Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba

  1. Strona główna
  2. Polska Wikipedia
  3. Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba
Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba
James Webb Space Telescope
Ilustracja
Inne nazwy

JWST

Indeks COSPAR

2021-130A

Zaangażowani

NASA, ESA, CSA, STScl[1]

Rakieta nośna

Ariane 5 ECA

Miejsce startu

Gujańskie Centrum Kosmiczne, Gujana Francuska

Orbita (docelowa, początkowa)
Perygeum

ok. 1 200 000 km

Apogeum

ok. 1 800 000 km[2]

Czas trwania
Początek misji

25 grudnia 2021[3]

Wymiary
Wymiary

20,197 m × 14,162 m (osłona przeciwsłoneczna)

Masa całkowita

6500 kg

Multimedia w Wikimedia Commons

Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba (ang. James Webb Space Telescope, JWST) – budowany w latach 2007–2021 teleskop kosmiczny do obserwacji w podczerwieni. Ma być dopełnieniem Kosmicznego Teleskopu Hubble’a. Projekt nadzorowany i w znacznej części finansowany przez agencje: amerykańską NASA, we współpracy z europejską ESA i kanadyjską CSA. Teleskop został nazwany na cześć Jamesa Webba, drugiego administratora NASA.

Najważniejszymi celami misji są: obserwacje pierwszych gwiazd powstałych po Wielkim Wybuchu, badanie formowania się i ewolucji galaktyk, badanie powstawania gwiazd i systemów planetarnych.

11 lipca 2022 roku NASA przedstawiła publiczne pierwsze zdjęcie wykonane po uruchomieniu Teleskopu Webba.

Budowa

W strukturze teleskopu występują następujące komponenty[4]:

  • Statek kosmiczny (Spacecraft Element, SE)
  1. Platforma satelitarna (Spacecraft Bus, SB)
  2. Osłona słoneczna
  3. Panele słoneczne
  4. Antena wysokiego zysku
  5. Urządzenia odpowiedzialne za kontrolę i orientację teleskopu
  • System optyczny (Optical Telescope Element, OTE)
  1. Zwierciadło główne
  2. Zwierciadło pomocnicze
  3. Podsystem optyczny (AFT)
  4. Elementy strukturalne
  5. Podsystem zarządzania temperaturą
  6. Radiatory (ADIR)
  • Moduł urządzeń naukowych (Integrated Science Instrument Module, ISIM)
  1. MIRI (Mid-Infrared Instrument)
  2. NIRSpec (Near-Infrared Spectrograph)
  3. NIRCam (Near-Infrared Camera)
  4. FGS/NIRISS (Fine Guidance Sensor and Near Infrared Imager and Slitless Spectrograph)

Platforma satelitarna

Platforma satelitarna (Spacecraft Bus, SB) jest najważniejszym komponentem pomocniczym teleskopu. Utrzymuje razem różne części teleskopu i w niej znajduje się wiele urządzeń strukturalnych, obliczeniowych, komunikacyjnych i napędowych[5] . Tu znajduje się również część urządzeń naukowych (Command and Data Handling system i system chłodzenia MIRI)[6].

Platforma podtrzymuje 6,5-tonowy teleskop przy 350 kg masy własnej, jest wykonana głównie z kompozytu grafitowego[7].

Ważnym elementem umieszczonym w SB są: centralny komputer, pamięć i system komunikacyjny. Procesor i oprogramowanie zapewniają dwustronną komunikację pomiędzy instrumentami naukowymi, rdzeniem pamięci oraz anteną, umożliwiając zbieranie, magazynowanie i przesyłanie danych na Ziemię i do teleskopu. Komputer ponadto kontroluje ustawienie teleskopu w przestrzeni, zbierając dane z żyroskopów i szukaczy gwiazd, oraz przesyła komendy do kół reakcyjnych i pędników[5].

Rozłożona osłona słoneczna

Osłona słoneczna

Aby obserwacje odległych obiektów astronomicznych były niezakłócane przez promieniowanie samego teleskopu, będzie on pracował w bardzo niskiej temperaturze – poniżej 50 K (−223 °C). Urządzenie jest wyposażone w zaprojektowaną przez Northropa Grummana osłonę blokującą światło i ciepło dochodzące ze Słońca, która po rozłożeniu ma rozmiar 21,197 m × 14,162 m[8][9]. Składa się z pięciu warstw – każda kolejna jest chłodniejsza, a próżnia między nimi zapewni izolację[10]. Największa z warstw (oznaczona cyfrą 1) jest zwrócona ku Słońcu, a najmniejsza (5) w stronę zwierciadła. Warstwy są tak ułożone, że Słońce oświetla prawie wyłącznie pierwszą i niewielką część drugiej, natomiast zwierciadło „widzi” jedynie warstwę 5 i czasem niewielki fragment 4. Brzegi warstw są dalej od siebie niż ich centra, co ułatwia wypromieniowywanie ciepła[11].

