Krzysztof Kieślowski

Ten artykuł znajduje się na liście Warsztatu PANDA. Pomóż go ulepszyć.

Krzysztof Kieślowski
Krzysztof Kieślowski (1994)
Data i miejsce urodzenia	27 czerwca 1941 Warszawa
Data i miejsce śmierci	13 marca 1996 Warszawa
Zawód	reżyser, scenarzysta
Współmałżonek	Maria Cautillo (od 1967)
Lata aktywności	1966–1994
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Krzysztof Kieślowski ⁱ (ur. 27 czerwca 1941 w Warszawie, zm. 13 marca 1996 tamże) – polski reżyser i scenarzysta filmowy, przedstawiciel nurtu zwanego kinem moralnego niepokoju, kawaler Orderu Sztuki i Literatury.

Swą karierę reżyserską rozpoczął od kręcenia filmów dokumentalnych (Życiorys, Z punktu widzenia nocnego portiera), jednak w miarę upływu czasu zaangażował się w realizację filmów fabularnych. Sporadycznie działał też jako reżyser teatralny. Jego wczesna twórczość fabularna, składała się z filmów ukazujących rzeczywistość ówczesnej Polski (Personel, Blizna, Amator, Przypadek). Potem, dzięki adwokatowi Krzysztofowi Piesiewiczowi – wielokrotnie zaangażowanemu w pisanie scenariuszy do filmów Kieślowskiego – zwrócił się ku motywom metafizycznym, tworząc filmy psychologiczne podejmujące tematy moralne i egzystencjalne (telewizyjny cykl filmowy Dekalog, Podwójne życie Weroniki, trylogia Trzy kolory). Zmianie podlegała także estetyka: wczesna faza twórczości Kieślowskiego charakteryzowała się formą ascetyczną, naśladującą dokument, natomiast późna – wyrafinowanymi zabiegami wizualnymi.

Choć Kieślowski starał się zachowywać dystans wobec wydarzeń politycznych w Polsce, jego filmy (np. Spokój, Przypadek) wielokrotnie otrzymywały od władz komunistycznych zakaz rozpowszechniania. Szczyt popularności reżysera przypadł na okres transformacji ustrojowej w Polsce, kiedy dzięki Krótkiemu filmowi o zabijaniu i Krótkiemu filmowi o miłości Kieślowski zyskał międzynarodową renomę autora filmowego. Jakkolwiek późniejsze filmy Kieślowskiego były oskarżane o kicz, ceniono je powszechnie za granicą. Dopiero klęska festiwalowa ostatniego filmu trylogii Trzy kolory – Czerwonego – skłoniła Kieślowskiego do przerwania kariery. Choć planował powrót do zawodu kolejną trylogią, jego przedwczesna śmierć uniemożliwiła pełną realizację nowego tryptyku.

Reżyser otrzymał liczne nagrody na festiwalach międzynarodowych, m.in. Grand Prix MFF w Mannheim (1975), Złoty Medal na MFF w Moskwie (1979), Europejską Nagrodę Filmową „Felix” (1988), Złotego Lwa na MFF w Wenecji (1993) i Główną Nagrodę „Air Canada” w Vancouver. Dwukrotnie został uhonorowany Złotymi Lwami na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych. Został też wielokrotnie uhonorowany nagrodą FIPRESCI (1979, 1988, 1989, 1991). Od 2001 roku jest patronem Szkoły Filmowej im. Krzysztofa Kieślowskiego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach^[1]. Jego wpływ sięgał takich reżyserów, jak Jerzy Stuhr, Tom Tykwer, Grzegorz Zgliński, Abbas Kiarostami.

Życiorys

Młodość i wykształcenie

Krzysztof Kieślowski urodził się 27 czerwca 1941 roku w Warszawie. Rodzina ojca, chorego na gruźlicę inżyniera budownictwa Romana Kieślowskiego, wywodziła się z Wołynia, natomiast matka – urzędniczka Barbara z domu Szonert, pochodziła z Petersburga, lecz już jako dziecko emigrowała do Bydgoszczy^[2][3]. Roman i Barbara pobrali się 7 września 1939 roku w Warszawie^[3]. Dwa lata później ojciec Barbary, Kazimierz Szonert, zginął w obozie koncentracyjnym w Auschwitz, natomiast matka Barbary, Maria Szonert, zmarła na zawał serca^[4]. Barbara urodziła Krzysztofa przed terminem, a jej nowo narodzone dziecko szybko zachorowało na zapalenie płuc^[4]. Ciotką Kieślowskiego była Jadwiga Szoll-Składkowska, żona Felicjana Sławoja Składkowskiego^[4][5][6][7]. Krzysztof miał urodzoną w 1944 roku siostrę Ewę^[8].

W czerwcu 1945 roku Kieślowscy przeprowadzili się do Głubczyc pod Opolem, gdzie spędzili cztery lata^[9]. Krzysztof Kieślowski nadal cierpiał na chorobę płuc^[10], więc rodzice jeździli z nim do sanatoriów^[11]. W 1949 roku Krzysztof przeszedł operację usunięcia wyrostka robaczkowego^[12]. W 1950 roku przyjął pierwszą komunię w głubczyckiej parafii Narodzenia Najświętszej Marii Panny^[12]. W 1951 roku Kieślowscy musieli przenieść się do Strzemieszyc (obecnie dzielnica Dąbrowy Górniczej) w Zagłębiu Dąbrowskim, a potem – do Sokołowska na Dolnym Śląsku; często lawirowali pomiędzy różnymi miejscowościami, ponieważ chorujący na gruźlicę Roman był relegowany z powodu częstych zwolnień lekarskich, aż w 1953 przeszedł na rentę, a odpowiedzialność za utrzymanie rodziny spadła na Barbarę^[13][14]. Po zdobyciu wykształcenia podstawowego w Miereszowie Krzysztof Kieślowski chciał zrezygnować z dalszej edukacji i zostać palaczem, jednak ojciec przekonał go, by ten uczęszczał do szkoły pożarnictwa we Wrocławiu. Krzysztof zrezygnował po upływie pół roku^[15][16]. Zrezygnował również z nauki na wieczorowym liceum ogólnokształcącym w Wałbrzychu^[17].

W 1957 roku Krzysztof Kieślowski za radą rodziców rozpoczął naukę w Państwowym Liceum Techniki Teatralnej w Warszawie, w którym dyrektorem był jego wuj Kazimierz Przęczkowski^[18][17]. Podczas nauki, trwającej do 1962 roku, był garderobianym takich aktorów jak Tadeusz Łomnicki, Aleksander Bardini i Zbigniew Zapasiewicz^[19][20]. W międzyczasie, w 1960 roku, doświadczył śmierci ojca, któremu odmówiono pochówku katolickiego ze względu na nieprzystąpienie do spowiedzi^[21]. Po ukończeniu szkoły w 1962 roku pragnął zostać reżyserem teatralnym, jednak nie mógł podjąć studiów na tym kierunku, gdyż nie był absolwentem szkoły wyższej^[22]. Wtedy zdecydował się studiować reżyserię filmową w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi, do której został przyjęty za trzecim razem^[23][24]. W 1968 roku ukończył szkołę filmową, a w 1970 roku otrzymał dyplom^[2][20].

Twórczość filmowa

1966–1969: Pierwsze filmy

Krzysztof Kieślowski, znajdując się pod silnym wpływem szkoły Karabasza oraz kina Kena Loacha^[25], zadebiutował w 1966 roku dwiema etiudami szkolnymi: Tramwajem opowiadającym o młodzieńcu goniącym tytułowy pojazd, zrealizowanym przy opiece pedagogicznej Wandy Jakubowskiej^[26], oraz dokumentalnym Urzędem będącym satyrą na panującą w urzędach biurokrację, nad którym opiekę sprawował Kazimierz Karabasz^[27]. W 1967 roku wyreżyserował Koncert życzeń o zakładowej wycieczce za miasto^[28], natomiast w 1968 roku – film dokumentalny Zdjęcie^[29]. W 1969 roku premierę miała jego praca dyplomowa pod tytułem Z miasta Łodzi, przedstawiająca życie codzienne mieszkańców Łodzi^[30][31].

