Marek Belka

Marek Belka
Marek Belka (2010)
Pełne imię i nazwisko	Marek Marian Belka
Data i miejsce urodzenia	9 stycznia 1952 Łódź
Prezes Narodowego Banku Polskiego
Okres	od 11 czerwca 2010 do 21 czerwca 2016
Poprzednik	Piotr Wiesiołek (p.o.)[a]
Następca	Adam Glapiński
Prezes Rady Ministrów
Okres	od 2 maja 2004 do 31 października 2005
Przynależność polityczna	Sojusz Lewicy Demokratycznej
Poprzednik	Leszek Miller
Następca	Kazimierz Marcinkiewicz
Minister sportu
Okres	od 1 września 2005 do 31 października 2005
Przynależność polityczna	Sojusz Lewicy Demokratycznej
Następca	Tomasz Lipiec
Przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej
Okres	od 2 maja 2004 do 31 października 2005
Przynależność polityczna	Sojusz Lewicy Demokratycznej
Poprzednik	Leszek Miller
Następca	Stefan Meller
Wiceprezes Rady Ministrów, minister finansów
Okres	od 19 października 2001 do 6 lipca 2002
Przynależność polityczna	Sojusz Lewicy Demokratycznej
Poprzednik	Halina Wasilewska-Trenkner[b]
Następca	Grzegorz Kołodko
Wiceprezes Rady Ministrów, minister finansów
Okres	od 4 lutego 1997 do 31 października 1997
Poprzednik	Grzegorz Kołodko
Następca	Leszek Balcerowicz
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Marek Belka ze swoim poprzednikiem na stanowisku premiera, Leszkiem Millerem

Zmiana w składzie rządu z 30 marca 2005. Od lewej: premier Marek Belka, odchodzący minister Jerzy Hausner, prezydent Aleksander Kwaśniewski, nowo mianowany minister Jacek Piechota

Marek Marian Belka ⁱ (ur. 9 stycznia 1952 w Łodzi) – polski ekonomista i polityk, profesor nauk ekonomicznych, nauczyciel akademicki i urzędnik w międzynarodowych instytucjach finansowych. Prezes Rady Ministrów w latach 2004–2005.

Wiceprezes Rady Ministrów i minister finansów w 1997 w rządzie Włodzimierza Cimoszewicza oraz w latach 2001–2002 w rządzie Leszka Millera. W latach 2004–2005 przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej, w 2005 minister sportu w swoim drugim rządzie, współzałożyciel Partii Demokratycznej – demokraci.pl. W latach 2010–2016 prezes Narodowego Banku Polskiego. Poseł do Parlamentu Europejskiego IX kadencji (od 2019).

Życiorys

Wykształcenie i działalność naukowa

Syn Władysława i Heleny^[1]; pochodzi z rodziny inżynierów^[2]. Edukację szkolną rozpoczął bezpośrednio od drugiej klasy szkoły podstawowej. Ukończył IV Liceum Ogólnokształcące im. Emilii Sczanieckiej w Łodzi, gdzie zdał maturę w wieku 16 lat^[3]. W 1972 ukończył studia ekonomiczne na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego. W 1973 podjął pracę w Katedrze Ekonomii na tej uczelni początkowo na stanowisku asystenta^[2]. W 1978 uzyskał stopień naukowy doktora, natomiast w 1986 habilitował się. W 1994 otrzymał tytuł profesora nauk ekonomicznych.

W latach 1978–1979 i 1985–1986 odbywał długoterminowe staże w Uniwersytecie Columbia i University of Chicago, zaś w 1990 przebywał na krótkim stażu w London School of Economics. Od 1986 pozostaje równolegle związany z Instytutem Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk. W latach 1993–1997 pełnił funkcję dyrektora tej jednostki. Podejmował również współpracę z prywatnymi wyższymi uczelniami, m.in. z Wyższą Szkołą Humanistyczno-Ekonomiczną w Łodzi.

Opublikował ponad 100 prac naukowych, poświęconych głównie teorii pieniądza oraz polityce antyinflacyjnej w krajach rozwijających się. Specjalizuje się w zakresie ekonomii stosowanej oraz współczesnej myśli ekonomicznej. W latach 2011–2015 członek Komitetu Nauk Ekonomicznych PAN^[4].

Wśród wypromowanych przez Marka Belkę doktorów znaleźli się m.in. Jerzy Pruski (1990), Jarosław Neneman (1997) i Piotr Krajewski (2005)^[5].

