| ||
 Kirk Douglas (1963) | ||
| Imię i nazwisko | Issur Danielovitch[1] | |
| Data i miejsce urodzenia | 9 grudnia 1916 Amsterdam (Nowy Jork) | |
| Data i miejsce śmierci | 5 lutego 2020 Beverly Hills | |
| Zawód | aktor, producent, reżyser, autor | |
| Współmałżonek |
Diana Dill | |
| Lata aktywności | 1946–2008 | |
| Odznaczenia | ||
  
| ||
| ||
| Strona internetowa | ||
Kirk Douglas, właśc. Issur Danielovitch (ur. 9 grudnia 1916 w Amsterdamie w stanie Nowy Jork, zm. 5 lutego 2020 w Beverly Hills) – amerykański aktor filmowy i telewizyjny. Laureat Oscara za całokształt twórczości (w 1996)[2]. Trzykrotnie nominowany do tej nagrody za role pierwszoplanowe w filmach: Champion (1949), Piękny i zły (1952) oraz Pasja życia (1956)[2]. Jeden z największych gwiazdorów „Złotej Ery Hollywood”. American Film Institute umieścił go na 17. miejscu na liście największych amerykańskich aktorów wszech czasów (The 50 Greatest American Screen Legends)[3].
Urodził się w Amsterdamie w stanie Nowy Jork jako Issur Danielovitch[4][5]. Jego rodzice, Bryna „Bertha” (z domu Sanglel; 1884–1958) i Herschel „Harry” Danielovitch (1884–1950)[6], byli żydowskimi imigrantami z Czausów na terenie dzisiejszej Białorusi. W 1908 osiedlili się w Amsterdamie, w stanie Nowy Jork. Obydwoje rodzice byli analfabetami, posługiwali się łamaną angielszczyzną i żyli w ubóstwie.
W wieku 14 lat postanowił zostać aktorem. W 1934 ukończył Wilbur H. Lynch High School[7] w Amsterdamie. W latach 1935–1939 studiował język angielski na St. Lawrence University[8] w Canton, w stanie Nowy Jork. Wkrótce otrzymał stypendium na Amerykańskiej Akademii Sztuk Dramatycznych w Nowym Jorku, gdzie przyjechał autostopem, z kilkoma dolarami w kieszeni. Żeby się utrzymać, pracował jako woźny, goniec hotelowy, kelner i zawodowy zapaśnik[9].
W 1941 pod pseudonimem George Spelvin Jr. zadebiutował na Broadwayu w śpiewanej roli chłopca pracującego w Western Union w musicalu Znów wiosna (Spring Again)[8]. Występował też w spektaklach: Trzy siostry (1942), Kiss and Tell (1943) jako porucznik Lenny Archer i Trio (1944). Potem zmienił imię i nazwisko na Kirk Douglas i odbył służbę w Amerykańskiej Marynarce Wojennej, od włączenia się USA do II wojny światowej w 1941, do jej zakończenia w 1945 r.
W 1945 powrócił do Nowego Jorku, próbując swoich sił w reklamie, radiu i w teatrze na Broadwayu w przedstawieniach: Alice in Arms (1945), The Wind Is Ninety (1945) i Kobieta gryzie psa (Woman Bites Dog, 1946). Dzięki rekomendacji jego przyjaciółki Lauren Bacall podpisał kontrakt z Wallis i zadebiutował na kinowym ekranie w dramacie noir Dziwna miłość Marthy Ivers (The Strange Love of Martha Ivers, 1946) w reżyserii Lewisa Milestone’a z Barbarą Stanwyck. Po występie w dramacie kryminalnym Jacques’a Tourneura Człowiek z przeszłością (1947) i adaptacji sztuki Eugene’a O’Neilla Żałoba przystoi Elektrze (Mourning Becomes Electra, 1947), na planie dramatu kryminalnego Samotny spacer (I Walk Alone, 1947) poznał Burta Lancastera, z którym się zaprzyjaźnił i zagrał w kolejnych pięciu filmach: Pojedynek w Corralu O.K. (1957), Uczeń diabła (1959), Siedem dni w maju (1964), Zwycięstwo nad Entebbe (1976) i Twardziele (1986)[10].
Jako nieradzący sobie z życiem bokser Michael „Midge” Kelly w melodramacie sportowym Marka Robsona Champion (1949) dostał nominację do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego[11]. Za rolę Jonathana Shieldsa w melodramacie Vincente Minnellego Piękny i zły (1952) był ponownie nominowany do Oscara. Kreacja Vincenta van Gogha w filmie biograficznym Pasja życia (1956) na podstawie książki Irvinga Stone’a przyniosła mu nagrodę Złotego Globu i kolejną nominację do Oscara[12].
