Mszyce

	Mszyce
	Mszyce
	Aphidomorpha
	Becker-Migdisova et Aizenberg, 1962
	Okres istnienia: anizyk–dziś PreЄ Є O S D C P T J K Pg N Q
	; Aphididae sp.
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	uskrzydlone
Rząd	pluskwiaki
Podrząd	piersiodziobe
Infrarząd	mszyce
	Synonimy
	Aphidina; Aphidinea; Aphidodea;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Mszyce (Aphidomorpha lub Aphidoidea) – infrarząd lub nadrodzina owadów z rzędu pluskwiaków i podrzędu piersiodziobych. Obejmuje między 4,6 a 5 tysięcy opisanych gatunków. Występują masowo, żerują na roślinach.

W wydanym w 2016 roku zeszycie z serii Klucze do oznaczania owadów Polski zastosowano nazwy: Aphidomorpha – mszyce, Aphidoidea – mszyce właściwe^[2].

Charakterystyka

Mszyce z gatunku Aphis nerii żerujące na pąkach kwiatowych oleandra

Są to małe owady o miękkim, delikatnym ciele i błoniastych skrzydłach, często zredukowanych. Odwłok baryłkowaty, z zaznaczoną wyraźnie segmentacją. Przechodzą przeobrażenie niezupełne.

Mszyce są roślinożerne: wysysają sok z roślin, trawiąc go częściowo, a pozostałość wydalają za pomocą syfonów. Ilość pobieranego soku jest bardzo duża, sięgając ⅓ masy owada/godz.^[3] Często są przyczyną znacznych szkód w uprawach. Przeciw mszycom stosuje się opryskiwanie pestycydami. Naturalnymi wrogami mszyc są biedronkowate i złotookowate.

Mszyce, mrówki i pszczoły

Mrówka wśród mszyc

Niektóre gatunki mszyc żyją w symbiozie z mrówkami. Wydzieliny mszyc, zawierające znaczne ilości cukrów, aminokwasów i innych związków, są atrakcyjnym pokarmem dla niektórych gatunków mrówek, które z kolei zapewniają mszycom ochronę przed drapieżnikami i dbają o zapewnienie im wydajnych miejsc żerowania^[3].

Wydzieliny mszyc w połączeniu z sokiem roślinnym wyciekającym z uszkodzonych tkanek tworzą tzw. spadź^[a]. Jest ona zbierana przez pszczoły, a wytworzone z niej miody zwane są miodami spadziowymi^[5]^[6].

Rozprzestrzenienie

Owady te występują głównie w strefie klimatu umiarkowanego. Współczesną faunę mszyc (afidofaunę) podzielić można na grupę arktyczno-trzeciorzędową, zasiedlającą półkulę północną oraz grupę antarktyczno-kredową, która ma charakter reliktowy, a jej przedstawiciele występują w strefie umiarkowanej półkuli południowej i w górzystych rejonach tropikalnych. Najlepiej przebadana jest fauna europejska. W jej skład wchodzi około 1000 gatunków^[7], z których w Polsce stwierdzono prawie 700^[8]. (zobacz: mszyce Polski)

Systematyka

Do mszyc należy według różnych źródeł ponad 4600^[9] lub blisko 5000 opisanych gatunków^[8]. W starszych systemach, w których pluskwiaki równoskrzydłe miały rangę rzędu, mszycom nadawano rangę podrzędu^[10]^[7]. Później jednak wykazano parafiletyzm pluskwiaków równoskrzydłych^[11], a mszyce włączono w skład rzędu pluskwiaków i podrzędu piersiodziobych^[12]^[11]. Część systematyków nadaje mszycom rangę infrarzędu (Aphidomorpha)^[8]^[13], w obrębie którego jedną z nadrodzin są Aphidoidea^[13]. Inni rezygnują z podziału piersiodziobych na infrarzędy i operują wyłącznie podziałem na nadrodziny – jedną z nich są mszyce (Aphidoidea)^[1]^[9]. Wińcowate i ochojnikowate mogą być włączone w skład nadrodziny Aphidoidea^[9], wyłączone w osobną nadrodzinę nazwaną Adelgoidea^[1] lub Phylloxeroidea^[14] albo wyłączone w dwie różne nadrodziny: Adelgoidea i Phylloxeroidea^[13]. Liczba podawanych rodzin mszyc może być bardzo różna – wiele tradycyjnie wyróżnianych rodzin część systematyków włącza w skład mszycowatych (Aphididae)^[8]^[9].