1970–1975: Przewaga filmów dokumentalnych

Wczesne lata 70. XX wieku Kieślowski spędził na kręceniu filmów dokumentalnych. Po zatrudnieniu w Wytwórni Filmów Dokumentalnych W 1970 roku zrealizował Fabrykę, w której skontrastował optymistyczną relację z narad w fabryce traktorów w Ursusie z nędznymi warunkami pracy robotników^[32]. W tym samym roku nakręcił wspólnie z Andrzejem Titkowem film Byłem żołnierzem ukazujący weteranów II wojny światowej, którzy stracili wzrok podczas działań wojennych^[33]. W 1971 roku ukazał się film Przed rajdem, będący relacją z przygotowań polskiego rajdowca Krzysztofa Komornickiego do Rajdu Monte Carlo^[34]. W 1972 roku Kieślowski wyreżyserował Refren o pracy zakładu pogrzebowego^[35] oraz (wspólnie z Tomaszem Zygadłą) Robotnicy '71: nic o nas bez nas, ukazujący prawdziwe nastroje wśród robotników po przejęciu władzy w Polsce przez Edwarda Gierka. Film Robotnicy '71, choć początkowo był sowicie finansowany przez PZPR, zawierał zbyt szczere wypowiedzi robotników o Gierku. Toteż otrzymał zakaz publikacji i ukazał się jedynie w wersji ocenzurowanej pod nazwą Gospodarze^[36][37][38]. Sam reżyser określił ten film mianem najbardziej politycznego w swojej karierze^[39]. W 1972 roku ukazały się również inne dokumentalne filmy kontraktowe ukazujące pracę robotników fabrycznych: Między Wrocławiem a Zieloną Górą^[40] oraz Podstawy BHP w kopalni miedzi^[41].

W 1973 roku Kieślowski stworzył pierwszy półgodzinny film fabularny pod nazwą Przejście podziemne, którego tematyką było spotkanie młodego nauczyciela z jego odseparowaną żoną w Warszawie^[42]. W nakręconym w ciągu dziesięciu dni, improwizowanym filmie role małżonków zagrali Teresa Budzisz-Krzyżanowska i Andrzej Seweryn^[43]. W tym roku nakręcił także film dokumentalny Murarz o byłym robotniku i aktywiście partyjnym^[44], natomiast w 1974 roku – inscenizowany dokument Pierwsza miłość o parze licealistów wkraczających w dorosłe życie^[45][46] oraz Prześwietlenie podejmujące temat osób z chorobą płuc^[47]. W roku 1975 Kieślowski wyreżyserował również inscenizowany dokument Życiorys o pracy Wojewódzkiej Komisji Kontroli Partyjnej^[48], w którym ukazywał proces rozpatrywania oskarżenia robotnika wyrzuconego z partii^[49], a także dokument Legenda o życiu Stefana Żeromskiego^[50].

1975–1981: epoka kina moralnego niepokoju

Pierwszy pełnometrażowy film fabularny Kieślowskiego pod nazwą Personel został wyprodukowany w 1975 roku i był przez krytykę włączany w nurt kina moralnego niepokoju^[51]. Bohaterem filmu jest młody, nowo zatrudniony w operowej pracowni krawieckiej krojczy (odtwórca roli – Juliusz Machulski), który obserwuje degrengoladę środowiska aktorów operowych, tracącego kontakt z rzeczywistością pozaartystyczną^[52]. W Personelu Kieślowski zawarł swoje doświadczenia z pracy w teatrze^[53], a zarazem zaproponował opozycję wobec sztuki „oficjalnej”; krojczy proponuje stworzenie kabaretu jako kontrapunkt dla opery^[54]. Personel miał premierę wyłącznie w telewizji, lecz i tak spotkał się z ciepłym przyjęciem krytyków^[55], zdobył też główną nagrodę na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Mannheim oraz nagrodę jury na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni^[52].

W 1976 roku Kieślowski zadebiutował jako twórca fabularnego filmu kinowego Blizna, którego treścią był konflikt dyrektora kombinatu przemysłowego (Franciszek Pieczka) z robotnikami^[56]. Reżyser uznał swój film za nieudany, „à rebours socrealistyczny”, ze względu na wyraźne oddzielenie bohaterów dobrych od złych^[57]. Krytycy natomiast doceniali Bliznę jako film polityczny, który ukazywał niewydolność gospodarki kraju i korupcję w nim panującą, aczkolwiek zarzucali jej błędy dramaturgiczne i sztucznie wstawione wątki z życia reżysera^[58]. Na podstawie ujęć Blizny Kieślowski stworzył dokument Klaps^[59]. W tym samym roku wyreżyserował kolejny film fabularny pod nazwą Spokój, którego bohaterem był robotnik wypuszczony z zakładu karnego, próbujący ułożyć sobie życie na nowo (Jerzy Stuhr)^[60]. Pragnienie robotnika, aby prowadzić spokojne życie, nie zostaje zrealizowane: „naraża się dyrekcji, która chciała z niego zrobić agenta. Koledzy robotnicy uznają go za łamistrajka i masakrują” – pisał o bohaterze filmu Tadeusz Sobolewski^[61]. Spokój przez cztery lata nie był dopuszczany do obiegu^[60]. Gdy został wyemitowany w roku 1980, krytycy zarzucali mu doraźną wymowę, odnosząc go do wydarzeń sierpniowych 1980 roku; rzadziej wspominali o walorach estetycznych filmu^[62].

W latach 1977–1978 Kieślowski zrealizował cztery filmy dokumentalne. Tematem Nie wiem była opowieść wyrzuconego z pracy dyrektora huty, który usiłował się przeciwstawić korupcji w zakładzie^[63][64]. Szpital traktował o pracy chirurgów przy bardzo niekorzystnych warunkach panujących w szpitalu^[65][66]. Bohaterem filmu Z punktu widzenia nocnego portiera, który otrzymał nagrodę FIPRESCI na Krakowskim Festiwalu Filmowym, był strażnik fabryczny o totalitarnych poglądach^[67]. Już na etapie realizacji Portiera, w zamierzeniu filmu o mentalności ludzi podporządkowanych władzy, Kieślowski zorientował się jednak, że w istocie skrzywdził swojego bohatera. Po kinowej premierze Portiera Kieślowski nie dopuszczał za swojego życia do jego dystrybucji telewizyjnej^[68]. Podobne rozterki reżyser przeżywał po realizacji Nie wiem, którego bohaterowi wypowiedziano najem i szykanowano go właśnie z powodu tego, co na ekranie zobaczyli dygnitarze partyjni^[69]. Tak jak w przypadku Portiera, Nie wiem nie zostało dopuszczone przez Kieślowskiego do dystrybucji telewizyjnej^[70]. Bardziej udane dokumenty Kieślowskiego, Siedem kobiet w różnym wieku (1978) o tytułowych siedmiu tancerkach oraz Gadające głowy (1980) o sondzie przeprowadzanej na przypadkowych przechodniach, w mniejszym stopniu wchodziły w bliższe relacje z bohaterami^[71]. Dworzec (1980), w którym Kieślowski filmował Dworzec Centralny w Warszawie, okazał się jednak momentem załamania kariery Kieślowskiego jako dokumentalisty. W trakcie jego realizacji okazało się, że Kieślowski zarejestrował wizytę milicjantów, którzy na dworcu odnaleźli trupa kobiety zamordowanej przez córkę. Milicja dokładnie przejrzała nakręcony materiał, mając nadzieję, że znajdzie rejestrację wizerunku mordercy. Materiał filmowy oddano reżyserowi w stanie nienaruszonym, lecz Kieślowski właśnie wtedy stracił serce do swej pasji dokumentalisty:

Ową zmianę w twórczości Kieślowskiego zapowiadał już autobiograficzny film fabularny Amator z 1979 roku. Jego bohater (Stuhr) jest filmowcem amatorem, który z pasji do kina tworzy dokumenty bez świadomości, że może swoimi filmami wyrządzić krzywdę swoim bohaterom^[73]. Amator zyskał znaczący rozgłos wśród krytyków, którzy dostrzegali w nim traktat o roli kina i sztuki w życiu człowieka – z kulminacyjnym zakończeniem ukazującym filmowca kierującego kamerę na siebie; doceniano też łączenie fabuły z dokumentalną narracją. Powszechnie krytykowano natomiast źle zrealizowany wątek miłosny^[74]. Amator otrzymał Złoty Medal na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Moskwie oraz Złotego Lwa na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych, stając się częścią kanonu kina moralnego niepokoju^[73].