W 1955 Kirk Douglas wspólnie z żoną Annie założył jedno z pierwszych w Stanach Zjednoczonych niezależnych studiów filmowych Bryna, od imienia matki Douglasa[13]. Największe sukcesy osiągnęły filmy z Douglasem w roli głównej takie jak Spartakus (1960) Stanleya Kubricka, w którym zagrał tytułową postać przywódcy powstania niewolników, Wikingowie (1958), dramat wojenny Kubricka Ścieżki chwały (1957), western Ostatni kowboj (1962) i dreszczowiec polityczny Siedem dni w maju (1964).
W 1968 odebrał Nagrodę im. Cecila B. DeMille’a za całokształt twórczości[14]. Zagrał w takich hollywoodzkich produkcjach jak: Układ (1969) czy Był sobie łajdak (1970). Zasiadał w jury konkursu głównego na 23. MFF w Cannes (1970).
Za rolę naukowca Adama, mieszkańca pozaziemskiej stacji doświadczalnej „Tytan” w dreszczowcu sci-fi Saturn 3 (1980), był nominowany do Złotej Maliny dla najgorszego aktora. Przewodniczył jury konkursu głównego na 33. MFF w Cannes (1980).
Powrócił na ekran w komedii kryminalnej Johna Landisa Oskar, czyli 60 kłopotów na minutę (1991) jako Eduardo Provolone i komedii Jonathana Lynna Sknerus (1994) w roli dziadka-milionera. W 1996 otrzymał nagrodę Oscara za całokształt twórczości aktorskiej i został zmuszony do przejścia na emeryturę m.in. ze względu na problemy z mową po udarze mózgu[12]. Choć po miesiącach pracy z terapeutą odzyskał władzę nad językiem, nie czuł już takiego komfortu przed kamerą jak wcześniej. Ostatnimi filmami Kirka Douglasa były komediodramat Freda Schepisiego Wszystko w rodzinie (2003) i melodramat Illusion (2004).
Był autorem siedmiu książek – dwóch autobiografii: Syn śmieciarza i Wspinając się na górę, trzech powieści oraz dwóch książek dla dzieci.
Był aktywny społecznie. W 1981 otrzymał Prezydencki Medal Wolności, najwyższe cywilne odznaczenie przyznawane przez prezydenta USA. W 1999 został uhonorowany przez Amerykański Instytut Filmowy nagrodą za życiowe osiągnięcia w dziedzinie filmu. Ponadto pełnił funkcję ambasadora dobrej woli dla Departamentu Stanu USA. Był kawalerem francuskiego orderu Legii Honorowej.
W 1966 gościł w łódzkiej Filmówce, gdzie spotkał się ze studentami i dziennikarzami. Relacją z tej wizyty jest etiuda Marka Piwowskiego i Feriduna Erola, Welcome Kirk.
2 listopada 1943 poślubił aktorkę Dianę Dill (ur. 1923, zm. 2015). Mieli dwóch synów: Michaela (ur. 1944), który podobnie jak ojciec został słynnym aktorem, i Joela (ur. 1947). Jednak 23 lutego 1951 doszło do rozwodu. 29 maja 1954 ożenił się z Anne Buydens (1919–2021), z którą miał dwóch synów: Petera (ur. 1955) i Erica (ur. 1958, zm. w 2004 wskutek przypadkowego przedawkowania leków przeciwbólowych, środków nasennych i alkoholu)[15]. Zamieszkał z żoną w dzielnicy Beverly Hills w Los Angeles.
W wieku 92 lat prowadził własny blog, który czytało ok. 4 tys. osób[16][17]. 9 grudnia 2016 obchodził swoje setne urodziny[18].
7 stycznia 2018, w miesiąc po swoich 101. urodzinach pojawił się na ceremonii rozdania Złotych Globów. Wraz ze swoją synową Catherine Zetą-Jones wręczył nagrodę za najlepszy scenariusz[19]. 6 listopada tego samego roku po raz kolejny pojawił się publicznie towarzysząc swojemu synowi Michaelowi podczas uroczystości odsłonięcia jego gwiazdy w hollywoodzkiej Alei Sław[20]. Miesiąc później, 9 grudnia 2018 świętował 102. urodziny[21][22].
Zmarł 5 lutego 2020 w swoim domu w Beverly Hills w Kalifornii w wieku ponad 103 lat[23][24]. 7 lutego 2020 po prywatnej ceremonii pogrzebowej został pochowany na Westwood Village Memorial Park Cemetery – cmentarzu przy Glendon Avenue w dzielnicy Westwood w Los Angeles[25][26].
W 2015 w biograficznym filmie Trumbo o Daltonie Trumbo w rolę Kirka Douglasa wcielił się Dean O’Gorman[27].
Artykuł Kirk Douglas w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:
Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2021-06-13 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=592151