Klasyfikacja według Aphid Species File (2017)^[13]:

infrarząd: Aphidiomorpha – mszyce
- nadrodzina: Adelgoidea Schouteden, 1909
  - rodzina: Adelgidae Schouteden, 1909 – ochojnikowate
  - rodzina: †Elektraphididae Steffan, 1968
  - rodzina: †Mesozoicaphididae Heie, 1992
- nadrodzina: Aphidoidea Latreille, 1802
  - rodzina: Aphididae Latreille, 1802 – mszycowate
  - rodzina: †Bajsaphididae Homan, Zyla & Wegierek, 2015
  - rodzina: †Canadaphididae Richards, 1966
  - rodzina: †Cretamyzidae Heie, 1992
  - rodzina: †Drepanochaitophoridae Zhang & Hong, 1999
  - rodzina: †Isolitaphididae Poinar, 2017
  - rodzina: †Oviparosiphidae Shaposhnikov, 1979
  - rodzina: †Parvaverrucosidae Poinar & Brown, 2006
  - rodzina: †Sinaphididae Zhang, Zhang, Hou & Ma, 1989
  - rodzina: incertae sedis
    - rodzaj: †Palaeoforda Kononova, 1977
    - rodzaj: †Penaphis Lin, 1980
    - rodzaj: †Plioaphis Heie, 1968
    - rodzaj: †Sbenaphis Scudder, 1890
    - rodzaj: †Sunaphis Hong & Wang, 1990
    - rodzaj: †Xilutiancallis Wang, 1991
    - rodzaj: †Yueaphis Wang, 1993
- nadrodzina: †Genaphidoidea Handlirsch, 1908
  - rodzina: †Genaphididae Handlirsch, 1908
- nadrodzina: †Lutevanaphidoidea Szwedo, Lapeyrie & Nel, 2014
  - rodzina: †Lutevanaphididae Szwedo, Lapeyrie & Nel, 2014
- nadrodzina: †Naibioidea Shcherbakov, 2007
  - rodzina: †Dracaphididae Hong, Zhang, Guo & Heie, 2009
  - rodzina: †Naibiidae Shcherbakov, 2007
  - rodzina: †Sinojuraphididae Huang & Nel, 2008
- nadrodzina: †Palaeoaphidoidea Richards, 1966
  - rodzina: †Ellinaphididae Kania & Wegierek, 2008
  - rodzina: †Juraphididae Zyla, Blagoderov & Wegierek, 2014
  - rodzina: †Palaeoaphididae Richards, 1966
  - rodzina: †Rasnitsynaphididae Homan & Wegierek, 2011
  - rodzina: †Shaposhnikoviidae Kononova, 1976
  - rodzina: †Szelegiewicziidae Wegierek, 1989
- nadrodzina: Phylloxeroidea Herrich-Schaeffer, 1854
  - rodzina: Phylloxeridae Herrich-Schaeffer, 1854 – wińcowate
- nadrodzina: †Tajmyraphidoidea Kononova, 1975
  - rodzina: †Burmitaphididae Poinar & Brown, 2005
  - rodzina: †Grassyaphididae Heie, 2000
  - rodzina: †Khatangaphididae Heie, 2000
  - rodzina: †Lebanaphididae Heie, 2000
  - rodzina: †Retinaphididae Heie, 2000
  - rodzina: †Tajmyraphididae Kononova, 1975
  - rodzina: incertae sedis
    - rodzaj: †Koonwarraphis Martin, Skidmore & Stilwell, 2016
- nadrodzina: †Triassoaphidoidea Heie, 1999
  - rodzina: †Creaphididae Shcherbakov & Wegierek, 1991
  - rodzina: †Triassoaphididae Heie, 1999
- nadrodzina: incertae sedis
  - rodzaj: †Anconatus Buckton, 1883
  - rodzaj: †Aphidinius Heie, 2006
  - rodzaj: †Aphidioides Motschulsky, 1857
  - rodzaj: †Canaphis Heie, 2006
  - rodzaj: †Dataiaphis Lin, 1995
  - rodzaj: †Dubiaphis Brauckmann & Schlüter, 1993
  - rodzaj: †Echinaphis Cockerell, 1913
  - rodzaj: †Geranchon Scudder, 1890
  - rodzaj: †Holmaniella Shaposhnikov, 1985
  - rodzaj: †Jurocallis Shaposhnikov, 1979

