wieś | |
kościół i ołtarz polowy | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2022) |
2626[1] |
Strefa numeracyjna |
18 |
Kod pocztowy |
34-471[2] |
Tablice rejestracyjne |
KNT |
SIMC |
0457366 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowy Targ | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego | |
49°28′10″N 19°58′44″E/49,469444 19,978889 |
Ludźmierz – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Nowy Targ[3][4].
Ludźmierz jest najstarszą wsią na Podhalu. W roku 1234 w Ludźmierzu rozpoczęła się budowa kościoła. Cystersi z Jędrzejowa otrzymali z rąk Teodora Gryfity ziemię zwaną Ludźmierz i w 1238 roku zakończyli budowę kościoła. Cystersi zostali w Ludźmierzu aż do roku 1824.
Ludźmierz położony jest w południowej Małopolsce w regionie geograficznym Kotlina Nowotarska i historyczno-etnograficznym Podhale, na lewym brzegu Czarnego Dunajca około 2 km na zachód od Nowego Targu i ok. 85 km na południe od Krakowa.
W 1333 roku wieś została osadzona na prawie magdeburskim. Zasadźca wsi, niejaki Mikołaj Kuznich, otrzymał prawo wykarczowania lasów leżących nad potokiem Lepietnicą oraz po obu brzegach Czarnego Dunajca i Wielkiego Rogoźnika. Lokowana wieś miała obejmować 16 łanów frankońskich. We wsi miała być wybudowana karczma, jatki mięsne, piekarnia, zakład szewski oraz młyn – wszystkie miały stanowić uposażenie sołtysa. Wieś duchowna Ludzimierz, własność opactwa cystersów szczyrzyckich położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sądeckim województwa krakowskiego[5].
W okresie zaborów Ludźmierz wraz z Krauszowem i Rogoźnikiem stanowił odrębne dominium. W wyniku reform józefińskich majątek klasztorny w Ludźmierzu został skonfiskowany na rzecz Funduszu Religijnego (1782). W dniu 7 czerwca 1819 roku klucz ludźmierski w drodze licytacji nabyty został przez Wojciecha Przerwę Tetmajera za cenę 14095 florenów. W latach 1824–1859 właścicielem Ludźmierza była pochodząca z Węgier rodzina Homolaczów. W 1859 roku majątek ludźmierski w drodze pierwokupu nabył Adolf Przerwa Tetmajer. W latach 1877–1883 trwał proces pozbywania się dóbr. Zabudowania dworskie z ogrodem i polem „dunajczyska” nabyli Żydzi z Nowego Targu.
W 1811 roku grunty ludźmierskie były podzielone na 9 ról kmiecych, 1 rolę kościelną, 1 rolę pańską i 4 zagrody. Role kmiece nosiły nazwy: Waloszowa, Klejowa, Krasoniowa, Siutowa, Jachymowa, Czajowa, Glistowa, Handzlowa, Parcicowa lub Górzowa.
Do 1954 roku istniała gmina Ludźmierz. W latach 1954-1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Ludźmierz. W latach 1973–1976 miejscowość była siedzibą gminy Lasek. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
W Ludźmierzu urodził się polski poeta, powieściopisarz a także przedstawiciel Młodej Polski Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Poeta spędził w Ludźmierzu pierwsze kilka lat życia, a następnie przeprowadził się z rodziną do Krakowa. Na cmentarzu w Ludźmierzu znajduje się symboliczny grób poety.
W Ludźmierzu znajduje się Sanktuarium Maryjne pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, które 18 maja 2001 zostało podniesione do godności bazyliki mniejszej. Jest to religijne centrum Podhala oraz stanowi cel wielu pielgrzymek.
15 sierpnia 1963 r. odbyła się uroczystość koronacji figury Matki Boskiej Ludźmierskiej, której przewodniczył prymas Polski, kardynał Stefan Wyszyński, a także ówczesny biskup pomocniczy krakowski i wikariusz kapitulny diecezji, Karol Wojtyła.
28 września 1992 roku odbyło się prawykonanie “Nieszporów Ludźmierskich”. Autorem muzyki jest pochodzący z Nowego Targu kompozytor Jan Kanty Pawluśkiewicz, autorem psalmów zaś Leszek A. Moczulski[6].
7 czerwca 1997 w Ludźmierzu gościł papież Jan Paweł II. Odmówił różaniec razem z wiernymi zgromadzonymi w Ogrodzie Różańcowym.
Artykuł Ludźmierz w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:
Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2022-12-31 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=363634