Pierwsza warstwa zatrzymuje 90% energii[12].

Pięć warstw osłony

Pięciowarstwowa osłona jest wykonana z kaptonu powleczonego obustronnie glinem, by poprawić zdolność odbijania światła. Ponadto, dwie największe membrany są dodatkowo powleczone po stronie zwróconej ku Słońcu krzemem domieszkowanym glinem, co nadaje im purpurowy odcień[11][13]. Domieszkowanie zapewnia przewodnictwo elektryczne, co zapobiega gromadzeniu się ładunków statycznych na membranach[14]. Warstwy mają następującą grubość:

  • kapton - 0,05 mm (osłona 1) / 0,025 (osłony 2-5)
  • glin - 100 nm (wszystkie osłony, obustronnie)
  • krzem - 50 nm (osłony 1-2).

System optyczny

Zwierciadło główne JWST złożone w CLK im. Roberta H. Goddarda (28 października 2016)
Odbicie głównego zwierciadła w drugim.
Porównanie wielkości głównych zwierciadeł teleskopu Hubble’a i teleskopu Webba

System optyczny teleskopu składa się z 4 zwierciadeł, elementów konstrukcyjnych i podsystemów wspomagających[15]. Z optycznego punktu widzenia jest trójzwierciadlanym anastygmatem Korscha[16]. Pierwsze zwierciadło jest wklęsłe, a drugie wypukłe. Trzecie eliminuje astygmatyzm i spłaszcza płaszczyznę ogniskową[17]. Czwarte, płaskie zwierciadło (fine-steering mirror) zapewnia precyzję celowania i stabilizację obrazu[16]. Taki układ zwierciadeł został wybrany ze względu na możliwość wyeliminowania aberracji sferycznej, komatycznej, astygmatyzmu i krzywizny pola[18].

Główne zwierciadło jest zbudowane z 18 sześciokątnych elementów ułożonych w formie plastra miodu. Pojedynczy element mierzy 1,32 m od krawędzi do krawędzi. Razem formują sześciokąt o rozpiętości 6,5 m i powierzchni zbierającej światło równej 25 m² (co odpowiada powierzchni kolistego zwierciadła o ok. sześciometrowej średnicy)[16]. Zanim teleskop przystąpi do pracy, główne zwierciadło zostanie rozłożone, a jego pojedyncze elementy dopasowane do siebie, by działały jak jedno wielkie zwierciadło. W trakcie podróży do punktu L2, zostanie wykorzystana NIRCam i technika odzyskiwania fazy (phase retrieval technique), aby błąd powierzchni falowej był mniejszy niż 150 nm[19]. W tym celu każdy element zwierciadła głównego ma 6 siłowników o 10 nm skoku[19]. Siódmy siłownik znajduje się w centrum każdego elementu i pozwala na zmianę jego krzywizny[16].

Zwierciadła są wykonane z berylu i pokryte złotem oraz krzemionką. Beryl zapewnia lekkość całej konstrukcji – zwierciadło główne waży 705 kg (dla porównania, zwierciadło Hubble’a o średnicy 2,4 m i 4,5 m² powierzchni zbierającej waży 828 kg)[19]. Pojedynczy element berylowy waży 20 kg, a z oprzyrządowaniem – ok. 40. Z tylnej części elementów usunięto znaczną część metalu, tworząc strukturę plastra miodu, by zagwarantować lekkość, wytrzymałość i stabilność konstrukcji.

Dodatkową zaletą berylu jest jego wyjątkowo niski współczynnik rozszerzalności w temperaturach rzędu 30-80 K.

Wypolerowane elementy zostały pokryte 100 nm warstwą czystego złota techniką osadzania z fazy gazowej. Warstwa ta umożliwia pracę teleskopu w zakresie podczerwieni. Na złotą warstwę odbijającą naniesiono warstwę ochronną z amorficznej krzemionki, zabezpieczającą zwierciadło przed urazami mechanicznymi[17].

Wypukłe zwierciadło pomocnicze jest okrągłe o średnicy 74 cm, podtrzymywane przez trzy podpory[15].

Zwierciadła podtrzymuje struktura wykonana z kompozytu grafitowego[16]. Ten specjalnie zaprojektowany materiał zmienia swoje rozmiary o nie więcej niż kilka nm w zakresie 40-50 K[19].

Ważną częścią systemu optycznego jest układ chłodzący (ADIR, Aft Deployable Infrared Radiator). Dwa radiatory są położone za zwierciadłem głównym. Wykonano je z wysokiej czystości aluminium i pokryto specjalnym materiałem ułatwiającym rozpraszanie ciepła (BIRB, Ball InfraRed Black)[20]

W grudniu 2011 lustra przeszły pomyślnie testy kriogeniczne, co według pracowników NASA było największym wyzwaniem technicznym[21].

