Król Polski

Repliki polskich insygniów koronacyjnych wykonane w latach 2001-2003 w Nowym Sączu.

Repliki polskich insygniów koronacyjnych wykonane w latach 2001–2003 w Nowym Sączu.

Włócznia Świętego Maurycego uznawana za pierwszy symbol władzy królów Polski.

Król Polski (łac. rex Poloniae) – tytuł monarszy koronowanych władców Królestwa Polskiego, Korony Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej.

Historia

Pierwszym królem Polski był Bolesław I Chrobry, koronowany w 1025. Tytuł królewski był związany na stałe z osobą polskiego monarchy od koronacji Władysława I Łokietka (1320) do III rozbioru Polski i abdykacji Stanisława Augusta Poniatowskiego (1795).

Od zawarcia unii lubelskiej (1569) każdy nowo koronowany król Polski zostawał władcą Litwy z urzędu i nigdy nie był podnoszony na Wielkie Księstwo Litewskie^[1]. Ostatnim wielkim księciem litewskim był Zygmunt II August^[2].

Koronacja

Osobne artykuły: Polskie insygnia koronacyjne i Skarbiec Koronny na Wawelu.

Koronacje królów Polski odbywały się do 1300 w archikatedrze Wniebowzięcia NMP w Gnieźnie, od 1320 w katedrze św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie, w latach 1705 i 1764 odbyły się w kolegiacie św. Jana Chrzciciela w Warszawie.

Osobny artykuł: Koronacja na króla Polski.

W 1795 polskie insygnia koronacyjne przechowywane w Skarbcu Koronnym na Wawelu zostały na rozkaz Fryderyka Wilhelma II Pruskiego zrabowane i potajemnie wywiezione do Berlina, skąd w 1809 na rozkaz Fryderyka Wilhelma III Pruskiego przewieziono je do Królewca, gdzie w 1811, w obawie przed rewindykacją, zostały rozbite i przetopione^[3].

Od kongresu wiedeńskiego (1815) tytuł króla Polski nosili cesarze Rosji, będący zarazem królami Królestwa Polskiego; w 1831 Sejm przyjął uchwałę o detronizacji Mikołaja I Romanowa.

Królowie Polski

Osobny artykuł: Poczet królów polskich.

