cała droga na szczyt mafii. Wszystko to przedstawiono w filmie Ojciec chrzestny II.

W filmie pominięto również wiele pobocznych wątków z książki. Należą do nich:

  • problemy Johnny’ego Fontane’a z głosem,
  • historia przyjaciela Johny’ego, Nino Valentiego, artysty z wisielczym poczuciem humoru, który w Hollywood popada w nałogi i umiera,
  • życie Kay Adams,
  • życie Lucy Mancini, byłej kochanki Santina, po jego śmierci i Jules’a Segala, jej nowego partnera,
  • szczegóły ataku na ludzi, którzy pobili córkę Bonasery,
  • wiele informacji o Fredericu Corleone,
  • zbrodnie Luki Brasiego,
  • kariera Ala Neriego w policji i jego przejście na stronę mafii.

W filmie jest wiele postaci, które mają mniejsze znaczenie niż w książce, są to: Johnny Fontane, Lucy Mancini, Rocco Lampone i Al Neri (dwaj ostatni nie wypowiadają w filmie ani słowa). W powieści Michael i Kay mają dwóch synów, a w filmie syna i córkę.

Także postacie dwóch ochroniarzy Michaela na Sycylii, Cala i Fabrizia, zostały zmienione. Film nie pokazuje ich śmierci. W powieści Calo ginie razem z Apollonią podczas wybuchu auta, a Fabrizio umiera jako jedna z czterech ofiar zamordowanych równolegle w czasie chrztu, zastrzelony w swojej restauracji w Ameryce (jego śmierć jest pokazana w filmie Ojciec chrzestny Saga).

W filmie w tym samym czasie, kiedy odbywa się chrzest, równolegle giną w zamachach szefowie pozostałych czterech rodzin, natomiast w książce zamordowani zostają tylko Barzini i Tattaglia.

Gdy Santino wyjeżdża do Connie i zostaje zabity w filmie jest słoneczny dzień, a w książce akcja dzieje się już po zmroku.

Produkcja

Coppola i Paramount Pictures

Francis Ford Coppola nie był początkowo brany pod uwagę jako reżyser filmu. Przed nim rozważano co najmniej dwóch innych kandydatów. Propozycję reżyserowania dostał Sergio Leone, ale zrezygnował po przeczytaniu scenariusza, stwierdzając, że jest to nieciekawa opowieść (później wyreżyserował własny film gangsterski Dawno temu w Ameryce). Do tej pory Coppola miał w dorobku reżyserskim osiem dzieł, z czego najbardziej znana była filmowa adaptacja musicalu Tęcza Finiana. Otrzymał też Oscara za scenariusz do filmu Patton. Coppola za radą George’a Lucasa przyjął propozycję reżyserowania Ojca chrzestnego.

W czasie kręcenia filmu narastał spór między wytwórnią Paramount Pictures a Coppolą. Wytwórnia uważała, że Coppola nie wywiązuje się z planów, często z jego powodu powstaje wiele błędów oraz stwarza niepotrzebne wydatki. Coppola w komentarzu na płycie DVD powiedział, że przez cały czas jak cień chodził za nim reżyser z wytwórni, który tylko czekał na jedno jego potknięcie, aby zająć miejsce głównego reżysera, ale mimo wszystko Coppola zdołał obronić swoje decyzje i uniknąć zastąpienia.

Casting

Wybory, jakich dokonał Coppola, niezbyt podobały się wytwórni, szczególnie Marlon Brando jako Vito Corleone. Paramount chciało w tej roli obsadzić Laurence’a Oliviera, lecz ten nie mógł zagrać z powodów zdrowotnych. Jednakże Paramount nadal nie dawał zgody Coppoli na zatrudnienie Brando, przytaczając problemy, jakie ten miał na poprzednich planach zdjęciowych. Coppola usłyszał od prezesa wytwórni, że „Marlon Brando nigdy nie wystąpi w tym filmie”. Po usilnych błaganiach reżyser dostał pozwolenie na obsadzenie Brando w roli Ojca chrzestnego, pod warunkiem że nie on zarobi tyle ile w poprzednich produkcjach oraz jeśli przyrzeknie, że nie będzie stwarzać problemów, tak jak robił podczas kręcenia innych filmów[a]. Brando za grę w Ojcu chrzestnym otrzymał Oscara.

Studio w roli Michaela Corleone widziało Roberta Redforda albo Ryana O’Neala, ale Coppola chciał kogoś mało znanego, wyglądającego na Włocha, i znalazł to wszystko w Alu Pacino[b]. Pacino nie był wtedy dobrze znany i wytwórnia nie chciała się zgodzić na jego występ w filmie[a], po części ze względu na jego wzrost. Pacino dostał tę rolę dopiero po tym, jak Coppola zagroził, że odejdzie, jeśli go nie przyjmą. Na castingu pojawili się także Jack Nicholson, Dustin Hoffman, Warren Beatty, Martin Sheen[a], oraz James Caan. Wystąpieniem w filmie był również zainteresowany Elvis Presley, ale nie pojawił się na castingu.

