Katastrofa ekologiczna na Odrze
Śnięte ryby w Odrze
|
Państwo
|
Polska, Niemcy
|
Miejsce
|
rzeka Odra (woj. zachodniopomorskie, lubuskie, dolnośląskie, opolskie, śląskie)
|
Rodzaj zdarzenia
|
skażenie rzeki
|
Data
|
od lipca 2022
|
Położenie na mapie
Odra odwadnia obszar dorzecza o powierzchni 119 074 km² w Czechach, Polsce i Niemczech
|
|
|
Katastrofa ekologiczna na Odrze – masowy pomór ryb i innych zwierząt w Odrze, do którego doszło latem 2022 na odcinku kilkuset kilometrów rzeki, w pięciu województwach[1][2].
Przebieg katastrofy
Śnięte ryby w Odrze pojawiły się 26 lipca 2022[3], w okolicy Jazu Lipki na granicy województwa opolskiego i dolnośląskiego, kilka kilometrów w dół rzeki od Brzegu na Opolszczyźnie[2]. Pierwsze informacje, które dotyczyły masowego śnięcia ryb, wpłynęły do Inspekcji Ochrony Środowiska już 27 lipca[4][5], przy czym już w marcu 2022 zaobserwowano zatrucie wody o mniejszej skali w Kanale Gliwickim[6]. Następnie w połowie czerwca w kilku miejscach Odry – na kanałach Kędzierzyńskim i Gliwickim na wysokości śluzy Nowa Wieś obserwowano przypadki śnięcia ryb, jednakże instytucje środowiskowe nie znalazły związku z lipcowym zdarzeniem[2]. Początkowo masowe śnięcia ryb rejestrowano w miejscowościach znajdujących się na Dolnym Śląsku, jednak później zanotowano kolejne przypadki w województwie lubuskim. Do 10 sierpnia wędkarze, aktywiści i Straż Rybacka wyłowili z rzeki co najmniej 9 ton[7] martwych ryb[8], zauważono także martwe bobry[9], ptaki[10][11] i małże[12]. Tylko 11 sierpnia 2022 wyłowiono co najmniej 10 ton ryb jedynie z 200-kilometrowego odcinka na północ od rzeki Oławy w południowo-zachodniej Polsce[13]. Do godz. 8:00 13 sierpnia z Odry od wysokości Katowic do Gryfina wyłowiono ponad 28 ton śniętych ryb[14]. Pojawiły się doniesienia o poparzeniach osób mających kontakt z wodą[15]. Sytuacja została określona przez hydrologów jako bezpośrednie zagrożenie zarówno ekosystemu, jak i życia i zdrowia ludzi[16]. Dokładna skala katastrofy ekologicznej jeszcze nie jest znana[17], do połowy sierpnia laboratoria służb środowiskowych nie podały też przyczyn skażenia[2].
Przyczyny
W trakcie trwania katastrofy pojawiały się różne doniesienia dotyczące jej przyczyn. Polskie służby po blisko dwóch tygodniach od pierwszych sygnałów nie wskazały źródła zanieczyszczenia wód[18]. W dwóch próbkach z prawdopodobieństwem 80% wykryto mezytylen, ale w innych nie wykryto[19]. Występowanie mezytylenu wykluczono w kolejnych badaniach[20]. Strona niemiecka 12 sierpnia zaalarmowała o wykryciu przekroczonych norm rtęci w wodzie Odry[21][22], kolejne pomiary nie potwierdziły tego.
Dane z niemieckiej automatycznej stacji pomiarowej jakości wody w rejonie Frankfurtu nad Odrą wykazały dużą zmianę parametrów wody 7–8 sierpnia, niemal dwukrotnie wzrósł poziom natlenienia, przewodność prądu elektrycznego oraz absorpcja promieni UV, woda stała się też bardziej mętna, a jej pH zwiększyło się do ok. 8,8-9,2, co może wskazywać na zwiększony poziom soli w rzece[23][24].
Niemiecki artykuł z 17 sierpnia powiązał pomór rzecznych organizmów z awaryjnym wyłączeniem bloku 5 w należącej do PGE Elektrowni Opole w nocy z 25 na 26 lipca[25].
18 sierpnia Minister Klimatu i Środowiska Anna Moskwa ogłosiła, że przyczyną pomoru zwierząt były halofilne „złote algi”[26], co było zbieżne z ekspertyzami niemieckimi[27], które wskazały na obecność w próbkach wody gatunku Prymnesium parvum[28][29].