W 1980 roku Kieślowski opublikował w miesięczniku „Dialog” manifest Głęboko zamiast szeroko, w którym zrewidował swój stosunek do filmu dokumentalnego:

W 1981 roku Kieślowski wyreżyserował dwa filmy fabularne. Pierwszy, ukończony tuż przed stanem wojennym Krótki dzień pracy, powstał na podstawie reportażu Hanny Krall Widok z okna na pierwszym piętrze. Jego bohaterem był lokalny sekretarz partii komunistycznej, który musiał się zmierzyć z robotnikami strajkującymi w 1976 roku^[76]. Okazało się jednak, że film trafił na bardzo niefortunny moment; podczas gdy strajki solidarnościowe rychło miały zostać rozpędzone po ogłoszeniu stanu wojennego, narracja filmowa starała się narzucić widzowi sympatię wobec komunisty^[77]. Pomny tego, co uczynił, Kieślowski uznał ten film za całkowicie nieudany^[78], po czym nie dopuszczał do dalszej dystrybucji filmu. Krótki dzień pracy zadebiutował w telewizji dopiero w 1996 roku^[79].

Drugi film Kieślowskiego z tego samego roku, Przypadek, traktował o studencie Witku (Bogusław Linda), który decyduje się na wyjazd do Warszawy. Od tej pory film pokazuje trzy wersje wydarzeń: zależnie od tego, czy student zdąży na pociąg, czy nie, zostaje aktywistą komunistycznym, działaczem „Solidarności” lub człowiekiem niezaangażowanym w politykę. We wszystkich przypadkach bohater ponosi klęskę^[80], ale sam reżyser utożsamiał się z trzecim wariantem losów Witka, w którym „nie angażuje się politycznie, lecz stara się żyć i pracować jako uczciwy, zwyczajny obywatel”^[81]. Przypadek za samo wspomnienie o zrywie solidarnościowym nie został dopuszczony do rozpowszechniania; gdy ukazał się w 1987 roku, w Polsce uzyskał bardzo zróżnicowane opinie krytyków – traktowali go oni bowiem jako film polityczny odnoszący się do minionych wydarzeń przełomu lat 70. i 80. XX wieku, z niepotrzebnie rozbudowanym wątkiem erotycznym. Zwracano jednak uwagę na poruszoną w filmie rolę przypadku ludzkiego i podatności człowieka na otoczenie^[82]. Dopiero po śmierci Kieślowskiego film uzyskał status arcydzieła filmowego^[83], zwłaszcza po rekonstrukcji cyfrowej sporządzonej na zlecenie Martina Scorsese w 2014 roku^[84][85][86].

1984–1994: współpraca z Krzysztofem Piesiewiczem

Po ogłoszeniu stanu wojennego w Polsce Kieślowski planował zrobienie filmu dokumentalnego o pracy sądów w okresie komunistycznych prześladowań, jednak gdy okazało się, że represje ustały na przełomie 1982 i 1983 roku, zdecydował się na fabułę. Wówczas zaoferował mu współpracę adwokat Krzysztof Piesiewicz, adwokat biorący udział w trakcie stanu wojennego w procesach działaczy Konfederacji Polski Niepodległej i Karola Modzelewskiego. Bez końca, którego bohaterem był zmarły adwokat (Jerzy Radziwiłowicz) spoglądający z zaświatów na represje podczas stanu wojennego^[87], zapoczątkował wieloletnią współpracę Kieślowskiego i Piesiewicza^[88][89]. Po premierze Bez końca spotkał się z ostrą krytyką zarówno ze strony pism reżimowych, które zarzucały filmowi ukazywanie pesymistycznego obrazu Polski, jak i krytyków opozycyjnych, którzy doszukiwali się w nim przejawów kolaboracji Kieślowskiego z władzą; film był krytykowany również za stronniczość i nielogiczność fabularną. Obrońcy filmu wskazywali natomiast jako zaletę sugestywny obraz Polski 1982 roku oraz subtelną symbolikę^[90]. Sobolewski pisał: „Okrutna szczerość i tragiczna ironia tego filmu są godne Eroiki Munka. W ukazaniu stanu wojennego jest jednak pewna nie rozstrzygnięta do końca ambiwalencja, która sprawiła, że film został odrzucony przez widownię. Dziś wiemy, że jest odbiciem dramatu samego Kieślowskiego, jego własnych decyzji, rozterek, błędów, utraty jasności”^[91].

Mimo negatywnego odbioru Bez końca Kieślowski nadal działał jako reżyser. Krzysztof Piesiewicz zaproponował mu stworzenie cyklu filmów telewizyjnych luźno opartych na dziesięciu przykazań judeochrześcijańskich^[92]. Akcja Dekalogu, złożonego z dziesięciu filmów-moralitetów, obraca się wokół życia mieszkańców osiedla mieszkaniowego w warszawskim Ursynowie^[93]. Poszczególne części łączyła muzyka Zbigniewa Preisnera^[94], a także postać obserwatora (Artur Barciś), która pojawiła się w ośmiu filmach cyklu^[95]. Dekalog zebrał powszechne pochwały za spójność, warsztat realizatorski i maestrię w operowaniu aktorami^[96], choć w Polsce wywołał burzliwą debatę wśród krytyków pod względem przesłania^[96]. Entuzjastyczne przyjęcie cyklu przez międzynarodowych krytyków^[97] przypieczętowała przyznana Kieślowskiemu nagroda FIPRESCI na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji^[94].

W trakcie kręcenia Dekalogu dwa jego filmy opublikowano w wersji pełnometrażowej. Pierwszy, stworzony w 1987 roku Krótki film o zabijaniu, jest opowieścią o młodzieńcu (Mirosław Baka) skazanym na śmierć za morderstwo^[98]. Krótki film o zabijaniu, ledwo dopuszczony do głównego konkursu Festiwalu Filmowego w Cannes^[99], zebrał mimo trudności dystrybucyjnych entuzjastyczne recenzje francuskich krytyków, którzy okrzyknęli go arcydziełem^[100]. Krótki film o zabijaniu otrzymał nagrodę FIPRESCI w Cannes, Złotego Lwa na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych oraz Europejską Nagrodę Filmową „Felix”, przyznawaną wówczas po raz pierwszy^[98]. Pod jego wrażeniem w Polsce wstrzymano wykonywanie kary śmierci^[101]. Kolejny film pełnometrażowy pod nazwą Krótki film o miłości, opublikowany w 1988 roku, traktował o młodym człowieku (Olaf Lubaszenko), który zakochuje się w dojrzałej kobiecie (Grażyna Szapołowska) i zaczyna coraz natrętniej ingerować w jej życie^[102]. Krótki film o miłości również spotkał się z uznaniem krytyków^[103], zdobywając kolejną nagrodę FIPRESCI (tym razem na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w San Sebastián) oraz pięć nagród w Gdyni, w tym Złotego Lwa^[102]. W 1988 roku ukazał się również ostatni dokument Kieślowskiego pod nazwą Siedem dni w tygodniu, opublikowany w ramach holenderskiej serii Życie miejskie^[104].

