Marek Nowakowski

Marek Nowakowski
Marek Nowakowski (2012)
Data i miejsce urodzenia	2 kwietnia 1935 Warszawa
Data i miejsce śmierci	16 maja 2014 Warszawa
Narodowość	polska
Język	polski
Dziedzina sztuki	literatura piękna
Ważne dzieła
Benek Kwiaciarz Książę Nocy Raport o stanie wojennym Powidoki
Odznaczenia
Nagrody
Nagroda Fundacji im. Kościelskich 1968
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Marek Krzysztof Nowakowski (ur. 2 kwietnia 1935^[1] w Warszawie, zm. 16 maja 2014^[2] tamże) – polski pisarz, przedstawiciel małego realizmu, publicysta, scenarzysta.

Życiorys

Wychowywał się w podwarszawskich Włochach (od 1951 dzielnica Warszawy). Uczęszczał do Szkoły Powszechnej nr 1 im. I Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego przy ulicy Parkowej 22 (obecnie SP nr 94 przy ul. Cietrzewia 22), której kierownikiem był jego ojciec, Antoni Nowakowski. Przerwał naukę w szkole średniej, po czym pracował na lotnisku Okęcie, w strukturach Związku Młodzieży Polskiej, a następnie jako górnik dołowy w kopalni Rybnickiego Zjednoczenia Węglowego^[3]. W młodości dwukrotnie skazany został na karę więzienia, w którym spędził kilkanaście miesięcy^[3]. Wyrok odbywał m.in. w obozie pracy przy ul. Anielewicza w Warszawie („Gęsiówka”)^[4]. W latach 1953–1958 studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, lecz nie uzyskał tytułu magistra^[5].

Debiutował w 1957 ogłoszonym na łamach „Nowej Kultury” opowiadaniem Kwadratowy^[3]. Współzakładał podziemne pismo literackie „Zapis” (1977), był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Był publicystą „Gazety Polskiej”^[6].

Był uczestnikiem protestów przeciwko wprowadzeniu w 1976 zmian do Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Aresztowany w 1984^[7]. W styczniu 1976 podpisał list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej^[8]. W 2005 wchodził w skład honorowego komitetu wyborczego kandydata na Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, a w 2010 Jarosława Kaczyńskiego^[9].

Mieszkał w Warszawie. Był żonaty z Jolantą Nowakowską^[10]. Jest ojcem aktorki i tancerki Idy Nowakowskiej^[11].

23 maja 2014 został pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach^[12] (kwatera BII30-tuje-17)^[13].

Twórczość

Jako literat jest zaliczany do tzw. pokolenia „Współczesności”. W swojej twórczości zajmował się oficjalnie przemilczanymi obszarami życia, ludźmi z tzw. marginesu społecznego i z peryferii wielkomiejskich. Bohaterowie wielu jego utworów to ludzie skłóceni z prawem. Wydał m.in. zbiory opowiadań: Ten stary złodziej (1958), Benek Kwiaciarz (1961), Silna gorączka (1963), Zapis (1965), Mizerykordia (1971), Książę Nocy (1978). Był też autorem Raportu o stanie wojennym (cz. 1 1982, cz. 2 1983) i trzech zbiorów wspomnień o życiu w dawnej Warszawie Powidoki (1995, 1996, 1998).

W latach 90. wydał kilka książek w satyryczny sposób ukazujących rzeczywistość społeczną Polski z okresu transformacji ustrojowej: Homo Polonicus (1992), Grecki bożek (1993). W 2005 napisał książkę Nekropolis, w której wracał do Warszawy z lat swojej młodości, dając obraz ówczesnego życia literackiego stolicy. W 2009 nakładem wydawnictwa Świat Książki ukazała się książka Syjoniści do Syjamu, będąca zbiorem krótkich opowiadań i impresji ukazujących absurdy PRL^[14].

Był autorem scenariuszy do filmów: Meta (1971), Przystań (1971) i Siedem czerwonych róż, czyli Benek Kwiaciarz o sobie i o innych (1973). Na podstawie jego opowiadania powstał film: Gonitwa (1971).

Odznaczenia

21 września 2006 został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski^[15][16]. W 2021 odznaczony pośmiertnie Krzyżem Wolności i Solidarności^[17].

Publikacje

Marek Nowakowski (w środku), Wojciech Soporek (z lewej) i Kazimierz Górski w „Zielonym barku”, opisanym w opowiadaniu Victoria w tomie Nekropolis 2, Hotel „Victoria”, Warszawa 1985

Grób Marka Nowakowskiego w Alei Zasłużonych Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie, w dniu pogrzebu 23 maja 2014

W 2014 ukazała się książkowa wersja wywiadów z Markiem Nowakowskim, wcześniej publikowana w częściach na łamach Tygodnika Solidarność: Okopy Świętej Trójcy. Rozmowy o życiu i ludziach. Z Markiem Nowakowskim rozmawia Krzysztof Świątek (Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2014, ​ISBN 978-83-7785-479-2​)^[18].

W 2014 ukazał się zbiór niepublikowanych wspomnień Marka Nowakowskiego Tak zapamiętałem (Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2014 ​ISBN 978-83-7785-974-2​)^[19].

Ekranizacje

 Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Marka Nowakowskiego.

Nagrody i wyróżnienia literackie

• 1968 Nagroda Fundacji im. Kościelskich
• 1982 Nagroda Kulturalnej Solidarności
• 1983 Nagroda Wolności francuskiego PEN Clubu
• 1984 Nagroda Związku Pisarzy Polskich Na Obczyźnie; Nagroda Fundacji Alfreda Jurzykowskiego
• 2002 Nagroda Literacka im. Władysława Reymonta^[20]
• 2002 Nominacja do Nagrody Literackiej Nike za Empire^[21]
• 2010 Nagroda Literacka m.st. Warszawy w kategorii „Warszawski twórca”

Upamiętnienie

9 listopada 2017 ulica nazwana wcześniej imieniem Bolesława Gidzińskiego, na terenie obecnej dzielnicy Włochy w Warszawie, zyskała nazwę ulicy Marka Nowakowskiego^[22].

W 2017 Biblioteka Narodowa ustanowiła Nagrodę Literacką jego imienia^[23].

W Barze Kawowym Piotruś na Nowym Świecie w Warszawie, gdzie Nowakowski często bywał, znajduje się gablota poświęcona jego pamięci^[24].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Historia szkoły nad stawem, SP nr 94 w Warszawie [zarchiwizowane z adresu 2010-10-04] .
• Marek Nowakowski w bazie filmpolski.pl
• Marek Nowakowski w bazie Filmweb