Klasyfikacja współczesnych rodzin polskich według Biodiversity Map^[15]:

nadrodzina: Aphidoidea
- rodzina: Anoeciidae
- rodzina: Aphididae – mszycowate
- rodzina: Drepanosiphidae
- rodzina: Eriosomatidae – bawełnicowate
- rodzina: Hormaphididae
- rodzina: Lachnidae – miodownicowate
- rodzina: Mindaridae
- rodzina: Phloeomyzidae
- rodzina: Thelaxidae

Filogeneza

Mszyca w bursztynie bałtyckim

Mszyce (Aphidomorpha) wyewoluowały prawdopodobnie w permie^[7], natomiast w zapisie kopalnym znane są od wczesnego anizyku^[16]. Jako ich grupę siostrzaną większość analiz wskazuje czerwce^[9], z którymi tworzą klad Aphidiformes^[12]. Filogeneza mszyc jest słabo rozpoznana. Niejasne są relacje pomiędzy rodzinami współczesnymi, chociaż większość analiz wskazuje, że ochojnikowate i wińcowate stanowią grupy siostrzane. Ponad 97% współczesnych gatunków należy do rodziny mszycowatych sensu lato, wyróżniającej się obecnością endosymbiotycznej bakterii Buchnera. Relacje filogenetyczne w jej obrębie również są niewystarczająco rozpoznane i monofiletyzm tylko kilku podrodzin potwierdzono w badaniach molekularnych^[9].

Zobacz też

ekologiczne badania węchu mszyc

Uwagi

↑ Terminem spadź określa się czasem także samą wydzielinę mszyc^[3]^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Aphidomorpha, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ Roman Hałaj, Barbara Osiadacz: Pluskwiaki - Hemiptera. Cz. XVII: Zeszyt 5c, Mszyce / Aphids - Aphidomorpha, Mszyce właściwe - Aphidoidea, Rodziny / Families: Hormaphididae, Mindaridae, Phloeomyzidae, Thelaxidae. Wrocław: 2016, seria: Klucze do oznaczania owadów Polski; Keys for the identification of Polish insects.
↑ ^a ^b ^c Piotr Ślipiński: Cukier za ochronę. W: Wiedza i Życie [on-line]. 2012. [dostęp 2017-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-20)].
↑ Witold Doroszewski (red.): spadź. W: Słownik języka polskiego [on-line]. PWN. [dostęp 2017-07-25].
↑ spadź. W: Słownik terminów biologicznych [on-line]. PWN. [dostęp 2017-07-25].
↑ spadź, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-07-25] .
↑ ^a ^b ^c Henryk Szelęgiewicz: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVII Pluskwiaki równoskrzydłe – Homoptera z. 5a Mszyce – Aphidodea: Wstęp i Lachnidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978.
↑ ^a ^b ^c ^d Barbara Lis, Jerzy A. Lis: Rząd: pluskwiaki – Hemiptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-17062-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Lars Podsiadlowski: Phylogeny of the Aphids. W: Biology and Ecology of Aphids. Andreas Vilcinskas (red.). CRC Press, 2016. ISBN 978-1-4822-3676-7.
↑ Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 35–37.
↑ ^a ^b P. J. Gullan. Why the taxon Homoptera does not exist. „Entomologica”. 33, s. 101–104, 1999. [dostęp 2017-07-27].
↑ ^a ^b Dimitri Forero. The systematics of the Hemiptera. „Revista Colombiana de Entomología”. 34 (1), s. 1–22, 2008. [dostęp 2017-07-27].
↑ ^a ^b ^c ^d Colin Favret, David C. Eades, Gary L. Miller, Gexia Qiao, Masakazu Sano, Andrey V. Stekolshchikov: Aphidiomorpha. W: Aphid Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2017-07-26].
↑ Sternorrhyncha. W: Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2017-07-26].
↑ B. Osiadacz: nadrodzina: Aphidoidea. W: Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-27].
↑ J. Szwedo, A. Nel. The oldest aphid insect from the Middle Triassic of the Vosges, France. „Acta Palaeontologica Polonica”. 56 (4), s. 757–766, 2011. DOI: 10.4202/app.2010.0034.