Zanim zatrudniono Roberta Duvalla, do zagrania roli Toma Hagena byli brani pod uwagę Bruce Dern, Paul Newman i Steve McQueen.

Nieznany jeszcze wówczas Robert De Niro starał się o rolę Michaela, „Sonny’ego”, Carla albo Pauliego Gatto. Dostał rolę Pauliego, ale Coppola zaaranżował wymianę i oddał go w zamian za Ala Pacino do filmu Uderzaj powoli w bęben.

Sylvester Stallone ubiegał się o rolę Carlo Rizziego albo Pauliego Gatto, Anthony Perkins chciał zagrać „Sonny’ego”, a Mia Farrow Kay Adams. William Devane był zainteresowany rolą Moe Greene’a.

Coppola pokazał swoją córkę, Sofię, jako nowo narodzonego syna Connie i Carla, Michaela Francisa Rizzi, którego widać w scenie chrztu pod koniec filmu. Sofia Coppola zagrała także w następnych częściach Ojca chrzestnego. W drugiej części – dziewczynkę na statku, którym Vito Andolini przypłynął do Nowego Jorku, a w trzeciej jedną z głównych ról, córkę Michaela Corleone, Mary. Coppola „zatrudnił” także swoich synów jako dzieci Toma Hagena. Widać ich podczas sceny bójki między „Sonnym” a Carlem oraz idących za Michaelem i Hagenem podczas sceny pogrzebu.

Płace aktorów

Al Pacino, James Caan i Diane Keaton otrzymali po 35 000 dolarów za pracę przy Ojcu chrzestnym. Robert Duvall dostał 36 000 dolarów, a Marlon Brando – 50 000 za sześć tygodni pracy, po 1000 dolarów na tygodniowe wydatki i 5% pieniędzy zarobionych przez film, co w sumie dało ok. 1,5 miliona dolarów. Brando później sprzedał swoje udziały wytwórni Paramount za 300 000 dolarów[1].

Daty premier

Amerykańska premiera Ojca chrzestnego odbyła się 15 marca 1972 roku. Daty premier w innych państwach:

Sequele i adaptacje

Ojciec chrzestny II

 Osobny artykuł: Ojciec chrzestny II.

Sequel nakręcony w 1974 roku. Przedstawia dwie różne historie, przeplatające się nawzajem. Pierwsza opowiada o Michaelu Corleone pod koniec lat 50. XX w., gdy musi on sobie radzić z rozpadającym się małżeństwem oraz rosnącym imperium hazardu; druga – o jego ojcu Vito, o jego młodości na Sycylii, skąd musiał uciekać po zabójstwie jego ojca (lokalny boss mafii wydał na syna wyrok śmierci, ponieważ obawiał się zemsty z jego strony), o założeniu rodziny Corleone w Nowym Jorku i narodzinach dzieci. Głównym wątkiem jest pokazanie różnic pomiędzy Michaelem, chcącym zalegalizować rodzinny interes, a Vitem, budującym swoją rodzinę mafijną. Vito jest grany przez różnych aktorów, w zależności od wieku. Młodego Vita zagrał Robert De Niro, za co otrzymał Oscara.

Ojciec chrzestny III

 Osobny artykuł: Ojciec chrzestny III.

W 1990 roku Coppola nakręcił trzecią część trylogii, która stała się komercyjnym sukcesem, ale opinie krytyków i fanów były podzielone. Mimo wszystko film otrzymał siedem oskarowych nominacji, m.in. za najlepszy film. Akcja filmu dzieje się w 1979 roku i skupia się na podstarzałym Michaelu Corleone. Część filmu była oparta na prawdziwych wydarzeniach, takich jak krótki pontyfikat Jana Pawła I.

Ojciec chrzestny Saga

W 1975 roku Coppola specjalnie dla telewizji połączył dwie pierwsze części trylogii, ustawiając sceny w porządku chronologicznym, dodając kilka wcześniej wyciętych scen i jednocześnie zmniejszając brutalność. Ta wersja dostała nazwę Ojciec chrzestny Saga. W 1992 Coppola stworzył kolejną wersję, noszącą tytuł: The Godfather Trilogy 1901–1980. Rozszerza ona Sagę o fabułę części trzeciej oraz kolejne, wcześniej niepokazywane sceny. Film w tej wersji trwa 583 minuty (9 godz. i 43 min).

Zobacz też

Uwagi

  1. a b c Komentarze dołączone do płyty DVD wydanej w 2001 roku.
  2. Komentarze Francisa Forda Coppoli na płycie DVD wydanej w 2001 roku.

Przypisy

Linki zewnętrzne

Informacja

Artykuł Ojciec chrzestny (film) w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:

Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2021-11-15 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=439296