Kieślowski w 1989 roku został zaproszony do obrad jury konkursu głównego na 42. MFF w Cannes, pod przewodnictwem Wima Wendersa^[105]. Na fali sukcesu Dekalogu włoski producent Leonardo de la Fuente zaproponował reżyserowi realizację koprodukcji polsko-francuskiej. Kieślowski i Piesiewicz opracowali scenariusz do filmu Podwójne życie Weroniki, który był opowieścią o dwóch identycznych kobietach żyjących w Polsce i we Francji (obie grane przez Irène Jacob), z których pierwsza – Polka – poświęca życie karierze muzycznej, druga zaś – Francuzka – zadowala się skromną posadą nauczycielki muzyki i dowiaduje się stopniowo o tragedii z udziałem jej sobowtórki^[106]. Podwójne życie Weroniki otrzymało kolejną nagrodę FIPRESCI w Cannes^[106], zbierając wielkie pochwały za wirtuozerię operatorską^[107]; jakkolwiek później reżyserowi stawiano zarzut uprawiania kiczu^[108], Marek Haltof pisał, że Kieślowski dokonał dla filmu artystycznego lat 90. XX wieku tego samego, co Sergio Leone dla westernu lat 60.^[109]

Wspólny dorobek Kieślowskiego i Piesiewicza zwieńczyła międzynarodowa, francusko-polsko-szwajcarska trylogia Trzy kolory kręcona w latach 1993–1994, która ironicznie odwoływała się do hasła rewolucji francuskiej: „Wolność, równość, braterstwo”^[110]. Za produkcję monumentalnej trylogii odpowiadał francuski filmowiec Marin Karmitz^[111]. Pierwszy film z trylogii, Niebieski, był opowieścią o żonie (Juliette Binoche) wybitnego kompozytora, która po śmierci jej rodziny w wypadku samochodowym zostaje pozbawiona zobowiązań, lecz odczuwa w związku z tym wewnętrzną pustkę^[112]. Niebieski otrzymał Złotego Lwa w Wenecji oraz trzy Cezary^[112], lecz już wtedy jego narracja podzieliła krytyków; oceny filmu wahały się od przyznawania mu statusu „arcydzieła”^[113] aż po zarzuty wydumanej, abstrakcyjnej narracji^[114].

Drugi film należący do trylogii, Biały był czarną komedią o polskim fryzjerze (Zbigniew Zamachowski), który zostaje porzucony przez swoją francuską żonę (Julie Delpy) i usiłuje zemścić się na niej^[115]. Biały, pomimo podobnie spolaryzowanego odbioru^[116][117], otrzymał Srebrnego Niedźwiedzia za reżyserię na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie^[115].

Najwięcej kontrowersji wywołał ostatni film z trylogii, Czerwony, poświęcony samotności międzyludzkiej na przykładzie modelki (Jacob), która nawiązuje znajomość ze zgorzkniałym emerytowanym sędzią podpatrującym swoich sąsiadów (Jean-Louis Trintignant)^[118]. Pomimo że Czerwony został entuzjastycznie przyjęty przez znaczną część krytyków, zachwyconych zdjęciami Piotra Sobocińskiego oraz sposobem opowiadania fabuły^[119], nagonka przypuszczona na Kieślowskiego przez środowisko „Cahiers du cinéma” oraz Jeana-Luca Godarda sprawiła, że jury Festiwalu Filmowego w Cannes pod przewodnictwem Clinta Eastwooda całkowicie zignorowało ostatnią część trylogii i nie przyznało jej żadnej nagrody, chociaż Czerwony był faworytem^[120][121]. Pomimo że film był także nominowany do Oscara w trzech kategoriach (za reżyserię, scenariusz oraz zdjęcia), nie zdobył ostatecznie żadnej statuetki^[118][122]. Rozgoryczony Kieślowski w 1994 roku w programie 100 pytań do... powiedział: „W tym wagonie, który jest strasznie zatłoczony, niewygodny i nie ma w nim miejsca, w tym z napisem FILM, [...] melduję pani i państwu, że się zwalnia miejsce. Ja po prostu już wysiadam”^[123].

Niezrealizowane projekty

Pomimo że Kieślowski był załamany po klęsce festiwalowej Czerwonego, w 1995 roku na prośbę Karmitza rozpoczął wraz z Piesiewiczem pisanie planowanego scenariusza kolejnej trylogii, na którą miały się złożyć Niebo, Czyściec oraz Piekło^[124]. Projekt nie doszedł jednak do skutku ze względu na śmierć Kieślowskiego w trakcie prac przygotowawczych. Niebo dopiero w 2002 roku zekranizował Tom Tykwer^[125], natomiast realizacji Piekła podjął się w 2005 roku Danis Tanović^[126]. Zamykającego trylogię Czyśćca nikt nie przełożył na język filmu, choć scenariusz Kieślowskiego i Piesiewicza został ukończony i wydany drukiem^[127].

Działalność filmowa, edukacyjna i teatralna

Stowarzyszenie Filmowców Polskich

Kieślowski działał nie tylko jako reżyser filmowy. W 1971 roku został członkiem Stowarzyszenia Filmowców Polskich, a w latach 1978–1981 był jego wiceprezesem^[128][129]. W 1990 roku otrzymał status honorowego członka Brytyjskiego Instytutu Filmowego, natomiast w 1995 roku stał się członkiem Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej^[130].

Nauczanie akademickie

Kieślowski wykładał reżyserię i pisanie scenariuszy na kilku uczelniach filmowych:

• w Katowicach (1979–1982) – na Wydziale Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego (obecna Szkoła Filmowa im. Krzysztofa Kieślowskiego).
• w Berlinie Zachodnim (1984),
• w Helsinkach (1988),
• w Szwajcarii (1985, 1988, 1992),
• w Łodzi (1993–1996)^[2].

Teatr oraz Teatr Telewizji

Pod koniec 1977 roku zadebiutował jako reżyser teatralny, realizując sztukę Życiorys na podstawie własnego filmu dokumentalnego^[131]. Współpracował z Teatrem Telewizji, reżyserując trzy sztuki: Szach królowi Stefana Zweiga (1972)^[132], Dwoje na huśtawce Williama Gibsona (1976)^[133] oraz Kartotekę Tadeusza Różewicza (1977)^[134].

Poglądy, życie rodzinne, śmierć

W trakcie studiów w 1967 roku poślubił Marię Cautillo. Z tego związku miał córkę Martę, urodzoną w 1972 roku^[135].

Deklarował się jako agnostyk, lecz kierował się Starym Testamentem i judeochrześcijańskim Dekalogiem jako kompasem moralnym w trudnych czasach:

Co za tym idzie, Kieślowski podkreślał konieczność istnienia norm etycznych:

Latem 1995 roku Kieślowski przeszedł pierwszy zawał serca^[138]. Zmarł przed południem 13 marca 1996 roku w szpitalu w Warszawie po przebytej operacji serca, z którym miewał coraz częstsze problemy^[138][139]. Został pochowany 19 marca 1996 roku na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie^[140] (kwatera 25 wprost-4-11)^[141]. Rzeźbę nagrobną, która przedstawia kadrujące dłonie reżysera, zaprojektował Krzysztof M. Bednarski^[142].

Styl filmowy

Kinematografia Krzysztofa Kieślowskiego po jego międzynarodowym sukcesie była porównywana do dzieł takich reżyserów, jak Ingmar Bergman, Robert Bresson, Roberto Rossellini^[143], Andriej Tarkowski, David Lynch, a nawet Alfred Hitchcock^[144], aczkolwiek Kieślowski wytworzył swój odrębny styl filmowy^[145]. Kieślowski inspirował się także literaturą, jako najważniejszych dla niego twórców wskazując Fiodora Dostojewskiego, Thomasa Manna, Franza Kafkę i Alberta Camusa^[145].

