Karol Jaroszyński

  1. Strona główna
  2. Polska Wikipedia
  3. Karol Jaroszyński
Karol Jaroszyński
Карл Иосифович Ярошински
Data i miejsce urodzenia 13 grudnia 1878
Kijów
Data i miejsce śmierci 8 września 1929
Warszawa
Zawód, zajęcie przedsiębiorca, finansista
Odznaczenia
Komandor Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego
Pałac Czetwertyńskich/Jaroszyńskich w Antopolu w obwodzie Winnickim na Ukrainie
Rezydencja Karola Jaroszyńskiego w Petersburgu w tzw. „Pałacu/Daczy Połowcowa” na Kamiennej Wyspie
Rezydencja Karola Jaroszyńskiego w Petersburgu w tzw. „Domu Połowcowa” przy ul. B. Morskiej 52
Pałacyk Podgórskiego w Kijowie przy Wale Jarosława 1, nazywany też „Zamkiem Barona”, należący od 1907 do Karola Jaroszyńskiego
Była siedziba Rosyjskiego Banku Handlowo-Przemysłowego w Petersburgu przy B. Morskiej 15
Była siedziba Międzynarodowego Banku w Petersburgu przy Newskim prosp. 58
Była siedziba Rosyjskiego Banku Handlu Zagranicznego w Petersburgu przy B. Morskiej 32
Dom Senatora Połowcowa w Petersburgu, b. siedziba Domu „Zgoda” (1917-1918)
Warszawska rezydencja Karola Jaroszyńkiego w Pałacu Sobańskich (1921–1923)
Grób Karola Jaroszyńskiego na cmentarzu Powązkowskim

Karol Jaroszyński, Karol Lucjan Jan Jaroszyński herbu własnego[1], ros. Карл Иосифович Ярошински, Charles Jaroszynski (ur. 13 grudnia 1878 w Kijowie[2][3], zm. 8 września 1929 w Warszawie) – przedsiębiorca, finansista, filantrop i mason.

Życiorys

Syn Józefa Klemensa Jaroszyńskiego herbu własnego (1826-1885), właściciela rozległych dóbr, szeregu cukrowni na Podolu i banku w Kijowie, i Karoliny Borsza-Drzewieckiej herbu Nałęcz (ok. 1837–1921). Uczęszczał do Szkoły Męskiej Towarzystwa Popierania Szkoły Średniej oraz Pierwszego Gimnazjum Klasycznego w Kijowie (-1896)[2]; absolwent wydziału handlowego[4] Szkoły Realnej w Moskwie (Московское реальное училище) (1899). Proaliancki finansista z polskiej rodziny szlacheckiej zamieszkałej na Podolu w okolicach Winnicy. Właściciel dóbr Antopol, Krzyżopol, Wapniarka. Nazywany też rosyjskim Vanderbiltem. W marcu 1916 jego majątek oceniano na kwotę 26,1 mln rubli, 300 mln rub. w długach wekslowych oraz 950 mln rub. w złocie i nieruchomościach, łącznie 1 mld 276 mln rubli. Ostrożne szacując, byłoby to ponad 200 mld obecnych polskich zł.[2][5] Można więc przyjąć, iż był jednym z najbogatszych i wpływowych ludzi w Imperium Rosyjskim, najbogatszym Polakiem na przełomie XIX i XX wieku, największym właścicielem cukrowni w świecie, gdyż był właścicielem lub współwłaścicielem 53 cukrowni i rafinerii cukru m.in. w Gniewaniu, Czarnominie, Kordelewce, Tomaszpolu, Stepanówce, Woronowicy, Odessie, Mariańsku, Gorodiszczach, Tule, Czerkasach, Michajłowskim Chutorze, Woroneżu, Krupcu, Malowiskach, Makarińcu, Iwnii, Perewerziewce i Suprunówce[6][7]; 12 banków, m.in.:

  • Rosyjskiego Banku Handlowo-Przemysłowego w Petersburgu (Русский Торгово-промышленный банк) (55%-87% akcji),
  • Rosyjskiego Banku Handlu Zagranicznego w Petersburgu (Русский для внешней торговли банк) (96%)
  • Banku Rosyjsko-Azjatyckiego w Petersburgu (Русско-Азиатский банк),
  • Międzynarodowego Banku w Petersburgu (Международный коммерческий банк) (65%),
  • Prywatnego Banku Handlowego w Kijowie (Киевский Частный Коммерческий Банк) (96%),
  • Zjednoczonego Banku w Moskwie (Соединённый банк) (57%),
  • Syberyjskiego Banku Handlowego w Jekaterynburgu (Сибирский торговый банк).