W Goddard Space Flight Center w Greenbelt w stanie Maryland zespół inżynierów umieścił na stelażu sześciokątny segment zwierciadła o średnicy 1,3 m i masie około 40 kg. Proces instalacji poszczególnych elementów zakończył się na początku 2016 roku. Lustra powstały w Ball Aerospace & Technologies w Boulder, Kolorado. Instalacją zajmował się Harris Corporation z Rochester w stanie Nowy Jork[22].

Oprzyrządowanie naukowe

Moduł urządzeń naukowych (Integrated Science Instrument Module, ISIM) to struktura, która zapewnia zasilanie, zasoby obliczeniowe, chłodzenie, a także stabilność strukturalną teleskopu Webba. Wykonany jest z kompozytu grafitowo-epoksydowego i przymocowany do spodniej części struktury teleskopu. W skład oprzyrządowania wchodzą 4 instrumenty naukowe[6]:

  1. NIRCam (Near InfraRed Camera kamera bliskiej podczerwieni) - przyrząd ten ma podwójne zadanie: obserwację nieba w zakresie podczerwieni i kontrolę poprawności ustawienia elementów głównego zwierciadła[23]. Ma dwa kompletne systemy optyczne, które mogą działać jednocześnie i niezależnie. Układ optyczny typu refraktor jest złożony z trzech soczewek wykonanych z LiF, BaF2 i ZnSe. Skolimowane światło pada na dziesięcioelementowy układ detektorów rtęciowo-kadmowo-tellurowych (HgCdTe) o rozdzielczości 2048 x 2048 pikseli każdy. Pole widzenia każdego z systemów to 2,2 x 2,2 minuty kątowej przy rozdzielczości kątowej 0,07 sekundy kątowej/2 mikrony[24]. Pola te przylegają do siebie, tworząc obraz o rozmiarach 2,2 x 4,4 minuty kątowej. Obserwowany zakres długości fali jest rozdzielony na pasmo krótkie (0,6-2,3 μm) i pasmo długie (2,4-5 μm). NIRCam działa w temperaturze 37 K (-236 °C). Jest wyposażony w koronograf, co pozwala mu obserwować obiekty o magnitudo +29 (jak planety pozasłoneczne i dyski wokół gwiazd) przy ekspozycji trwającej 10 000 s (ok. 2,8 godziny) oraz przeprowadzać spektroskopię[25][26].
  2. NIRSpec (Near InfraRed Spectrograph spektrograf bliskiej podczerwieni) - wyposażony w dwa rtęciowo-kadmowo-tellurowe sensory o rozdzielczości 4 megapikseli każdy, NIRSpec jest wielozadaniowym spektrografem zdolnym dokonać jednoczesnego pomiaru spektrum nawet 100 obiektów. Pomiar może zostać dokonany w niskiej, średniej lub wysokiej rozdzielczości i obejmuje pole widzenia o rozmiarach 3*3 minuty kątowej. Działa w temperaturze -235 °C i jest pasywnie chłodzony[27][28].
  3. MIRI (Mid-InfraRed Instrument) - kamera i spektrograf działający w zakresie średniej do długiej podczerwieni (5-28 μm). Pole widzenia instrumentów różni się: kamera może obserwować wycinki nieba o rozmiarach 74 x 113 sekund kątowych przy rozdzielczości 0,11 sekundy kątowej/piksel, a spektrograf 3,5 x 3,5 sekundy kątowej. Detektory (jeden dla kamery i dwa dla spektrografu) mają rozdzielczość 1024 x 1024 piksele (każdy) i są wykonane z krzemu domieszkowanego arsenem. Instrument jest również wyposażony w koronograf (co umożliwi np. detekcję planet) oraz dwustopniowy aktywny system chłodzący, ponieważ wymaga do pracy temperatury 7 K[29][30].
  4. FGS/NIRISS (Fine Guidance Sensor and Near Infrared Imager and Slitless Spectrograph) - ten instrument jest złożony z dwóch elementów połączonych fizycznie, ale oddzielnych optycznie. FGS wspiera teleskop w utrzymywaniu pozycji w przestrzeni i działa na zasadzie odnajdywania wybranych gwiazd przewodnich. NIRISS wykonuje spektrografię w zakresie 0,7-5,0 μm w polu widzenia o rozmiarach 2,2 x 2,2 minuty kątowej. Rtęciowo-kadmowo-tellurowy detektor ma rozdzielczość 2048 x 2048 pikseli. Instrument działa w 4 różnych trybach obserwacji[31][32].