[5] Terminem spadź określa się czasem także samą wydzielinę mszyc^[3]^[4].

[itis-1] Aphidomorpha, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[KluczeOwadyHalaj-2] Roman Hałaj, Barbara Osiadacz: Pluskwiaki - Hemiptera. Cz. XVII: Zeszyt 5c, Mszyce / Aphids - Aphidomorpha, Mszyce właściwe - Aphidoidea, Rodziny / Families: Hormaphididae, Mindaridae, Phloeomyzidae, Thelaxidae. Wrocław: 2016, seria: Klucze do oznaczania owadów Polski; Keys for the identification of Polish insects.

[Ślipiński-3] Piotr Ślipiński: Cukier za ochronę. W: Wiedza i Życie [on-line]. 2012. [dostęp 2017-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-20)].

[SJP-4] Witold Doroszewski (red.): spadź. W: Słownik języka polskiego [on-line]. PWN. [dostęp 2017-07-25].

[STB-6] spadź. W: Słownik terminów biologicznych [on-line]. PWN. [dostęp 2017-07-25].

[ency-7] spadź, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-07-25] .

[Szelegiewicz-8] Henryk Szelęgiewicz: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVII Pluskwiaki równoskrzydłe – Homoptera z. 5a Mszyce – Aphidodea: Wstęp i Lachnidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978.

[Blaszak-9] Barbara Lis, Jerzy A. Lis: Rząd: pluskwiaki – Hemiptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-17062-2.

[Vilcinskas-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Lars Podsiadlowski: Phylogeny of the Aphids. W: Biology and Ecology of Aphids. Andreas Vilcinskas (red.). CRC Press, 2016. ISBN 978-1-4822-3676-7.

[Zahradnik-11] Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 35–37.

[Gullan-12] P. J. Gullan. Why the taxon Homoptera does not exist. „Entomologica”. 33, s. 101–104, 1999. [dostęp 2017-07-27].

[Forero-13] Dimitri Forero. The systematics of the Hemiptera. „Revista Colombiana de Entomología”. 34 (1), s. 1–22, 2008. [dostęp 2017-07-27].

[asf-14] Colin Favret, David C. Eades, Gary L. Miller, Gexia Qiao, Masakazu Sano, Andrey V. Stekolshchikov: Aphidiomorpha. W: Aphid Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2017-07-26].

[fe-15] Sternorrhyncha. W: Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2017-07-26].

[biomap-16] B. Osiadacz: nadrodzina: Aphidoidea. W: Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-27].

[Szwedo-17] J. Szwedo, A. Nel. The oldest aphid insect from the Middle Triassic of the Vosges, France. „Acta Palaeontologica Polonica”. 56 (4), s. 757–766, 2011. DOI: 10.4202/app.2010.0034.

[1]

[2]

[3]

[a]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[4]

Peloridiomorpha	†Hoploridiidae †Karabasiidae Peloridiidae †Progonocimicidae
Progonocimicomorpha	†Progonocimicidae