#	Imię	Urodzony	Zmarł	Początek panowania	Koniec panowania	Rodzice
Piastowie
1	Bolesław I Chrobry	967	17 czerwca 1025	18 kwietnia 1025	17 czerwca 1025	Mieszko I Dobrawa Przemyślidka
2	Mieszko II Lambert	990	10/11 maja 1034	25 grudnia 1025	1031^[4]	Bolesław I Chrobry Emnilda słowiańska
Przemyślidzi
–	Wratysław II Czeski^[5]	ur. po 1032	14 stycznia 1092	15 czerwca 1085 lub 1086	14 stycznia 1092	Brzetysław I Judyta ze Schweinfurtu
Piastowie
3	Bolesław II Szczodry	ok. 1042	kwiecień 1081/82	25 grudnia 1076	1079^[6]	Kazimierz I Odnowiciel Dobroniega Maria
4	Przemysł II	14 października 1257 Poznań	8 lutego 1296 Rogoźno	26 czerwca 1295	8 lutego 1296	Przemysł I Elżbieta wrocławska
Przemyślidzi
5	Wacław II	27 września 1271 Praga	21 czerwca 1305 Praga	sierpień 1300	21 czerwca 1305	Przemysł Ottokar II Kunegunda Halicka
6	Wacław III Niekoronowany	6 października 1289	4 sierpnia 1306 Ołomuniec	1305	4 sierpnia 1306	Wacław II Guta von Habsburg
Meinhardinowie
–	Henryk Karyncki Niekoronowany król tytularny	ok. 1265	2 kwietnia 1335	1306 i 3/4 lipca 1307	1306 i 31 sierpnia 1310	Meinhard II Tyrolski Elżbieta Bawarska
Habsburgowie
–	Rudolf Niekoronowany król tytularny	1281	3/4 lipca 1307 Horažďovice	1306	3/4 lipca 1307	Albrecht I Habsburg Elżbieta Tyrolska
Luksemburgowie
–	Jan Niekoronowany król tytularny	10 sierpnia 1296	26 sierpnia 1346 pod Crécy	1310	1333	Henryk VII Luksemburski Małgorzata Brabancka
Piastowie
7	Władysław I Łokietek	1260/61	2 marca 1333 Kraków	20 stycznia 1320	2 marca 1333	Kazimierz I kujawski Eufrozyna opolska
8	Kazimierz III Wielki	30 kwietnia 1310 Kowal	5 listopada 1370 Kraków	25 kwietnia 1333	5 listopada 1370	Władysław I Łokietek Jadwiga Bolesławówna
Andegawenowie
9	Ludwik Węgierski	5 marca 1326 Wyszehrad	10 września 1382 Trnawa	17 listopada 1370	10 września 1382	Karol Robert Elżbieta Łokietkówna
10	Jadwiga Andegaweńska	1373/74 Buda	17 lipca 1399 Kraków	16 października 1384	17 lipca 1399	Ludwik Węgierski Elżbieta Bośniaczka
Jagiellonowie
11	Władysław II Jagiełło	1352-62	1 czerwca 1434 Gródek	4 marca 1386	1 czerwca 1434	Olgierd Giedyminowic Julianna twerska
12	Władysław III Warneńczyk	31 października 1424 Kraków	10 listopada 1444 Warna	25 lipca 1434	10 listopada 1444	Władysław II Jagiełło Zofia Holszańska
13	Kazimierz IV Jagiellończyk	30 listopada 1427 Kraków	7 czerwca 1492 Grodno	25 czerwca 1447	7 czerwca 1492	Władysław II Jagiełło Zofia Holszańska
14	Jan I Olbracht	27 grudnia 1459 Kraków	17 czerwca 1501 Toruń	23 września 1492	17 czerwca 1501	Kazimierz IV Jagiellończyk Elżbieta Rakuszanka
15	Aleksander Jagiellończyk	5 sierpnia 1461 Kraków	19 sierpnia 1506 Wilno	12 grudnia 1501	19 sierpnia 1506	Kazimierz IV Jagiellończyk Elżbieta Rakuszanka
16	Zygmunt I Stary	1 stycznia 1467 Kozienice	1 kwietnia 1548 Kraków	24 stycznia 1507	1 kwietnia 1548	Kazimierz IV Jagiellończyk Elżbieta Rakuszanka
17	Zygmunt II August	1 sierpnia 1520 Kraków	7 lipca 1572 Knyszyn	20 lutego 1530^[7]	7 lipca 1572	Zygmunt I Stary Bona Sforza
Królowie elekcyjni
Walezjusze
18	Henryk Walezy	19 września 1551 Fontainebleau	2 sierpnia 1589 Saint-Cloud	11 maja 1573	18 czerwca 1574	Henryk II Walezjusz Katarzyna Medycejska
Jagiellonowie
19	Anna Jagiellonka	18 października 1523 Kraków	9 września 1596 Warszawa	13 grudnia 1575	9 września 1596	Zygmunt I Stary Bona Sforza
Batory
20	Stefan Batory	27 września 1533 Șimleu Silvaniei	12 grudnia 1586 Grodno	1 maja 1576	12 grudnia 1586	Stefan Katarzyna Telegdi
Wazowie
21	Zygmunt III Waza	20 czerwca 1566 Gripsholm	30 kwietnia 1632 Warszawa	19 sierpnia 1587	19 kwietnia 1632	Jan III Waza Katarzyna Jagiellonka
22	Władysław IV Waza	9 czerwca 1595 Łobzów	20 maja 1648 Merecz	8 listopada 1632	20 maja 1648	Zygmunt III Waza Anna Habsburżanka
23	Jan II Kazimierz Waza	22 marca 1609 Kraków	16 grudnia 1672 Nevers	20 listopada 1648	16 września 1668	Zygmunt III Waza Konstancja Habsburżanka
Wiśniowieccy
24	Michał Korybut Wiśniowiecki	31 maja 1640 Biały Kamień	10 listopada 1673 Lwów	19 czerwca 1669	10 listopada 1673	Jeremi Wiśniowiecki Gryzelda Zamoyska
Sobiescy
25	Jan III Sobieski	17 sierpnia 1629 Olesko	17 czerwca 1696 Wilanów	21 maja 1674	17 czerwca 1696	Jakub Sobieski Zofia Teofila Daniłowiczówna
Wettynowie
26	August II Mocny	12 maja 1670 Drezno	1 lutego 1733 Warszawa	15 września 1697 i 20 października 1709	wrzesień 1706 i 1 lutego 1733	Jan Jerzy III Wettyn Anna Zofia Oldenburg
Leszczyńscy
27	Stanisław Leszczyński	20 października 1677 Lwów	23 lutego 1766 Lunéville	12 lipca 1704 i 12 września 1733	4 października 1705 i 26 stycznia 1736	Rafał Leszczyński Anna Leszczyńska
Wettynowie
28	August III Sas	17 października 1696 Drezno	5 października 1763 Drezno	5 października 1733	5 października 1763	August II Mocny Krystyna Eberhardyna Hohenzollernówna
Poniatowscy
29	Stanisław August Poniatowski	17 stycznia 1732 Wołczyn	12 lutego 1798 Petersburg	7 września 1764	25 listopada 1795	Stanisław Poniatowski Konstancja Czartoryska

Okres zaborów

W latach 1795–1815 tytuł króla Polski nie był używany^[8]. W latach 1815–1830 Królestwo Polskie pozostawało w unii personalnej z Imperium Rosyjskim, zaś cesarze Rosji nosili tytuł króla Polski i byli zobowiązani do koronacji w Warszawie:

1815–1825 Aleksander I (koronacji tej nie dopełnił)
1825–1831 Mikołaj I, ostatni koronowany król Polski, w 1831 zdetronizowany przez polski Sejm^[9].