Orbita

Teleskop jest umieszczony na wokółsłonecznej orbicie, w pobliżu punktu libracyjnego L2 układu Słońce-Ziemia, odległego około 1,5 mln km od Ziemi, zapewniającego niemal stałe położenie urządzenia względem środka Ziemi, zawsze niemal naprzeciw Słońca[33]. By unikać cienia Ziemi i Księżyca zakłócającego działanie baterii słonecznych teleskop nie może być umieszczony dokładnie w punkcie L2, ale obiega go w ciągu około pół roku, w odległości zmieniającej się od 250 000 do 832 000 km od niego[2]. W trakcie misji orbita będzie korygowana silnikami rakietowymi.

trajektoria teleskopu - widok ze Słońca
widok ze Słońca
trajektoria teleskopu - widok z równika niebieskiego
widok z równika niebieskiego
trajektoria teleskopu - widok z bieguna niebieskiego
widok z bieguna niebieskiego
trajektorie teleskopu

Na stronie teleskopu można śledzić jego położenie w Układzie Słonecznym w czasie rzeczywistym[34].

Historia projektu

Pierwotnie zakładano, że koszt projektu wyniesie 1,6 mld USD, a wystrzelenie JWST w kosmos miało nastąpić w 2011. Ciągłe opóźnienia i rosnące z roku na rok koszty sprawiły, że w 2010 powołano niezależny zespół ekspertów, który oszacował, że projekt pochłonie 6,5 mld USD, a wyniesienie na orbitę nastąpi nie wcześniej niż w 2015. Opóźnienia wyjaśniono złym zarządzaniem projektem i jego budżetem, pochwalono natomiast dokonania strony technicznej[35]. W lipcu 2011 poinformowano, że komitet Izby Reprezentantów przyznający fundusze zamierza skasować projekt JWST, obcinając budżet NASA na rok 2012 o 1,9 mld USD[36]. Rewizja programu ogłoszona w sierpniu 2011 zakładała, że całkowity koszt JWST, wliczając w to 5 lat działania teleskopu na orbicie, wyniesie 8,7 mld USD przy wystrzeleniu w kosmos zaplanowanym na rok 2018[37] za pomocą rakiety Ariane 5 z kosmodromu w Gujanie Francuskiej[38]. W listopadzie 2011 Kongres odrzucił plan skasowania projektu i zapewnił dodatkowe środki na jego kontynuowanie.

Pierwszy segment zwierciadła został zamontowany w listopadzie 2015, a ostatni założono 3 lutego 2016 roku[38].

We wrześniu 2017 roku NASA ogłosiła dalsze przesunięcie planowanej daty startu na marzec – czerwiec 2019 roku[39]. W czerwcu 2018 podano kolejne przesunięcie startu na marzec 2021[40].

28 sierpnia 2019 w pomieszczeniach koncernu Northrop Grumman w Redondo Beach (Kalifornia) połączono mechanicznie część optyczną teleskopu z platformą satelitarną[41][42]. Przed końcem 2019 roku wykonano test rozkładania osłony termicznej, na początku marca 2020 – test rozłożenia lustra[43]. W maju 2020 po raz pierwszy złożono teleskop w konfiguracji startowej, jaką miał po załadowaniu na rakietę Ariane 5[44][45].

W lipcu 2020 podano przesunięcie daty startu na 31 października 2021[46]. We wrześniu 2021 podano datę startu 18 grudnia 2021[47].

12 października 2021 teleskop dotarł na miejsce startu, 11 grudnia został zainstalowany na rakiecie nośnej[48]. Start nastąpił 25 grudnia 2021[49].