Styl dokumentalny

W swej pracy dyplomowej Kieślowski wyłożył podstawowe cechy swojej twórczości dokumentalnej. Jego zdaniem dokument pokazuje prawdziwe wydarzenia, więc na jego potrzeby nie jest konieczne przekształcanie rzeczywistości. Celem jego początkowej twórczości było zatarcie granicy między dokumentem a fikcją fabularną, w celu uzyskania jak największego realizmu. Manifest Kieślowskiego zakładał bardziej precyzyjne ukazywanie rzeczywistości, poszukiwanie w niej cech charakterystycznych dla filmu fabularnego^[146].

Kieślowskiego w dokumentalnej fazie twórczości cechowała wrażliwość na los innych ludzi oraz zdolność dokładnej obserwacji świata^[147]. Nie oceniał on bohaterów swoich filmów, pozwalając im na własną ocenę zjawisk i wartości^[148]. Jego dokumenty demaskowały zarazem wady represyjnego systemu komunistycznego, który nie uznawał indywidualności^[149].

Styl filmów fabularnych

W pierwszej fazie swej twórczości fabularnej Kieślowski kontynuował założenia dokumentu, wyrażające się w opisywaniu rzeczywistości Polski przełomu lat 70. i 80. XX wieku. W filmach kręconych przez reżysera w latach 70. XX wieku silnie zaznaczone są wątki autobiograficzne (Personel, Amator)^[150], w których Kieślowski ukazał swe rozczarowanie teatrem i odkrycie niebezpieczeństw, jakie kryją się za realizacją dokumentów. W Amatorze dokonana została rewizja poglądów reżysera na opisywanie świata: bohater tego filmu decyduje się ostatecznie na poznanie samego siebie^[151]. Bohaterowie filmów społecznych Kieślowskiego (Spokój, Przypadek, Bez końca) dążą do zachowania neutralności i czystości moralnej w obliczu problemów społeczno-politycznych Polski, co prowadzi do ich klęski^[152]. Reżyser często (Blizna, Krótki dzień pracy, Przypadek) ukazywał życie drugorzędnych funkcjonariuszy władzy komunistycznej, nie szufladkując ich podług wyznawanej ideologii^[150]. Ostatecznie w Bez końca Kieślowski porzucił opisywanie rzeczywistości, tworząc metaforyczny obraz społeczeństwa polskiego bez ukazywania władzy w jakiejkolwiek postaci^[153].

W drugiej fazie twórczości fabularnej reżyser skupiał się na zagadnieniach spirytualnych, wręcz metafizycznych. David Sterritt czyni jednak zastrzeżenia, że „metafizyka Kieślowskiego jest raczej humanistyczna i psychologiczna niż doktrynalna czy teologiczna, co pomaga wyjaśnić, dlaczego tak wytrwale pracował nad najdrobniejszymi nawet szczegółami swoich filmów”^[154]. Metafizyczną fazę twórczości reżysera otwiera Dekalog, w którym Kieślowski odciął się ostatecznie od polityki i starał się postawić uniwersalne pytania moralne, jednocześnie odbiegając od realiów współczesnej Polski^[155]. Przemiana ta spowodowała, że z braku zaczepienia w rzeczywistości reżyser zaczął tworzyć własny, odrębny świat^[156]. W Podwójnym życiu Weroniki między dwiema bohaterkami występuje szczególna więź, która pozwala drugiej z nich na niepowtórzenie błędów pierwszej^[157]. Trylogia Trzy kolory z kolei traktowała o różnych formach miłości w świecie racjonalnym końca XX wieku, łącząc melodramat z kinem autorskim i inspiracją postmodernizmem na poziomie bliskim kiczowi^[158]. Niebieski podejmował polemikę z formułą klasycznego melodramatu, jednocześnie ukazując proces otrząśnięcia się człowieka z tragedii rodzinnej^[159]. Biały z kolei stanowi szereg cytatów i aluzji do klasyków kina^[160]. Czerwony, najbardziej odległy od rzeczywistości i metaforyczny film reżysera, zamyka dzieje bohaterów tryptyku, dostarczając refleksji o znaczącej roli przypadku w życiu człowieka^[161].

Istnieją wprawdzie głosy, iż Kieślowski nie zrywał całkowicie w swojej fabularnej twórczości z metodą charakterystyczną dla filmów dokumentalnych. Słoweński psychoanalityk Slavoj Žižek pisał, iż nawet w swoich filmach fabularnych:

Podobnie traktował twórczość Kieślowskiego historyk Paul Coates, zdaniem którego przejście reżysera od dokumentu do fikcji nie byłoby „ani daremną próbą przeskoczenia własnego cienia, ani chłodną, oderwaną od rzeczywistości postmodernistyczną grą, lecz wskaźnikiem wysublimowanej nieprzewidywalności rozwoju, ciągłości poprzez nieciągłość: zdolności do całkowitej zmiany, a jednak pozostania tym samym”. Zdaniem Coatesa Kieślowski, często przyjmując z aprobatą pomysły podsuwane mu przez członków ekipy filmowej oraz obsadę, „odnowił kino artystyczne, przekształcając autorską dyktaturę w demokrację, w której reżyser jest na planie […] tylko o tyle, o ile nie ma jasno określonej pracy i […] najlepiej można go określić jako «kogoś, kto pomaga»”^[163].

Strona estetyczna

Steven Woodward wymienia najbardziej charakterystyczne cechy stylu wizualnego Kieślowskiego:

Filmy dokumentalne, a także wczesne fabularne w dorobku Kieślowskiego, ukazywały Polskę w całej swej brzydocie, uwypuklając jej bezbarwny krajobraz^[155]. Wczesną twórczość Kieślowskiego wyróżniają ascetyczna forma, chłodne ukazywanie ponurej rzeczywistości PRL-u oraz brak różnic między głównymi bohaterami a statystami^[155]. W Dekalogu Kieślowski zaczął stosować wyszukane zabiegi wizualne, na przykład budowę drugiego planu w głębi sceny czy też ujęcia pod światło z zastosowaniem kontrastu^[165]. Zastosował też liczne niedomówienia fabularne; dzieła z tego cyklu były utworami kontemplacyjnymi, o powolnym rytmie. W związku z tym francuska krytyk Véronique Campan opisała Kieślowskiego jako „reżysera bezczynności, nudy, powolności” i „mistrza opisów”^[166].

Od filmu Podwójne życie Weroniki uwidacznia się zmiana estetyki autorskiej. Kieślowski zaczął tworzyć własną rzeczywistość, w związku w czym filmowany przez niego świat stał się malowniczy, nabrał uroku oraz stylu, przypominając reklamy drukowane i telewizyjne. W związku ze skupieniem się reżysera na twarzach głównych bohaterów znaczenia nabrały ich najdrobniejsze gesty^[156]. Zmiany były widoczne także w muzyce. We wczesnej fazie twórczości Kieślowski używał oszczędnej, niekoniecznie powiązanej z dramaturgią filmu ścieżki dźwiękowej^[167]. Od filmu Bez końca reżyser podjął stałą współpracę z kompozytorem Zbigniewem Preisnerem, co przełożyło się na zmianę w muzyce; przyczyniała się ona do wzmocnienia dramaturgii i współgrała z obrazem^[167].

Kieślowski przywiązywał wielką uwagę do montażu. Po nakręceniu materiału filmowego często wycinał spore fragmenty filmu, tworząc niedomówienia i tajemnice w fabule^[168].

