Kolczak zbrojny

Kolczak zbrojny

Cheiracanthium punctorium
(Villers, 1789)
Samica
Samiec
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	szczękoczułkowce
Gromada	pajęczaki
Rząd	pająki
Rodzina	zbrojnikowate
Rodzaj	Cheiracanthium
Gatunek	kolczak zbrojny
Synonimy
Aranea punctoria Villers, 1789 Aranea nutrix Walckenaer, 1802 Clubiona nutrix (Walckenaer, 1802) Anyphaena nutrix (Walckenaer, 1802) Cheiracanthium nutrix (Walckenaer, 1802) Cheiracanthium italicum Canestrini & Pavesi, 1868 Chiracanthium punctorium (Villers, 1789)
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Kolczak zbrojny^[1] (Cheiracanthium punctorium) – gatunek pająka z rodziny zbrojnikowatych (Cheiracanthiidae). Występuje w Europie oraz zachodniej i środkowej części Azji.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został w 1789 roku przez Charlesa Josepha de Villersa jako Aranea punctoria. Do rodzaju Cheiracanthium przeniósł go w 1878 roku Eugène Simon^[2].

Opis

Samce osiągają od 7,5 do 12 mm, a samice od 10 do 15 mm długości ciała. Długość prosomy wynosi od 3,5 do 6,3 mm u samców i od 3,9 do 7,5 mm u samic^[3]. Ubarwienie karapaksu może być od żółtawego lub zielonkawożółtego do czerwonawego^[1][4]. Poszczególne oczy są podobnych rozmiarów. W widoku od przodu boczne pary oczu leżą niżej niż środkowe danego rzędu. Wysokość nadustka jest dwukrotnie większa od średnicy oka przednio-środkowej pary. Szczękoczułki są żółtawoczerwone z ciemniejszymi częściami odsiebnymi. U samca szczękoczułki są rozbieżne, gęsto owłosione na krawędzi wewnętrznej oraz wyposażone w jeden duży ząb i kilka mniejszych ząbków na krawędzi tylnej. Sternum ma kolor zielonkawożółty z czarniawymi brzegami. Odnóża są zielonkawożółte z czarniawymi odsiebnymi częściami stóp. Opistosoma (odwłok) ma brązowe boki, a wierzch zielonkawożółty z szeroką, ciemnobrązową przepaską pośrodku części przedniej i słabo zaznaczonymi, brązowawymi szewronami w części tylnej^[4].

Nogogłaszczki samca mają krótką, tak długą jak szerokość goleni, zakrzywioną apofizę retrolateralną z dwuzębnym wierzchołkiem^[4] i odgałęzieniami równej długości^[3]. Apofizę tegularną cechuje szeroka podstawa i mały haczyk na szczycie^[4]. Cymbium ma wierzchołek zajmujący ponad ⅓ jego długości nie licząc nieco zakrzywionej i krótkiej ostrogi, zaś krawędź wierzchołkową pozbawioną wystającego odcinka^[4][3]. Płytka płciowa samicy ma przedsionek od przodu łukowato obrzeżony, a brzegi boczne z tyłu cienkie. Tylko jedna pętla szerokich przewodów kopulacyjnych widoczna jest od spodu^[4]. Kształt zbiorników nasiennych jest wydłużony i pośrodku przewężony^[4][3].

Biologia i występowanie

Pająk znany z Portugalii, Hiszpanii, Andory, Francji, Belgii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Słowenii^[5][3], południowego skraju^[4] Szwecji, Estonii, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Serbii, Czarnogóry, Bułgarii, Macedonii Północnej, Grecji, Rosji^[5][3], Turcji, Gruzji i Azji Środkowej^[3]. Na południu Europy liczniejszy niż w części środkowej^[1].

Zamieszkuje ciepłe, otwarte tereny porośnięte wysoką trawą, ziołoroślami i krzewami, takie jak łąki, nasypy kolejowe i skraje dróg^[1][3]. Buduje z pajęczyny oprzęd rozmiarów gołębiego jaja który służy za schronienie, a samicom także jako miejsce składania jaj i ochrony młodych. Broniące jaj lub młodych samice są agresywne^[1]. Dojrzałe samice spotyka się od czerwca do listopada, zaś samce w lipcu i sierpniu^[3].

Ukąszenie

Ukąszenie przez kolczaka zbrojnego opisywane jest jako bolesne i potencjalnie wywołujące szereg mniej lub bardziej uciążliwych symptomów, w niektórych przypadkach wymagających udzielenia pomocy medycznej^[6]. Objawy kliniczne i ich nasilenie zależą od wielu czynników, w tym stężenia jadu w organizmie, miejsca ukąszenia, wieku ofiary, stanu jej zdrowia oraz indywidualnych reakcji organizmu.

Najczęstszym skutkiem ukąszenia przez C. punctorium jest ostry i natychmiastowy ból, którego maksymalne nasilenie następuje po 5–20 minutach i utrzymuje się od kilkudziesięciu minut do kilku godzin^[6][7]. Symptomy, takie jak miejscowa opuchlizna, zaczerwienienie, pieczenie, drętwienie oraz uczucie swędzenia mogą nastąpić w pobliżu miejsca ukąszenia po czasie do kilku godzin od jego zaistnienia^[6][7][8][9]. W większości przypadków wszelkie objawy kliniczne ustępują w ciągu kilku dni^[6].

Objawy ogólnoustrojowe, takie jak dreszcze, pocenie się, nudności, ból głowy, wymioty, skurcze brzucha, gorączka, tachykardia, świąd, niedociśnienie tętnicze, neutrofilia, podwyższone stężenie bilirubiny, niewydolność krążenia i problemy z oddychaniem występują zauważalnie rzadziej^[6][8][9]. Nie odnotowano natomiast żadnego przypadku śmierci spowodowanej ukąszeniem przez C. punctorium^[6].

Jad kolczaka zbrojnego jest wyjątkowy pod względem składu molekularnego. Oprócz kilku enzymów proteolitycznych, w tym fosfatazy alkalicznej, deoksyrybonukleazy, esterazy, hialuronidazy, lipazy czy rybonukleazy, odnotowano w nim obecność unikalnej toksyny polipeptydowej CpTx 1 o silnym działaniu owadobójczym, cytotoksycznym i uszkadzającym błony komórkowe^[6][10]. Uważa się ponadto, iż aktywny składnik hemolityczny w jadzie pająków z rodzaju Cheiracanthium stanowi fosfolipaza A₂^[10][11].

Przypisy