Przebieg misji

  • Etapy rozkładania teleskopu
    Start odbył się o 7:20 a.m. EST (12:20 UTC) 25 grudnia 2021. Wszystkie stopnie rakiety i osłona teleskopu zostały poprawnie odrzucone. O 7:44 a.m. ETC (12:44 UTC), w dwudziestej piątej minucie T+24'50" zakończył pracę najwyższy człon rakiety. 77 sekund później (T+25'07") kompletnie złożony teleskop oddzielił się od ostatniego członu rakiety, rozpoczynając podróż do punktu libracyjnego L2[50]. 33 minuty po starcie zostały rozłożone panele słoneczne.
  • T+12,5 h – dokonanie pierwszej i najważniejszej korekcji kursu teleskopu[51].
  • T+1 d (26 grudnia) – rozłożenie i przetestowanie anteny (GAA, Gimbaled Antenna Assembly), która będzie przekazywała zebrane dane dwa razy na dzień po 28,6 GB. W tym samym dniu zostały uruchomione czujniki temperatury[52].
  • T+2 d (27 grudnia) – druga korekta kursu. Trajektoria rakiety była na tyle poprawna, że wymagała tylko nieznacznej korekty, co pozwoliło zaoszczędzić paliwo[53].
  • T+3 d (28 grudnia) – rozłożenie obudowy, co rozpoczęło proces rozkładania osłony słonecznej.
  • T+4 d (29 grudnia) – wysunięcie o 1,22 m wieżyczki, na której zamontowano zwierciadło. Pozwoli to na lepszą izolację instrumentów naukowych i zwierciadła od osłony przeciwsłonecznej[54]
  • T+5 d (30 grudnia) – rozłożenie tylnej klapy pędu (AMF, Aft Momentum Flap). Jej zadaniem jest zrównoważenie nacisku ciśnienia promieniowania słonecznego wywieranego na osłonę, przeciwdziałanie wprawianiu w obrót przez ciśnienie promieniowania, a przez to zmniejszenie zużycia paliwa[55]. Zwolniono i zwinięto okrycie osłon przeciwsłonecznych[56]
  • T+6 d (31 grudnia) – rozłożenie wysięgników, na których będą rozpięte osłony[57]
  • T+9 d (3 stycznia 2022) – rozciągnięcie pierwszej, drugiej i trzeciej warstwy osłony (licząc od Słońca)[58][59]
  • T+10 d (4 stycznia) – rozciągnięcie czwartej i piątej warstwy osłony, czym zakończył się proces rozkładania osłony słonecznej[60][61].
  • T+11 d (5 stycznia) – rozłożenie trójnogu podtrzymującego zwierciadło pomocnicze[62]
  • T+12 d (6 stycznia) – rozłożenie radiatora chłodzącego MIRI[63]
  • T+13-14 d (7-8 stycznia) – otwarcie i zablokowanie skrzydeł zwierciadła głównego[64][65][66].
  • T+18-28 d (12-22 stycznia) – odblokowanie i wysunięcie luster zwierciadła głównego z pozycji startowej do roboczej[67]. To pierwszy etap zaplanowanej na 3 miesiące procedury ustawiania luster[68]. Do kalibracji zostanie wykorzystana gwiazda HD 84406 w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy[69][70]
  • T+30 d (24 stycznia) – ostatnia, trzecia korekcja kursu, o godzinie 20:00 CET teleskop znalazł się na docelowej orbicie[71][72]
  • T+3 m (11 marca) – zakończył się proces kalibracji teleskopu (faza 5) i zwierciadła działają jak jedno lustro. Na Ziemię został przesłany obraz gwiazdy 2MASS J17554042+6551277 o jakości wyższej niż zakładana przez modele matematyczne[73]
  • T+4 m (13 kwietnia) – MIRI osiągnął temperaturę roboczą 7 K[74][75]
  • T+4 m (28 kwietnia) – zakończył się etap ustawiania zwierciadeł teleskopu, do wszystkich instrumentów dociera poprawna wiązka światła[76]

Etapy kalibracji luster

Cały proces kalibracji, zaplanowany na ok. 3 miesiące, składa się z siedmiu etapów. Jego celem jest takie ustawienie 18 elementów głównego zwierciadła, by działały jak jeden wielki teleskop, a nie 18 małych[50][77][78].

  1. Identyfikacja pojedynczych obrazów - poruszono po kolei 18 segmentów lustra, aby ustalić, który segment tworzy obraz danego segmentu. Po dopasowaniu segmentów lustra do odpowiednich obrazów można przechylić lustra, aby zbliżyć wszystkie obrazy do wspólnego punktu w celu dalszej analizy[79].
  2. Ustawienie segmentów - w tym etapie skorygowano większość dużych błędów ustawienia segmentów. Lekko przesuwając zwierciadło wtórne, rozogniskowano obrazy i określono dokładnie błąd ustawienia przy pomocy metody analizy matematycznej, zwanej odzyskiwaniem fazy (phase retrieval)[80].
  3. Nakładanie obrazów - poszczególne obrazy segmentów są przesuwane tak, aby znalazły się dokładnie w centrum pola, co pozwala uzyskać jeden obraz. Układanie odbywa się sekwencyjnie w trzech grupach (segmenty A, B i C).
  4. Fazowanie zgrubne - przeprowadzane trzykrotnie mierzy i koryguje pionowe przesunięcie segmentów zwierciadła, wykorzystując technologię znaną jako Dispersed Fringe Sensing, W tym etapie NIRCam rejestruje widmo światła z 20 oddzielnych par segmentów zwierciadeł.
  5. Fazowanie dokładne - również przeprowadzane trzykrotnie, bezpośrednio po każdej rundzie fazowania zgrubnego, a następnie rutynowo przez cały okres eksploatacji teleskopu. Fazowanie dokładne koryguje błędy zestrojenia, stosując tę samą metodę rozogniskowania, ale przy użyciu specjalnych elementów optycznych wewnątrz instrumentu naukowego.
  6. Strojenie teleskopu w polu widzenia instrumentu - w tej fazie przeprowadza się pomiary w wielu miejscach dla każdego z instrumentów naukowych. Algorytm oblicza ostateczne poprawki potrzebne do uzyskania dobrego ustawienia teleskopu we wszystkich instrumentach naukowych.
  7. Iteracyjne wyrównywanie w celu uzyskania ostatecznej korekcji - kluczową kwestią pozostaje usunięcie wszelkich małych, szczątkowych błędów pozycjonowania segmentów zwierciadła głównego. Po zweryfikowaniu jakości obrazu we wszystkich instrumentach proces wykrywania i kontroli czoła fali zostanie zakończony.
  • Pierwsze obrazy HD84406