Znaczenie

Twórczość Krzysztofa Kieślowskiego wywarła olbrzymi wpływ na późniejszą kinematografię polską. Twórczo z jego dorobkiem – zwłaszcza sposobem portretowania kobiet w jego filmach – polemizowały Iwona Siekierzyńska (Moje pieczone kurczaki, 2002), Ewa Stankiewicz (Nie opuszczaj mnie, 2009) oraz Małgorzata Szumowska (Body/Ciało, 2015)^[169]. Jerzy Stuhr, aktor w wielu filmach Kieślowskiego, imitował jego styl w dziełach Historie miłosne (1997), Tydzień z życia mężczyzny (1999), Pogoda na jutro (2003), a przede wszystkim – w filmie Duże zwierzę (2000) według porzuconego scenariusza Kieślowskiego^[170]. Paweł Łoziński, asystent Kieślowskiego przy Trzech kolorach, również nawiązywał do dziedzictwa współtwórcy Dekalogu w średniometrażowym filmie Kratka (1996)^[171]. Inspirację jego kinem poza granicami Polski dostrzegano w filmach Nuri Bilge Ceylana^[172], Grzegorza Zglińskiego^[173], Cristiana Mungiu^[174], a przede wszystkim – Toma Tykwera. Jego Biegnij Lola, biegnij (1998) w postmodernistycznym kluczu przetwarzał pomysł różnych wariantów losów bohatera rodem z Przypadku Kieślowskiego^[175]. Do wpływu Kieślowskiego przyznawali się też bracia Dardenne, Atom Egoyan, Abbas Kiarostami, Milczo Manczewski^[176]. Spirytualne motywy twórczości Kieślowskiego przenikały także seriale telewizyjne głównego nurtu, takie jak Sześć stóp pod ziemią (2001-2005) oraz Zagubieni (2004–2010)^[177].

Jeremy Richey w pracy zbiorowej Directory of World Cinema: East Europe następująco określił wpływ Kieślowskiego na kinematografię: „Stwierdzenie, że odejście Kieślowskiego pozostawiło po sobie pustkę, jest pewnie niedopowiedzeniem – jego śmierć oznaczała koniec bogatej tradycji filmowej i wielki cios dla potężnego niegdyś europejskiego filmu artystycznego”^[178].

Filmografia

 Osobny artykuł: Filmografia Krzysztofa Kieślowskiego.

Nagrody indywidualne

Rok	Film	Instytucja	Wyróżnienie[179]	Rezultat
1967	Urząd	Festiwal Etiud PWSFTviT	Nagroda DKF „Zygzakiem”	Wygrana
1971	Byłem żołnierzem	Ogólnopolski Festiwal Filmów Krótkometrażowych w Krakowie	Nagroda „Głosu Robotniczego”	Wygrana
		Ministerstwo Obrony Narodowej	Nagroda Ministerstwa Obrony Narodowej	Wygrana
1971	Była wojna			Wygrana
		Ogólnopolski Festiwal Filmów Krótkometrażowych w Zakopanem	Nagroda miesięcznika „Żołnierz Polski”	Wygrana
1974	Pierwsza miłość	Krakowski Festiwal Filmowy	Złoty Smok	Wygrana
			Złoty Lajkonik	Wygrana
1975		Komitet ds. Radia i Telewizji	Nagroda Prezesa Komitetu ds. Radia i Telewizji	Wygrana
	Personel	Krakowski Festiwal Filmowy	Brązowy Lajkonik	Wygrana
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Mannheim	Grand Prix	Wygrana
			Międzynarodowa Katolicka Nagroda Filmowa	Wygrana
		PWSFTviT	Nagroda im. Andrzeja Munka	Wygrana
		DKF w Świebodzinie	Samowar, Nagroda Entuzjastów Kina	Wygrana
		Klub Krytyki Filmowej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich	Syrenka Warszawska	Wygrana
1976		Czasopismo „Film”	Nagroda „Filmu” za debiut reżyserski w filmie fabularnym	Wygrana
		Koszaliński Festiwal Debiutów Filmowych „Młodzi i Film”	Grand Prix Wielki Jantar	Wygrana
		Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Nagroda Dziennikarzy w kategorii filmu telewizyjnego	Wygrana
			Srebrne Lwy Gdańskie w kategorii filmu telewizyjnego	Wygrana
	Blizna		Nagroda Specjalna Jury	Wygrana
1977	Szpital	Krakowski Festiwal Filmowy	Złoty Smok	Wygrana
		Klub Krytyki Filmowej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich	Syrenka Warszawska	Wygrana
1978	Blizna	Lubuskie Lato Filmowe	Złote Grono	Wygrana
1979	Z punktu widzenia nocnego portiera	Międzynarodowy Festiwal Filmu Dokumentalnego „Vision du Reel” w Nyonie	Srebrna Sestercja	Wygrana
		Międzynarodowy Festiwal Filmów Krótkometrażowych i Dokumentalnych w Lille	Nagroda Jury	Wygrana
		Krakowski Festiwal Filmowy	Złoty Lajkonik	Wygrana
			Nagroda FIPRESCI	Wygrana
	Siedem kobiet w różnym wieku		Złoty Lajkonik	Wygrana
	Amator	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Moskwie	Złoty Medal	Wygrana
			Nagroda FIPRESCI	Wygrana
		Międzynarodowe Forum Filmowe „Człowiek-Praca-Twórczość”	nagroda publiczności	Wygrana
		Koszaliński Festiwal Debiutów Filmowych „Młodzi i Film”	Jantar	Wygrana
		Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Złote Lwy Gdańskie	Wygrana
1980		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie	Nagroda Interfilm	Wygrana
1981	Spokój	Czasopismo „Ekran”	Złoty Ekran	Wygrana
		Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Nagroda Specjalna Jury	Wygrana
1985	Bez końca	Polska Federacja Dyskusyjnych Klubów Filmowych	Don Kichot	Wygrana
1987	Przypadek	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Moskwie	Nagroda Stowarzyszenia Filmowców Radzieckich	Wygrana
		Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Srebrne Lwy Gdańskie za scenariusz	Wygrana
1988	Krótki film o zabijaniu	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cannes	Nagroda FIPRESCI	Wygrana
			Nagroda Jury	Wygrana
		Europejska Nagroda Filmowa	Najlepszy film	Wygrana
		Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Złote Lwy Gdańskie	Wygrana
		Komitet Kinematografii	Nagroda Szefa Kinematografii	Wygrana
1988	Krótki film o miłości	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Sebastian	Nagroda FIPRESCI	Wygrana
			nagroda OCIC	Wygrana
			Nagroda Specjalna Jury	Wygrana
		Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Srebrne Lwy Gdańskie	Wygrana
1989		Tarnowska Nagroda Filmowa	Nagroda Jury	Wygrana
			Nagroda Publiczności	Wygrana
			Nagroda Specjalna Jury	Wygrana
		Festiwal Filmowy w Strasburgu	Nagroda miasta Schiltigheim	Wygrana
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Sao Paulo	Nagroda krytyki filmowej	Wygrana
		Komitet Kinematografii	Nagroda Szefa Kinematografii	Wygrana
		Festiwal „Gwiazdy Jutra” w Genewie	Nagroda za reżyserię	Wygrana
		Koło Piśmiennictwa Filmowego Stowarzyszenia Filmowców Polskich	Złota Taśma	Wygrana
	Krótki film o zabijaniu	Czasopismo „Film”	Złota Kaczka za najlepszy film polski	Wygrana
		Tarnowska Nagroda Filmowa	Nagroda Specjalna Jury	Wygrana
	Dekalog	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji	Nagroda „Young Cinema”	Wygrana
			Nagroda FIPRESCI	Wygrana
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Sao Paulo	Nagroda krytyki filmowej	Wygrana
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Sebastian	nagroda OCIC	Wygrana
1990		Czasopismo „Ekran”	Złoty Ekran za reżyserię	Wygrana
		Stowarzyszenie Włoskiej Krytyki Filmowej	Srebrna Taśma za najlepszy film zagraniczny prezentowany we Włoszech	Wygrana
1991	Podwójne życie Weroniki	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cannes	Nagroda FIPRESCI	Wygrana
			Nagroda Jury Ekumenicznego	Wygrana
		Amerykańskie Stowarzyszenie Krytyków Filmowych	Nagroda	Wygrana
1992		Czasopismo „Film”	Złota Kaczka za najlepszy film polski	Wygrana
		Koło Piśmiennictwa Filmowego Stowarzyszenia Filmowców Polskich	Złota Taśma	Wygrana
		Tarnowska Nagroda Filmowa	Nagroda Honorowa Jury	Wygrana
1993	Trzy kolory. Niebieski	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji	Złoty Lew	Wygrana
			Nagroda OCIC	Wygrana
		Czasopismo „Film”	Złota Kaczka (nagroda specjalna)	Wygrana
1994		Francuska Akademia Sztuki i Techniki Filmowej	Cezar za scenariusz	Nominacja
			Cezar za reżyserię	Nominacja
			Cezar za najlepszy film	Nominacja
		Tarnowska Nagroda Filmowa	Nagroda Publiczności	Wygrana
	Trzy kolory. Biały	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie	Srebrny Niedźwiedź za reżyserię	Wygrana
	Trzy kolory. Czerwony	Brytyjska Akademia Sztuk Filmowych i Telewizyjnych	Najlepszy film	Nominacja
			Najlepsza reżyseria	Nominacja
			Najlepszy scenariusz	Nominacja
		Francuska Akademia Sztuki i Techniki Filmowej	Cezar za scenariusz	Nominacja
			Cezar za reżyserię	Nominacja
			Cezar za najlepszy film	Nominacja
		Amerykańska Akademia Sztuki i Wiedzy Filmowej	Oscar za reżyserię	Nominacja
			Oscar za scenariusz oryginalny	Nominacja
		Stowarzyszenie Nowojorskich Krytyków Filmowych	Nagroda za film obcojęzyczny	Wygrana
		VES Board of Directors	Nagroda im. Georges’a Mélièsa	Wygrana
		Stowarzyszenie Krytyków Filmowych w Los Angeles	Nagroda za film obcojęzyczny	Wygrana
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Vancouver	Główna Nagroda „Air Canada”	Wygrana
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Valparaiso	Główna Nagroda	Wygrana
		Stowarzyszenie Prasy Zagranicznej w Hollywood	Złoty Glob za film obcojęzyczny	Nominacja
1995		Koło Piśmiennictwa Filmowego Stowarzyszenia Filmowców Polskich	Złota Taśma	Wygrana
	Trzy kolory. Biały	Czasopismo „Film”	Złota Kaczka za najlepszy film polski	Wygrana
2000	Dekalog	Amerykańskie Stowarzyszenie Krytyków Filmowych	Nagroda za wybitne dokonania w filmie zagranicznym	Wygrana
2001	Duże zwierzę	Polska Nagroda Filmowa	Orzeł za najlepszy scenariusz	Nominacja
2002	Niebo	Europejska Nagroda Filmowa	Najlepszy scenariusz	Nominacja