Działania informacyjne
Państwowe instytucje, służby oraz media rządowe nie informowały[30][31] o skażeniu rzeki opinii publicznej, nie poinformowano również samorządów miast położonych nad rzeką[32][33] i nie ostrzeżono ludności oraz strony niemieckiej[potrzebny przypis] przez kilkanaście dni. Dopiero 12 sierpnia 2022 wojewoda lubuski Władysław Dajczak zapowiedział rozesłanie SMS alertu RCB[34]. Ostrzeżenie zostało rozesłane po ponad dwóch tygodniach od pojawienia się doniesień o skażeniu[35].
11 sierpnia wiceminister infrastruktury (resortu odpowiedzialnego za administrowanie polskimi rzekami od chwili powołania w 2018 PGW Wody Polskie) Grzegorz Witkowski porównał masowe śnięcie ryb w Odrze do awarii oczyszczalni Czajka i przepompowni ścieków w Gdańsku, które wystąpiły przed laty, nazywając te zdarzenia „katastrofami ekologicznymi”, pomimo iż wielokrotnie przeprowadzanie pomiary nie wykazały, że spowodowały one zauważalne następstwa w środowisku[36][37]. Przeciwko wypowiedzi wiceministra, obwiniającego samorządy za sytuację na Odrze, zaprotestowało kilkudziesięciu samorządowców[38]. 26 sierpnia opublikowano wewnętrzną notatkę PGW Wód Polskich datowaną na 13 sierpnia, w której napisano: „(...) przedmiotowy wyciek substancji ropopochodnej ma związek z rękawem sorpcyjnym i przegrodą założoną na ww. wylocie przez pracowników zakładu Bumar-Łabędy S.A.”[39].
Działania zaradcze
Ostrzeżenie o zagrożeniu ekologicznym na Odrze (po niemiecku).
Od pojawienia się w końcu lipca 2022 doniesień o tonach śniętych ryb w rzece do połowy sierpnia nie zostały podjęte żadne zorganizowane działania służb państwowych. Nie zostały podane też do publicznej wiadomości zalecenia o potencjalnym niebezpieczeństwie dla ludzi i zwierząt. Martwe zwierzęta unoszące się na powierzchni wody były wyławiane przez wędkarzy i wolontariuszy[40].
Śledztwo
3 sierpnia 2022 posłanka Koalicji Obywatelskiej Małgorzata Tracz złożyła interwencję i interpelację ws. zanieczyszczenia Odry[41][42][43]. Tego samego dnia zawiadomienie do Prokuratury Rejonowej w Oławie złożył w sprawie skażenia Odry burmistrz Oławy Tomasz Frischmann. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska 9 sierpnia złożył zawiadomienie do Prokuratury Okręgowej we Wrocławiu[44]. Tego samego dnia Główny Inspektorat Ochrony Środowiska zalecił typowanie podmiotów, które mogłyby się przyczynić do zjawiska śnięcia ryb[45]. Prokuratura wrocławska wszczęła śledztwo 10 sierpnia 2022[41][46]. Krajowy Urząd Kryminalny w Brandenburgii wszczął śledztwo w sprawie zatrucia Odry 11 sierpnia 2022[47].
Konsekwencje polityczne
Wieczorem 12 sierpnia 2022 premier Mateusz Morawiecki zdecydował o dymisjach prezesa Wód Polskich Przemysława Dacy i Głównego Inspektora Ochrony Środowiska Michała Mistrzaka[48][49].
Krytyka działań rządu
Marsz żałobny dla Odry w dniu 21 sierpnia 2022 w Warszawie.
Opieszałość władz Polski na szczeblu lokalnym i centralnym, jak również bagatelizowanie sytuacji spotkały się z ostrą krytyką[44][34]. PZW, który informował o sytuacji, wydał oświadczenie, w którym podkreślono, że „zawiodły wszystkie instytucje Państwa odpowiedzialne za wody śródlądowe”[50]. Brandenburski minister środowiska Axel Vogel skrytykował politykę informacyjną Polski[51]. Głos zabrały też organizacje ekologiczne, np. bałtyckie biuro organizacji WWF. Wskazano, że zmarnowano czas, podczas którego można było się przygotować do działań, a skala katastrofy mogła być znacznie mniejsza. 11 sierpnia 2022 wiceminister infrastruktury Grzegorz Witkowski wraz z wiceministrem klimatu i środowiska Jackiem Ozdobą uczestniczyli w konferencji prasowej zorganizowanej w Cigacicach w województwie lubuskim, dotyczącej zanieczyszczenia Odry. Doszło tam do ostrej krytyki zaniechań rządu[52]. 13 sierpnia premier Mateusz Morawiecki powiedział, że dowiedział się o katastrofie 9 lub 10 sierpnia[53].