    Pierwsze obrazy HD84406

  • Identyfikacja odbić

    Identyfikacja odbić

  • Nieostre odbicia

    Nieostre odbicia

  • Zidentyfikowane odbicia

    Zidentyfikowane odbicia

  • Wyostrzenie odbić

    Wyostrzenie odbić

  • 18 nałożonych odbić

    18 nałożonych odbić

  • Obraz gwiazdy 2MASS J17554042+6551277, w tle widoczne odległe galaktyki

    Obraz gwiazdy 2MASS J17554042+6551277, w tle widoczne odległe galaktyki

  • Kontrola ostrości obrazu w poszczególnych instrumentach

    Kontrola ostrości obrazu w poszczególnych instrumentach

Pierwsze zdjęcia

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

11 i 12 lipca 2022 NASA opublikowała pierwsze zdjęcia zrobione przez teleskop[81].

Przypisy

  1. ↑ FAQ-Public JWST/NASA, jwst.nasa.gov [dostęp 2017-10-21].
  2. ↑ a b James Webb Space Telescope User Documentation. [dostęp 2019-03-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-16)].
  3. ↑ Launch Countdown Webb Space Telescope (ang.). NASA’s Goddard Space Flight Center. [dostęp 2021-12-24].
  4. ↑ https://www.jwst.nasa.gov/content/webbLaunch/assets/documents/WebbFactSheet.pdf
  5. ↑ a b Spacecraft Bus Webb/NASA, jwst.nasa.gov [dostęp 2022-01-03] (ang.).
  6. ↑ a b Instruments and ISIM (Integrated Science Instrument Module) Webb/NASA, jwst.nasa.gov [dostęp 2022-01-03] (ang.).
  7. ↑ SatMagazine, www.satmagazine.com [dostęp 2022-01-03].
  8. ↑ The Sunshield Webb/NASA, jwst.nasa.gov [dostęp 2020-05-30] (ang.).
  9. ↑ NASA James Webb Space Telescope's Sunshield Successfully Unfolds and Tensions in Final Tests, SciTechDaily, 20 grudnia 2020 [dostęp 2022-01-03] (ang.).
  10. ↑ The Sunshield.
  11. ↑ a b Sunshield Coatings Webb/NASA, jwst.nasa.gov [dostęp 2022-01-03] (ang.).
  12. ↑ This Sunshield Will Keep the World's Most Powerful Space Telescope from Frying, www.vice.com [dostęp 2022-01-03] (ang.).
  13. ↑ NASA - Testing the Fold: The James Webb Space Telescope's Sunshield, www.nasa.gov [dostęp 2022-01-03] (ang.).
  14. ↑ The Sunshield Webb/NASA, jwst.nasa.gov [dostęp 2022-01-03] (ang.).
  15. ↑ a b Optical Telescope Element: James Webb Space Telescope, jwst.nasa.gov [dostęp 2022-01-05] (ang.).
  16. ↑ a b c d e Mirrors, archive.ph, 5 sierpnia 2012 [dostęp 2022-01-05].
  17. ↑ a b Mirrors Webb/NASA, jwst.nasa.gov [dostęp 2022-01-05] (ang.).
  18. ↑ Dietrich Korsch, Closed Form Solution for Three-Mirror Telescopes, Corrected for Spherical Aberration, Coma, Astigmatism, and Field Curvature, „Applied Optics”, 11, 1972, s. 2986, DOI: 10.1364/AO.11.002986, Bibcode: 1972ApOpt..11.2986K.
  19. ↑ a b c d https://www.optica-opn.org/home/articles/volume_22/issue_11/features/optical_innovations_in_the_james_webb_space_telesc/.
  20. ↑ https://ttu-ir.tdl.org/bitstream/handle/2346/67554/ICES_2016_141.v2.pdf?sequence=1.
  21. ↑ Cryogenic Testing Completed for NASA’s Webb Telescope Mirrors.
  22. ↑ Rozpoczął się montaż lustra głównego teleskopu Jamesa Webba (pol.). Urania – Postępy Astronomii, 2015-11-28. [dostęp 2015-12-01].
  23. ↑ Near Infrared Camera (NIRCam) Instrument Webb/NASA, jwst.nasa.gov [dostęp 2022-01-13] (ang.).
  24. ↑ NIRCAM, www.as.arizona.edu [dostęp 2022-01-13].
  25. ↑ http://ircamera.as.arizona.edu/nircam/pdfs/5904-3_Burriesci.pdf
  26. ↑ Lawrence G. Burriesci, NIRCam instrument overview, t. 5904, 1 sierpnia 2005, s. 21–29, DOI: 10.1117/12.613596 [dostęp 2022-01-13].
  27. ↑ Near Infrared Spectrograph (NIRSpec) Instrument Webb/NASA, jwst.nasa.gov [dostęp 2022-01-13] (ang.).
  28. ↑ W. Posselt i inni, NIRSpec: near-infrared spectrograph for the JWST, SPIE Astronomical Telescopes + Instrumentation, 2004, DOI: 10.1117/12.555659 [dostęp 2022-01-13].
