Lusławice (województwo małopolskie)

Lusławice
— wieś —
Dwór w Lusławicach, fasada (lata 50. XX w.)
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	tarnowski
Gmina	Zakliczyn
Liczba ludności (2011)	996[1]
Strefa numeracyjna	14
Kod pocztowy	32-840[2]
Tablice rejestracyjne	KTA
SIMC	0836833
Położenie na mapie gminy Zakliczyn Lusławice
Położenie na mapie Polski Lusławice
Położenie na mapie województwa małopolskiego Lusławice
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego Lusławice
49°51′25,8″N 20°49′44,4″E/49,857167 20,829000
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Lusławice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Zakliczyn.

Części wsi

Historia

Założona w 1231 przez niemieckiego rycerza Ludpława, syna Gerarda. W 1243 sprzedana kasztelanowi krakowskiemu Wydżdze.

W latach 1560–1664 na obszarze dzisiejszego dworu powstał jeden z najważniejszych ośrodków braci polskich (potocznie zwanych arianami), założonym przez Achacego Taszyckiego. Od 1570 działała drukarnia, przeniesiona z Pińczowa oraz szkoła wyższa („Szkoła Lusławicka”)^[5]. Te instytucje przyczyniły się do rozwoju i popularyzacji literackiego języka polskiego. Odbywały się tu liczne zjazdy i synody braci polskich; mieszkali twórcy doktryny wspólnoty: Piotr Stoiński (młodszy) i Jonasz Szlichtyng. Działał tu i zmarł znany reformator religijny Faust Socyn; w parku dworskim nad jego grobem wzniesiono w latach 30. XX wieku mauzoleum^[5]. Achacy Taszycki po nawróceniu się na katolicyzm w 1655 spalił zbór braci polskich w Lusławicach i zaczął szczodrze finansować klasztor reformatów w Zakliczynie, przyczyniając się do rekatolicyzacji regionu.

6 września 1939 w Roztoce (część wsi) żołnierze Wehrmachtu rozstrzelali 4 rolników i spalili jedno gospodarstwo^[6].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.

Dwór

W pierwszych latach XIX w. na terenie byłego ośrodka arian został wybudowany dwór, najprawdopodobniej przez hr. Teodora Lanckorońskiego z Brzezia h. Zadora^[7]. Z początkiem XX w. przeszedł on na blisko 75 lat w posiadanie rodziny Vayhingerów, co zostało udokumentowane aktem kupna całej posiadłości przez polityka i notariusza tarnowskiego Adolfa Vayhingera w 1907 r^[8]. Jego syn, Stanisław, utrzymywał kontakty towarzyskie z właścicielami majątku Meysnerów w pobliskich Charzewicach, gdzie od 1911 r. dziedziczką została córka Jacka Malczewskiego, Julia. Poprzez tę znajomość dwie siostry Jacka, Bronisława i niedawno owdowiała Helena Karczewska, wynajęły w 1919 r. kilka pokoi w lusławickim dworze, gdzie odwiedzał je czasem ich brat, Jacek Malczewski, a od roku 1923 do 1926 zamieszkał z nimi na stałe. Urządził tutaj swoją pracownię, a także zorganizował szkółkę malarską dla utalentowanych dzieci wiejskich. Po wojnie w wydzierżawionej części dworu znajdował się magazyn nawozów sztucznych^[9] (w rozdz. Dwór z obrazów Malczewskiego) do chwili, kiedy Wojewódzki Konserwator Zabytków w Krakowie w 1948 r. uznał budynek jako obiekt zabytkowy. W latach 1952–1955 była tutaj urządzona Izba Porodowa, którą prowadził zakliczyński lekarz, dr Stanisław Mroczkowski. W tym czasie właścicielem dworu był wnuk nabywcy – Adolfa Vayhingera, notariusza z Tarnowa, również Adolf. Od 1959 roku współwłaścicielami połowy dworu zostali dr Stanisław i Natalia Mroczkowscy. W latach 60. do początku lat 70. mieściła się tutaj również ochronka. W otaczającym dwór parku znajduje się lamus z XVII w. oraz mauzoleum Fausta Socyna z 1936 r. W 1975 r. dwór kupili w całości Krzysztof i Elżbieta Pendereccy.

Dwór w Lusławicach, widok od tyłu (2014 r.)

W latach 1976–2020 w odrestaurowanym dworze mieszkał kompozytor Krzysztof Penderecki, który organizował tam coroczny międzynarodowy festiwal muzyczny, a w 5-hektarowym parku dworskim założył arboretum z ponad 1500 gatunków drzew i krzewów z całego świata (posiadłość nie jest udostępniona zwiedzającym). Krzysztof Penderecki założył tam również międzynarodową akademię muzyczną Europejskie Centrum Muzyki, której oficjalne otwarcie nastąpiło 21 maja 2013^[5].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Wieś Lusławice w liczbach. Wieś Lusławice - Dane demograficzne, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2017-01-12]  (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
• Lusławice na stronie gminy Zakliczyn