Przypisy
- ↑ Poważne skażenie Odry. Ekspert: Wydarzyła się ogromna tragedia [video], [w:] YouTube, Onet Rano, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ a b c d IzabelaI. Kacprzak IzabelaI., Służby mogły złapać truciciela Odry na gorącym uczynku?, Rzeczpospolita, 15 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ JustynaJ. Madan JustynaJ., Skażona Odra i tysiące martwych ryb. Czy czeka nas katastrofa ekologiczna? Jaki wpływ zanieczyszczenie będzie miało na przyrodę?, Lublin Nasze Miasto, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ JakubJ. Czermiński JakubJ., Katastrofa ekologiczna na Odrze. Prezes PZW: Jeśli w tej wodzie jest rtęć, to jest to światowa klęska, Rzeczpospolita, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ PatrycjaP. Klimek PatrycjaP., Zatruta Odra. Największa katastrofa ekologiczna od lat, Wirtualna Polska Wiadomości, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ KatarzynaK. Kojzar KatarzynaK., Tajemnicza śmierć tysięcy ryb. Co doprowadziło do katastrofy na Odrze i Kanale Gliwickim?, OKO.press, 4 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Toksyczne substancje w Odrze? Śnięte ryby i martwe bobry w rzece, o2.pl, 10 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ PaulinaP. Hermann PaulinaP., Tony martwych ryb w Odrze, a wiceminister infrastruktury chce się kąpać w rzece. „To jest Hiroszima”, Gazeta.pl Podróże, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ SebastianS. Przybył SebastianS., Śnięte ryby i martwy bóbr w Odrze. „Za to należą się dymisje”, Interia Wydarzenia, 10 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Martwe ryby, bobry i ptaki. Niemiecki dziennik: w Odrze pływa tylko śmierć, TVN24.pl, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ AdamA. Bednarek AdamA., Odra umiera. Skażona woda zabija ryby i bobry, a ptaki uciekają w popłochu, Spider’s Web, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ KatarzynaK. Kojzar KatarzynaK., Zanieczyszczenie Odry. Gróbarczyk podaje kalendarium porażki, Moskwa – trzy hipotezy, OKO.press, 17 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ WayneW. Webster WayneW., Martwe ryby w rzece Odrze na granicy polsko-niemieckiej sondy skażeń natychmiastowych, Przecław News, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ MagdalenaM. Bojanowska MagdalenaM., Katastrofa ekologiczna na Odrze. Wyłowiono ponad 28 ton śniętych ryb. W Lubuskiem „apogeum truchła”, Gazeta.pl Wiadomości, 13 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ „Wędkarze łowili skażone ryby, co może skończyć się tragicznie”. Ekspert: To wina państwa, które przespało katastrofę, Tok FM, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Katastrofa Odry. Hydrogeolog: Zagrożenie zarówno ekosystemu, jak i życia i zdrowia ludzi, Do Rzeczy, 10 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Zatruta Odra. Tony śniętych ryb. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa ostrzega, istotne.pl, 13 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ AgataA. Rzędowska AgataA., Z Odry wyłowiono już kilka ton śniętych ryb. Dryfują w wodzie martwe bobry. Kto skaził wodę?, Green-news.pl, 10 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ MichałM. Koprowski MichałM., Tym może być skażona Odra. To silnie trująca substancja, NaTemat.pl, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Katastrofa ekologiczna w Odrze. Co wiemy do tej pory, TVN24.pl, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Martwe ryby, bobry, ptaki. Niemieckie media: „W Odrze pływa już tylko śmierć”, Deon.pl, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ AleksanderA. Gurgul AleksanderA., Zatruta Odra. Marszałek lubuskiego: „Niemcy potwierdzili zatrucie rtęcią”. Ministrowie Wąsik i Ozdoba zaprzeczają, chcą „dorwać odpowiedzialnego”, Wyborcza.pl, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Niemcy ponownie zabierają głos ws. skażenia Odry. Wskazali, jaka może być przyczyna śnięcia ryb, Wprost, 13 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ TomaszT. Bobusia TomaszT., Odra zatruta. Dlaczego umierają zwierzęta i jakie zmiany zaszły w rzece?, Wirtualna Polska Tech, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ GabyG. Weber GabyG., Tote Fische und geballte grüne Inkompetenz, Telepolis, 17 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-18] (niem.).
- ↑ „Złote algi” powodem zatrucia Odry? Minister Moskwa podaje nowe informacje, Do Rzeczy, 18 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-18] .
- ↑ „Złota alga” w Odrze? „Wydaje się, że najbliżej prawdy są niemieccy naukowcy”, TVN24.pl, 18 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ JohannesJ. Graupner JohannesJ., Umweltkatastrophe an der Oder: IGB-Forschende verfolgen Spur potenziell giftiger Algen, Leibniz-Institut für Gewässerökologie und Binnenfischerei, 17 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] (niem.).