  29. ↑ Mid-Infrared Instrument (MIRI) Instrument Webb/NASA, jwst.nasa.gov [dostęp 2022-01-13] (ang.).
  30. ↑ Patrice Bouchet i inni, The Mid-Infrared Instrument for the James Webb Space Telescope, III: MIRIM, The MIRI Imager, „Publications of the Astronomical Society of the Pacific”, 127 (953), 2015, s. 612, DOI: 10.1086/682254, ISSN 1538-3873 [dostęp 2022-01-13] (ang.).
  31. ↑ Fine Guidance Sensor/Near InfraRed Imager and Slitless Spectrograph (FGS/NIRISS) Webb/NASA, jwst.nasa.gov [dostęp 2022-01-13] (ang.).
  32. ↑ R. Doyon i inni, The JWST Fine Guidance Sensor (FGS) and Near-Infrared Imager and Slitless Spectrograph (NIRISS), Other Conferences, 2012, DOI: 10.1117/12.926578 [dostęp 2022-01-13].
  33. ↑ Dlaczego warto czekać na Teleskop Kosmiczny Jamesa Webba, geekweek.pl [dostęp 2019-01-29].
  34. ↑ Solar System Interactive, Solar System Interactive [dostęp 2022-03-09].
  35. ↑ Amy Klamper: Webb Telescope Costs To Rise Another $1.5 Billion (ang.). spacenews.com, 2010-11-10. [dostęp 2015-02-09].
  36. ↑ Robin McKie: Nasa fights to save the James Webb space telescope from the axe (ang.). guardian.co.uk, 2011-07-09.
  37. ↑ JWST price tag now put at over $8bn, „BBC News”, 22 sierpnia 2011 [dostęp 2021-10-17] (ang.).
  38. ↑ a b Krzysztof Czart: Zamontowano ostatni segment zwierciadła głównego teleskopu JWST (pol.). Urania – Postępy Astronomii, 2016-02-13. [dostęp 2016-02-18].
  39. ↑ NASA’s James Webb Space Telescope to be Launched Spring 2019 (ang.). NASA, 2017-09-28. [dostęp 2017-03-30].
  40. ↑ Review, Commits to Launch in Early 2021 (ang.). NASA. [dostęp 2018-06-29].
  41. ↑ Kosmiczny teleskop Jamesa Webba złożony. Urania – Postępy Astronomii, 2019-08-29. [dostęp 2019-09-01].
  42. ↑ Thaddeus Cesari: NASA’s James Webb Space Telescope Has Been Assembled for the First Time (ang.). NASA.gov, 2019-08-28. [dostęp 2019-09-01].
  43. ↑ Krzysztof Kanawka: Udany test rozłożenia lustra JWST. Kosmonauta.net, 2020-04-20. [dostęp 2020-04-20].
  44. ↑ Thaddeus Cesari: First Look: NASA’s James Webb Space Telescope Fully Stowed. NASA, 2020-05-14. [dostęp 2020-05-21].
  45. ↑ Krzysztof Kanawka: Pierwsze pełne złożenie JWST. Kosmonauta.net, 2020-05-18. [dostęp 2020-05-21].
  46. ↑ Sean Potter, NASA Announces New James Webb Space Telescope Target Launch Date, NASA, 16 lipca 2020 [dostęp 2020-07-25].
  47. ↑ ESA – Targeted launch date for Webb: 18 December 2021, esa.int [dostęp 2021-10-03] (ang.).
  48. ↑ Krzysztof Kanawka: JWST zainstalowany na Ariane 5. Kosmonauta.net, 2021-12-15. [dostęp 2021-12-15].
  49. ↑ Meghan Bartels, NASA's James Webb Space Telescope launch delayed to Christmas due to bad weather, Space.com, 21 grudnia 2021 [dostęp 2021-12-22] (ang.).
  50. ↑ a b Deployment Explorer Webb/NASA, www.jwst.nasa.gov [dostęp 2021-12-25] (ang.).
  51. ↑ More Than You Wanted to Know About Webb’s Mid-Course Corrections! – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-01-26] (ang.).
  52. ↑ Webb Antenna Released and Tested – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-01-26] (ang.).
  53. ↑ NASA Says Webb’s Excess Fuel Likely to Extend its Lifetime Expectations – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-01-26] (ang.).
  54. ↑ Webb Ready for Sunshield Deployment and Cooldown – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-01-26] (ang.).
  55. ↑ Webb’s Aft Momentum Flap Deployed – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-01-26] (ang.).
  56. ↑ Webb Team Releases Sunshield Covers – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-01-26] (ang.).