Do 1917 tytuł króla Polski był jednym z tytułów imperatorów Rosji^[10].

1831-1855 Mikołaj I
1855-1881 Aleksander II
1881-1894 Aleksander III
1894-1917 Mikołaj II

Utworzona w 1917 roku Rada Regencyjna miała sprawować władzę tymczasową do czasu wprowadzenia na tron nowego władcy, co w istocie nigdy nie nastąpiło, gdyż w 1918 roku Polska przyjęła ustrój republikański.

Zobacz też

Przypisy

↑ Jerzy Ochmański: Historia Litwy. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990, s. 128. ISBN 83-04-03107-8.
↑ Małgorzata Duczmal: Jagiellonowie: leksykon biograficzny. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1990, s. 525. ISBN 83-08-02577-3.
↑ Marian Kukiel: Dzieje Polski porozbiorowe (1795–1921). London: Puls Publications, 1993, s. 33–34. ISBN 1-85917-009-9.
↑ Zmuszony do zrzeknięcia się tytułu królewskiego. Rządził następnie jako książę.
↑ Informację o tytule króla Czech i Polski podaje Kronika Kosmasa, natomiast tytulatura ta była niegdyś kwestionowana przez część badaczy polskich (Antoni Gąsiorowski, Wratysław II, Słownik Starożytności Słowiańskich, 1977, t. 6 cz. 2, s. 599.). Obecnie większość historyków uznaje, że Wratysław II otrzymał dożywotni tytuł króla czeskiego i polskiego (Wacław Korta, Historia Śląska do 1763 roku, Wyd. DiG, Warszawa 2003).
↑ Pozbawiony władzy w kraju.
↑ Koregent do 1 kwietnia 1548.
↑ Tajny dodatek do konwencji zawartej 15/26 stycznia 1797 w Petersburgu między trzema zaborcami postanawiał o zniesieniu na zawsze nazwy Królestwa Polskiego. Les partages de la Pologne et la lutte pour l’indépendance, wyd. K. Lutosłański, Lozanna – Paryż 1918, t. 1, dokument nr 157, s. 229. Jan Kucharzewski, Od białego do czerwonego caratu, s. 142.
↑ Kwestia legalności aktu detronizacji z punktu widzenia ówczesnej Konstytucji jest sporna.
↑ Statut Organiczny dla Królestwa Polskiego (1832) art. 2 i 3. W oryginale był to Царь Польский (Государев титул).

[1] Jerzy Ochmański: Historia Litwy. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990, s. 128. ISBN 83-04-03107-8.

[2] Małgorzata Duczmal: Jagiellonowie: leksykon biograficzny. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1990, s. 525. ISBN 83-08-02577-3.

[3] Marian Kukiel: Dzieje Polski porozbiorowe (1795–1921). London: Puls Publications, 1993, s. 33–34. ISBN 1-85917-009-9.

[4] Zmuszony do zrzeknięcia się tytułu królewskiego. Rządził następnie jako książę.

[5] Informację o tytule króla Czech i Polski podaje Kronika Kosmasa, natomiast tytulatura ta była niegdyś kwestionowana przez część badaczy polskich (Antoni Gąsiorowski, Wratysław II, Słownik Starożytności Słowiańskich, 1977, t. 6 cz. 2, s. 599.). Obecnie większość historyków uznaje, że Wratysław II otrzymał dożywotni tytuł króla czeskiego i polskiego (Wacław Korta, Historia Śląska do 1763 roku, Wyd. DiG, Warszawa 2003).

[6] Pozbawiony władzy w kraju.

[7] Koregent do 1 kwietnia 1548.

[8] Tajny dodatek do konwencji zawartej 15/26 stycznia 1797 w Petersburgu między trzema zaborcami postanawiał o zniesieniu na zawsze nazwy Królestwa Polskiego. Les partages de la Pologne et la lutte pour l’indépendance, wyd. K. Lutosłański, Lozanna – Paryż 1918, t. 1, dokument nr 157, s. 229. Jan Kucharzewski, Od białego do czerwonego caratu, s. 142.

[9] Kwestia legalności aktu detronizacji z punktu widzenia ówczesnej Konstytucji jest sporna.

[10] Statut Organiczny dla Królestwa Polskiego (1832) art. 2 i 3. W oryginale był to Царь Польский (Государев титул).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]