Działalność publiczna

Działalność do 1997

Działał w Zrzeszeniu Studentów Polskich oraz Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej^[6]. Od 1973 był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej^[7][8][2]. W latach 80. był I sekretarzem POP PZPR na Uniwersytecie Łódzkim^[2][9].

W 1990 został doradcą i konsultantem w Ministerstwie Finansów, a następnie Ministerstwie Przekształceń Własnościowych i Centralnym Urzędzie Planowania. W 1996 objął stanowisko konsultanta Banku Światowego. Równolegle, w latach 1994–1996, był wiceprzewodniczącym Rady Strategii Społeczno-Gospodarczej przy Radzie Ministrów, a następnie doradcą ekonomicznym prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego.

Działalność w latach 1997–2004

W lutym 1997 został powołany na funkcje wicepremiera oraz ministra finansów w rządzie Włodzimierza Cimoszewicza, zastępując w nim Grzegorza Kołodkę. Stanowiska te zajmował do października 1997, kiedy ustąpił z urzędu razem z całym rządem po przegranych przez Sojusz Lewicy Demokratycznej wyborach parlamentarnych. Wstąpił do Sojuszu Lewicy Demokratycznej w 1999 i pozostawał członkiem tej partii do 2005.

W październiku 2001 został ponownie wicepremierem i ministrem finansów, tym razem w rządzie Leszka Millera. W okresie swojego urzędowania wprowadził podatek od dochodów kapitałowych, nazwany później „podatkiem Belki”. Jeszcze w trakcie kampanii wyborczej zapowiadał ograniczenia wydatków socjalnych. Zarzucano mu później, iż tymi wypowiedziami przyczynił się do słabszego wyniku koalicji Sojusz Lewicy Demokratycznej – Unia Pracy w wyborach parlamentarnych. Z rządu odszedł 6 lipca 2002.

Od czerwca do października 2003 pełnił funkcję szefa koalicyjnej Rady Koordynacji Międzynarodowej w Iraku. Od listopada 2003 do kwietnia 2004 był dyrektorem ds. polityki gospodarczej w Tymczasowych Władzach Koalicyjnych w Iraku, odpowiedzialnym za reformę walutową, stworzenie nowego systemu bankowego i nadzór nad gospodarką.

Prezes Rady Ministrów

 Osobne artykuły: Pierwszy rząd Marka Belki i Drugi rząd Marka Belki.

W kwietniu 2004 został zgłoszony jako prezydencki kandydat na następcę premiera Leszka Millera. 2 maja 2004 Aleksander Kwaśniewski powołał go na prezesa Rady Ministrów oraz przewodniczącego Komitetu Integracji Europejskiej i dokonał zaprzysiężenia jego pierwszego gabinetu. Marek Belka wygłosił exposé w dniu 14 maja, nie uzyskał jednak w Sejmie wotum zaufania^[10].

W tak zwanym drugim kroku, mimo przekładania terminów, nie został przez Sejm zgłoszony żaden kandydat. 11 czerwca 2004 prezydent po raz drugi desygnował i powołał Marka Belkę na premiera. 24 czerwca stosunkiem głosów 236:216 Sejm zatwierdził go na tym stanowisku, udzielając wotum zaufania^[11]. 15 października 2004 Sejm udzielił ponownego wotum zaufania jego drugiemu rządowi, stosunkiem głosów 234:218^[12]. 25 kwietnia 2005, w wyniku dymisji ministra środowiska Jerzego Swatonia, Marek Belka przejął obowiązki ministra środowiska. 6 maja 2005 wraz z gabinetem podał się do dymisji, po nieprzegłosowaniu w Sejmie uchwały o skróceniu kadencji, jednak prezydent Aleksander Kwaśniewski dymisji nie przyjął. 1 września 2005 Marek Belka został również ministrem sportu po wydzieleniu tego resortu z Ministerstwa Edukacji Narodowej.

Wiosną 2005 zadeklarował gotowość do poparcia Partii Demokratycznej – demokraci.pl oraz uczestniczył w kilku jej spotkaniach. W sierpniu poparł kandydaturę Henryki Bochniarz w wyborach prezydenckich. W wyborach parlamentarnych bez powodzenia kandydował do Sejmu z pierwszego miejsca na liście Partii Demokratycznej w okręgu łódzkim (otrzymał 12 774 głosy, tj. 4,34% głosów w okręgu)^[13], nie będąc członkiem tego ugrupowania.

19 października na pierwszym posiedzeniu Sejmu V kadencji złożył dymisję. Pełnił obowiązki premiera do czasu powołania nowej Rady Ministrów 31 października 2005.