  57. ↑ First of Two Sunshield Mid-Booms Deploys – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-01-26] (ang.).
  58. ↑ First Layer of Webb’s Sunshield Tightened – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-01-26] (ang.).
  59. ↑ Second and Third Layers of Sunshield Fully Tightened – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-01-26] (ang.).
  60. ↑ Teleskop Jamesa Webba zakończył rozkładanie 70-metrowej osłony przeciwsłonecznej (pol.). TVN24, 2022-01-04. [dostęp 2022-01-06].
  61. ↑ Sean Potter, Sunshield Successfully Deploys on NASA’s Next Flagship Telescope, NASA, 4 stycznia 2022 [dostęp 2022-01-26].
  62. ↑ Secondary Mirror Deployment Confirmed – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-01-26] (ang.).
  63. ↑ Webb’s Specialized Heat Radiator Deployed Successfully – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-01-26] (ang.).
  64. ↑ First of Two Primary Mirror Wings Unfolds – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-01-26] (ang.).
  65. ↑ Primary Mirror Wings Deployed, All Major Deployments Complete – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-01-26] (ang.).
  66. ↑ Rafał Grabiański: Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba został rozłożony. Urania – Postępy Astronomii, 2022-01-08. [dostęp 2022-01-09].
  67. ↑ Mirror, Mirror…On Its Way! – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-01-26] (ang.).
  68. ↑ Webb Begins Its Months-Long Mirror Alignment – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-01-27] (ang.).
  69. ↑ Doris Elin Urrutia, The James Webb Space Telescope's 1st target star is in the Big Dipper. Here's where to see it., Space.com, 29 stycznia 2022 [dostęp 2022-01-31] (ang.).
  70. ↑ James Webb wkrótce otworzy oczy. Pierwszą gwiazdę zobaczy jak na kacu, Spider's Web, 30 stycznia 2022 [dostęp 2022-01-31] (pol.).
  71. ↑ Krzysztof Kanawka: JWST dotarł do celu (pol.). Kosmonauta.net, 2022-01-25. [dostęp 2022-01-27].
  72. ↑ Orbital Insertion Burn a Success, Webb Arrives at L2 – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-01-26] (ang.).
  73. ↑ Sean Potter, NASA’s Webb Reaches Alignment Milestone, Optics Working Successfully, NASA, 16 marca 2022 [dostęp 2022-03-19].
  74. ↑ Tony Greicius, Webb Telescope’s Coldest Instrument Reaches Operating Temperature, NASA, 12 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-15].
  75. ↑ Najważniejszy instrument Teleskopu Webba osiągnął temperaturę roboczą i działa, jak należy, KopalniaWiedzy.pl [dostęp 2022-04-15] (pol.).
  76. ↑ NASA’s Webb In Full Focus, Ready for Instrument Commissioning – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-04-29] (ang.).
  77. ↑ Photons Incoming: Webb Team Begins Aligning the Telescope – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-03-05] (ang.).
  78. ↑ NASA’s Webb Reaches Alignment Milestone, Optics Working Successfully. [dostęp 2022-03-19].
  79. ↑ Photons Received: Webb Sees Its First Star – 18 Times – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-03-05] (ang.).
  80. ↑ Webb Mirror Alignment Continues Successfully – James Webb Space Telescope, blogs.nasa.gov [dostęp 2022-03-05] (ang.).
  81. ↑ NASA pokazała kolejne zdjęcia wykonane przez Teleskop Webba. kopalniawiedzy.pl, 2022-07-12. [dostęp 2022-07-16].

Linki zewnętrzne

Sondy kosmiczne i satelity z uczestnictwem ESA
Satelity Ziemi
Sondy kosmiczne

Informacja

Artykuł Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:

O stronie

Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2022-07-23 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=826635