Nagrody honorowe, wyróżnienia i upamiętnienia

Rok	Instytucja	Nagroda	Uzasadnienie[179]
1976	Tygodnik „Polityka”	Drożdże	„za działalność, która stała się zaczynem myślenia”
1976	Polska Federacja Dyskusyjnych Klubów Filmowych	Don Kichot	„za całokształt twórczości”
1979	Lubuskie Lato Filmowe	Złote Grono	b/d
1981	Ministerstwo Spraw Zagranicznych	Dyplom Ministra Spraw Zagranicznych	„za wybitne zasługi w propagowaniu kultury polskiej za granicą”
1985	Lubuskie Lato Filmowe	Nagroda Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej	„za całokształt twórczości filmowej”
1989	Ministerstwo Spraw Zagranicznych	Dyplom Ministra Spraw Zagranicznych	„za upowszechnianie kultury polskiej za granicą”
1993	Ministerstwo Kultury Francji	Order Sztuki i Literatury[2][180]	b/d
1994	Ministerstwo Kultury Danii	Nagroda im. C. J. Soninga	„za wkład w rozwój sztuki filmowej i europejskiej kultury”
1994	Fundacja „Biblia i Kultura” w Stuttgarcie	Nagroda Fundacji	„za aktualność w podejmowanej tematyce”
1998	Miasto Łódź	Gwiazda Kieślowskiego w Alei Gwiazd	b/d
2006	Festiwal Filmów Polskich w Chicago	Nagroda Skrzydeł	„za rozwinięcie skrzydeł poza Polską”

W grudniu 2000 roku uchwałą senatu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach Wydział Radia i Telewizji otrzymał imię reżysera^[2][1]. W 2019 roku senat Uniwersytetu Śląskiego przemianował WRiTV na Szkołę Filmową im. Krzysztofa Kieślowskiego^[181]. Jego imieniem nazwano niektóre szkoły: licea ogólnokształcące (np. V LO w Zielonej Górze^[182], XXIX LO w Krakowie^[183], XXXIV LO w Łodzi^[184]) oraz gimnazja (np. Gimnazjum nr 36 w Warszawie, nr 36 w Łodzi i Publiczne Gimnazjum w Mieroszowie)^[185]. Od 2011 Fundacja Sztuki Współczesnej „In Situ” organizuje w Sokołowsku cykliczny festiwal filmowy skupiony wokół twórczości reżysera – Sokołowsko Festiwal Filmowy Hommage à Kieślowski^[186]. 27 czerwca 2021 roku wyszukiwarka Google tymczasowo zmieniła logo, by uczcić rocznicę 80. urodzin Kieślowskiego^[187].

Przypisy

Bibliografia

Autobiografie

• KrzysztofK. Kieślowski KrzysztofK., Autobiografia, Kraków: Wydawnictwo Znak, 2006, ISBN 83-240-0648-6 .

Monografie

• DobrochnaD. Dabert DobrochnaD., Kino moralnego niepokoju. Wokół wybranych problemów poetyki i etyki, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2003 .
• MarekM. Haltof MarekM., The cinema of Krzysztof Kieślowski: variations on destiny and chance, London: Wallflower, 2004 [dostęp 2019-09-14] .
• SlavojS. Žižek SlavojS., The fright of real tears: Krzysztof Kieślowski between theory and post-theory, London: BFI Publishing, 2001, ISBN 0-85170-754-8 .

Reportaże

• KrzysztofK. Piesiewicz KrzysztofK., MikołajM. Jazdon MikołajM., Kieślowski. Od „Bez końca” do końca, Warszawa: Wielka Litera, 2021, ISBN 978-83-8032-528-9 .
• KatarzynaK. Surmiak-Domańska KatarzynaK., Kieślowski. Zbliżenie, Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2018, ISBN 978-83-268-2699-3 .