- ↑ AnnaA. Ślązak AnnaA., Biolog: w różnych krajach Europy zakwity alg powodowały gwałtowne pomory ryb, Polska Agencja Prasowa, 18 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ MartaM. Zdanowska MartaM., Tony śniętych ryb w Odrze. Czemu nie ma alarmistycznych konferencji rządu? Ekspert o oportunizmie władzy, TOK FM, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Kosiniak-Kamysz o śniętych rybach w Odrze: Pod koniec lipca te sygnały, alarmy już były zgłaszane, Interia Wydarzenia, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ RafałR. Borowski RafałR., Żądają dymisji wiceministra i prezesa Wód Polskich. „Nikt nie poinformował samorządów nadodrzańskich o wielkim zagrożeniu”, Wprost, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ JacekJ. Gądek JacekJ., Wielkie pretensje do wojewodów po zatruciu Odry. GIOŚ nakazał pilne działania. „A oni nie zrobili nic”, Gazeta.pl Wiadomości, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ a b AdamA. Zys AdamA., Zatrucie Odry. 9 absurdalnych wątków w tej sprawie!, WhiteMAD, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Skażona Odra. Jest alert RCB, Business Insider, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ RobertR. Pietrzak RobertR., Zatrucie Odry. Wiceminister infrastruktury przywołuje... Gdańsk. I mija się z prawdą, Gdansk.pl, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ PiotrP. Halicki PiotrP., Wiceminister porównał katastrofę Odry z awarią Czajki. Trzaskowski: czy wam nie wstyd?!, Onet Wiadomości, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ EwelinaE. Oleksy EwelinaE., Wiceminister połączył Gdańsk z katastrofą na Odrze, Trojmiasto.pl, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ JacekJ. Harłukowicz JacekJ., Katastrofa Odry. Bumar zaprzecza, a wyciek substancji ropopochodnej to według Wód Polskich efekt jego prac, Onet, 26 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-27] .
- ↑ MateuszM. Lubiński MateuszM., Śnięte ryby i bobry na Odrze. Oto na co wskazuje uwagę ekspert, Money.pl, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ a b Czy rząd zaspał ws. katastrofy ekologicznej na Odrze? Pierwsze doniesienia były już w lipcu, Rzeczpospolita, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ MałgorzataM. Tracz MałgorzataM., Interwencja poselska w sprawie zanieczyszczenia dolnośląskiego odcinka rzeki Odry, Malgorzatatracz.pl, 3 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ MałgorzataM. Tracz MałgorzataM., Interpelacja w sprawie zanieczyszczenia dolnośląskiego odcinka rzeki Odry, Malgorzatatracz.pl, 3 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ a b MartaM. Gołębiowska MartaM., Wrocław: Skażenie Odry pod lupą prokuratury. Tylko dlaczego tak późno?, Tuwroclaw.com, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-12] .
- ↑ EwaE. Siedlecka EwaE., Zatruta Odra. Wędkarze stanęli na wysokości zadania. A władza PiS?, Polityka, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ JacekJ. Harłukowicz JacekJ., Tragiczny stan Odry. Jest śledztwo prokuratury, Onet Wiadomości, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ MonikaM. Stefanek MonikaM., Katastrofa ekologiczna. Niemcy wszczynają śledztwo w sprawie zanieczyszczenia Odry, Onet Wiadomości, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ ErykE. Kielak ErykE., „Ręce opadają”, „Na razie leci dwóch. Czekamy”. Komentarze po decyzji Morawieckiego, Gazeta.pl Wiadomości, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ RafałR. Chabasiński RafałR., Jak katastrofa na Odrze nie będzie watergate PiS-u, to już chyba nic nie będzie, Bezprawnik, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Wędkarze biorą sprawy w swoje ręce. Ich alarmy w sprawie skażenia Odry były ignorowane, Business Insider, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Skażenie Odry: Polskie próbki jeszcze nie zbadane, Niemcy mówią o rtęci. Eksperci: Bomba biologiczna, Dziennik Gazeta Prawna, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Zanieczyszczenie Odry. Konferencja przedstawicieli rządu przerywana przez mieszkańców. [video], [w:] YouTube, Music fm News, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ MarcinM. Rynkiewicz MarcinM., Morawiecki: O skażeniu Odry dowiedziałem się za późno, Dziennik Gazeta Prawna, 13 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-20] .
Katastrofy w Polsce po 1989
1990–1999 |
|
---|
2000–2009 |
|
---|
2010–2019 |
|
---|
2020–2029 |
|
---|