Działalność od 2005

27 grudnia 2005 został mianowany na stanowisko sekretarza wykonawczego Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych, obowiązki na tym stanowisku objął z początkiem 2006. Następnie, w styczniu 2009, został dyrektorem Departamentu Europejskiego Międzynarodowego Funduszu Walutowego^[14].

27 maja 2010 tymczasowo wykonujący obowiązki prezydenta RP Bronisław Komorowski wyznaczył go na kandydata na prezesa Narodowego Banku Polskiego^[15]. Po ogłoszeniu decyzji o kandydowaniu Marek Belka ustąpił ze stanowiska dyrektora Departamentu Europejskiego MFW^[16]. 10 czerwca 2010 Sejm VI kadencji wybrał go na stanowisko prezesa Narodowego Banku Polskiego^[17], a dzień później – po złożeniu przysięgi – Marek Belka objął urząd. W latach 2011–2016 był członkiem Komitetu Sterującego Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego^[18].

W czerwcu 2014 tygodnik „Wprost” ujawnił nielegalnie nagraną rozmowę z lipca 2013 pomiędzy Bartłomiejem Sienkiewiczem a Markiem Belką i Sławomirem Cytryckim, której przedmiotem były m.in. zmiany w ustawie o NBP i ewentualna zmiana ministra finansów^[19].

21 czerwca 2016 zakończył urzędowanie na stanowisku prezesa NBP. W sierpniu tego samego roku Marek Belka został niezależnym członkiem rady dyrektorów funduszu nieruchomościowego Echo Polska Properties^[20].

1 lutego 2019 był jednym z sygnatariuszy deklaracji o powołaniu Koalicji Europejskiej przed zbliżającymi się wyborami europarlamentarnymi^[21]. W wyborach tych uzyskał mandat eurodeputowanego, startując z listy KE w okręgu łódzkim^[22]. Zdobył 182 517 głosów, co stanowiło 20% wszystkich głosów oddanych w tym okręgu wyborczym^[22]. W Parlamencie Europejskim został członkiem, a później wiceprzewodniczącym grupy Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów^[23]. Zasiadł w Komisji Gospodarczej i Monetarnej^[24]. Reprezentował SLD do momentu powołania w styczniu 2021 delegacji Nowej Lewicy (złożonej z członków SLD i Wiosny), do której nie przystąpił^[25], pozostając wraz z Włodzimierzem Cimoszewiczem i Leszkiem Millerem w dotychczasowej delegacji, która przyjęła nazwę Lewica dla Europy^[26].

Wyniki wyborcze

Wybory	Komitet wyborczy		Organ	Okręg	Wynik
2005		Partia Demokratyczna – demokraci.pl	Sejm V kadencji	nr 9	12 774 (4,34%)N[13]
2019		KKW Koalicja Europejska PO PSL SLD .N Zieloni	Parlament Europejski IX kadencji	nr 6	182 517 (20,00%)T[22]

Odznaczenia, wyróżnienia i nagrody

• Krzyż Oficerski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina (Litwa, 1999)^[27]
• Krzyż Komandorski Orderu Zasługi (Rumunia, 2013)^[28]
• Odznaka Honorowa „Bene Merito” (2010)^[29]
• Doktor honoris causa Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu (2011)^[30]
• Perła Honorowa Polskiej Gospodarki w kategorii gospodarka (2011)^[31]
• Nagroda Lesława A. Pagi przyznawana przez Fundację im. Lesława A. Pagi (za 2012, przyznana w 2013)
• Galeria Chwały Polskiej Ekonomii (2013)^[32]
• Nagroda im. Władysława Grabskiego przyznana przez Konfederację Lewiatan (2014)^[33]

Publikacje

• Doktryna ekonomiczno-społeczna Miltona Friedmana, 1986
• Dynamika transformacji polskiej gospodarki (red.), 1997
• Ekonomia stosowana. Podręcznik do przedmiotu podstawy przedsiębiorczości (współautor), 2003
• Elementarne zagadnienia ekonomii (współautor), 1996
• Niektóre problemy współczesnej zachodniej myśli ekonomicznej (red.), 1998
• Polska transformacja w perspektywie integracji europejskiej (współautor), 1996
• Reaganomika. Sukces czy porażka?, 1991
• Selfie, 2016

Życie prywatne

Żonaty z Krystyną, ma syna Piotra i córkę Marię^[34][35][36].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Marek Belka w serwisie „Ludzie Wprost”. [dostęp 2020-05-14].
• Prof. dr hab. Marek Belka, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2021-06-08] .