Rozdziały w pracach zbiorowych

• VéroniqueV. Campan VéroniqueV., Dziesięć krótkich filmów: od pojedynku do dialogu, [w:] TadeuszT. Lubelski (red.), Kino Krzysztofa Kieślowskiego, Kraków: Universitas, 1997, s. 59–88, ISBN 83-7052-926-7 .
• PaulP. Coates PaulP., Usuwanie się w cień: wcielenia Kieślowskiego, [w:] TadeuszT. Lubelski (red.), Kino Krzysztofa Kieślowskiego, Kraków: Universitas, 1997, s. 129–138, ISBN 83-7052-926-7 .
• PaulP. Coates PaulP., Krzysztof Kieślowski: Why Kieślowski?, [w:] YvonneY. Tasker (red.), Fifty Contemporary Filmmakers, London – New York: Routledge, 2002, s. 211-219, ISBN 978-0-415-18974-3 [dostęp 2021-06-29] .
• AlicjaA. Helman AlicjaA., Kobiety w kinie Krzysztofa Kieślowskiego, [w:] TadeuszT. Lubelski (red.), Kino Krzysztofa Kieślowskiego, Kraków: Universitas, 1997, s. 139–152, ISBN 83-7052-926-7 .
• WojciechW. Kałużyński WojciechW., Krzysztofa Kieślowskiego „opowiadanie rzeczywistością”, [w:] TadeuszT. Lubelski (red.), Kino Krzysztofa Kieślowskiego, Kraków: Universitas, 1997, s. 21–30, ISBN 83-7052-926-7 .
• MariaM. Kornatowska MariaM., Podwójne życia Krzysztofa Kieślowskiego, [w:] TadeuszT. Lubelski (red.), Kino Krzysztofa Kieślowskiego, Kraków: Universitas, 1997, s. 117–128, ISBN 83-7052-926-7 .
• TadeuszT. Lubelski TadeuszT., Od Personelu do Bez końca, czyli siedem faz odwracania kamery, [w:] TadeuszT. Lubelski (red.), Kino Krzysztofa Kieślowskiego, Kraków: Universitas, 1997, s. 31–50, ISBN 83-7052-926-7 .
• RafałR. Marszałek RafałR., Między dokumentem a fikcją, [w:] TadeuszT. Lubelski (red.), Kino Krzysztofa Kieślowskiego, Kraków: Universitas, 1997, s. 13–20, ISBN 83-7052-926-7 .
• RéneR. Prédal RéneR., Recepcja krytyczna filmów Kieślowskiego we Francji, [w:] TadeuszT. Lubelski (red.), Kino Krzysztofa Kieślowskiego, Kraków: Universitas, 1997, s. 239–266, ISBN 83-7052-926-7 .
• MirosławM. Przylipiak MirosławM., Filmy fabularne Krzysztofa Kieślowskiego w zwierciadle polskiej krytyki filmowej, [w:] TadeuszT. Lubelski (red.), Kino Krzysztofa Kieślowskiego, Kraków: Universitas, 1997, 213−247, ISBN 83-7052-926-7 .
• JeremyJ. Richey JeremyJ., Krzysztof Kieślowski, [w:] AdamA. Bingham (red.), Directory of World Cinema: East Europe, Bristol: Intellect Books, 2011, s. 148–151, ISBN 978-1-84150-464-3 .
• IwonaI. Sowińska IwonaI., Czułe miejsca. O muzyce w filmach Kieślowskiego, [w:] TadeuszT. Lubelski (red.), Kino Krzysztofa Kieślowskiego, Kraków: Universitas, 1997, s. 153–162, ISBN 83-7052-926-7 .
• GrażynaG. Stachówna GrażynaG., Trzy kolory – wariacje na jeden temat, [w:] TadeuszT. Lubelski (red.), Kino Krzysztofa Kieślowskiego, Kraków: Universitas, 1997, s. 93–106, ISBN 83-7052-926-7 .
• TadeuszT. Szczepański TadeuszT., Kieślowski wobec Bergmana, czyli Tam, gdzie spotykają się równoległe, [w:] TadeuszT. Lubelski (red.), Kino Krzysztofa Kieślowskiego, Kraków: Universitas, 1997, s. 163–172, ISBN 83-7052-926-7 .
• StevenS. Woodward StevenS., After Kieślowski: The Legacy of Krzysztof Kieślowski, StevenS. Woodward (red.), Detroit: Wayne State University Press, 2009, s. 1-18, ISBN 978-0-8143-3838-4 .

Artykuły naukowe

• CosticaC. Bradatan CosticaC., Transcendence and History in Krzysztof Kieslowski’s Blind Chance, „East European Politics and Societies”, 22 (02), 2008, s. 425–446, ISSN 0888-3254 [dostęp 2021-06-28] .
• MarekM. Haltof MarekM., „Ciągle żywy”. Wpływ Kieślowskiego na kino polskie, „Postscriptum Polonistyczne”, 5 (1), 2010, s. 89–104, ISSN 1898-1593 [dostęp 2021-06-28] .
• TadeuszT. Lubelski TadeuszT., Prawdziwy partner. Francuska krytyka o Kieślowskim, „Kwartalnik Filmowy”, 4, 1993, s. 114–131 .
• EwaE. Mazierska EwaE., The ideal and reality of work in the 1970s films of Krzysztof Kieślowski, „Studies in Eastern European Cinema”, 6 (1), 2015, s. 64–81, DOI: 10.1080/2040350X.2014.992131, ISSN 2040-350X [dostęp 2021-06-28]  (ang.).
• AgnieszkaA. Morstin-Popławska AgnieszkaA., Historia pewnego złudzenia. Teorie kiczu i „Podwójne życie Weroniki” Krzysztofa Kieślowskiego, „Kwartalnik Filmowy” (66), 2009 .
• MagdalenaM. Podsiadło MagdalenaM., Filmy reżyserek generacji lat 60. i 70. Wobec kina Krzysztofa Kieślowskiego, „Kwartalnik Filmowy” (103), 2018, s. 91–104, ISSN 0452-9502 [dostęp 2021-06-28] .
• MirosławM. Przylipiak MirosławM., Krótkie filmy, Dekalog, oraz Podwójne życie Weroniki Krzysztofa Kieślowskiego w zwierciadle polskiej krytyki filmowej, „Kwartalnik Filmowy” (24), 1998, s. 133–168 .
• PatrycjaP. Włodek PatrycjaP., Tom Tykwer – wizjoner kina, „Kwartalnik Filmowy” (99), 2017, s. 227–239 .

Artykuły prasowe

• JeanJ. Beaulieu JeanJ., La vie en bleu, „Ciné-Bulles”, 13 (2), 1994, s. 40–41, ISSN 1923-3221 [dostęp 2019-09-17] .
• PhilP. Cavendish PhilP., “I know it’s unfashionable, but I believe in humanity”: Krzysztof Kieslowski on the Decalogue, BFI, 25 czerwca 2021 [dostęp 2021-06-29]  (ang.).
• QuentinQ. Curtis QuentinQ., FILM / ‘White’: a paler shade of ‘Blue’: Three Colours: White (15);, The Independent, 11 czerwca 1994 [dostęp 2021-06-28]  (ang.).
• HalH. Hinson HalH., ‘Blue’, „Washington Post”, 4 marca 1994 [dostęp 2019-09-17] .
• DerekD. Malcolm DerekD., Three Colours White – review, the Guardian, 9 listopada 2011 [dostęp 2021-06-28]  (ang.).
• MaxM. Nelson MaxM., Rep Diary: Scorsese’s Masterpieces of Polish Cinema, Film Comment, 4 lutego 2014 [dostęp 2021-06-28]  (ang.).
• MichałM. Oleszczyk MichałM., Blind Chance, „Cinéaste”, 41 (1), 2015, s. 58–60 .
• TadeuszT. Sobolewski TadeuszT., Kieślowski bez końca, „Kino”, 54 (622), 2019, s. 98 [dostęp 2021-06-28] .
• DavidD. Sterritt DavidD., Three Colors: Blue, White, Red, „Cinéaste”, 37 (2), 2012, s. 60–61 .
• StanisławS. Zawiśliński StanisławS., Jak zapomnieć o Kieślowskim?, „Kino” (525), 2011, s. 8–9 .

Artykuły internetowe

• MartaM. Jazowska MartaM., Martin Scorsese Presents 21 Masterpieces, Culture.pl, 14 października 2013 [dostęp 2021-06-28]  (ang.).

Linki zewnętrzne

• Krzysztof Kieślowski w bazie filmpolski.pl
• Krzysztof Kieślowski w bazie filmweb.pl
• „Śladami Kieślowskiego...” – strona poświęcona Krzysztofowi Kieślowskiemu i jego filmom
• Hommage à Kieślowski – strona poświęcona festiwalowi filmowemu skupionemu wokół twórczości Kieślowskiego
• Krzysztof Kieślowski w bazie Akademii Polskiego Filmu