Pozostawał także właścicielem

  • szeregu kopalni m.in. w Gołowinówce,
  • stalowni,
  • towarzystw kolejowych m.in. Kolei Aczyńsko-Minusińskiej (Ачинско-Минусинская железная дорога),
  • 2 towarzystw żeglugowych na Dnieprze - Pierwszej i Drugiej Spółek Żeglugi Naddnieprzańskiej (Первое общество пароходства по Днепру и его протокам, Второе Общество пароходства по Днепру и его притокам),
  • naftowych np. Rosyjskiej Nafty (Русская нефть) oraz Ter Akopow (Тер-Акопов)
  • ubezpieczeniowych,
  • 8 fabryk przemysłu metalowego i maszynowego (2 w Kijowie - Fabryki Budowy Maszyn „Greter i Kriwanek” (Киевский машиностроительный завод Гретера, Криванека и К°), obecnie Pierwszy Kijewski Zakład Przemysłu Maszynowego (Первый киевский машиностроительный завод) i Fabryki Konstrukcji Maszyn) (1915-), Zakładów Mechanicznych Langensiepen Co.,
  • Tkalni Lnu w Niżnym Nowogrodzie,
  • cementowni,
  • 2 luksusowych hoteli w Kijowie (np. Hotelu Europejskiego przy al. Chreszczatyk 2),
  • wydawnictw prasowych „Nowoje Wriemia” (Новое Время) i „Birżewyje Wiedomosti” (Биржевые ведомости),
  • połaci lasów - Moskiewskiej Kompanii Leśnej.

Dla zarządzania syndykatem Jaroszyński utworzył Radę, w której skład wchodziło 5 ministrów i 10 senatorów, m.in. były prezes Rady Ministrów Władimir Kokowcow (1853–1943) i były dyrektor departamentu policji Aleksiej Łopuchin (1864–1928)[2]. Bezpośrednia administracja majątkiem pod nazwą „Zarząd dóbr i interesów Karola Jaroszyńskiego” mieściła się w kijowskim Grand Hotelu w al. Chreszczatyk 22, zajmując dwa piętra (1917–1918).

Jaroszyński utrzymywał wiele obiektów na własne potrzeby i rodziny, np. pałaców – w Antopolu, 2 w Petersburgu, przy ul. Wielkiej Morskiej (ул. Большая Морская 52/наб. р. Мойки 97) (1916-) i na wyspie Kamiennej z 1912 (proj. Iwana А. Fomina) (1872–1936), w Kijowie przy Wale Jarosława 1 (Ярославов Вал) (1907-), domów w Odessie, Londynie przy Berkeley St. 7 (1919), willi „Mont Stuart” z 1894 we francuskim Beaulieu-sur-Mer (1910)[8], Monte Carlo i Warszawie w Al. Ujazdowskich 13, 13 kamienic w Kijowie m.in. przy al. Chreszczatyk 12 (1882–1912) i 8 w Petersburgu.

Kochał się w jednej z córek cara Mikołaja II Romanowa, choć podobno, bez wzajemności; był przyjacielem rodziny i dobroczyńcą podczas jej odosobnienia na Syberii.[9]

Według wspomnień Jałowieckiego, w 1917 Jaroszyński miał mieć kontakty z bolszewikami i z wyprzedzeniem wiedzieć o planowanym przez nich przewrocie[10]. Główna postać i rzecznik tzw. „intrygi bankowej” w Rosji, której celem było finansowe wsparcie przez aliantów sił antybolszewickich w Rosji. Przebywał w Londynie (1919); w 1920 ewakuował się ostatnim statkiem[11] z Krymu przez Konstantynopol do Paryża, gdzie rezydował w hotelu Vendome.

Następnie mieszkał w Warszawie, w pałacu Sobańskich (1921–1923), gdzie pełnił funkcje:

  • doradcy finansowego Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego (1921–1922)[12]
  • dyrektora Banku Rosyjsko-Polskiego SA w Warszawie (1921–1922), oraz jednocześnie
  • prezesa Banku Zjednoczonych Przemysłowców SA w Warszawie (1921–1923).

W tym czasie był też głównym udziałowcem (56%) Banku Towarowego SA w Warszawie (1922). W 1923 wyjechał na Zachód Europy, zaś do Warszawy powrócił w 1926, zamieszkując przy ul. Smoczej 7.

Był masonem, hazardzistą (w 1909 „rozbił” zasoby kasyna w Monte Carlo), filantropem, w 1917 nabywcą kosztem 1 mln rubli domu senatora Połowcowa na potrzeby bursy dla polskich studentów przy Nab. Kriukowa 12 (Крюкова наб.к.) w Petersburgu (DS „Zgoda”), współfundatorem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (w kwocie 8 098 870 rubli).

We współpracy z rządem brytyjskim, Jaroszyński prowadził szereg działań zmierzających do unicestwienia państwa bolszewickiego a zwłaszcza jego gospodarki, co było prawdopodobnie przyczyną zamachu na jego życie w Operze Paryskiej, gdzie ukłuto go zatrutą igłą.[13]

Zmarł w szpitalu św. Ducha w Warszawie na dur brzuszny i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w al. Katakumbowej filar 44, następnie w grobowcu rodzinnym (kw. 227, rz. 3, m. 23)[14].

Odznaczenia

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Marek Jerzy Minakowski: Karol Jaroszyński z Jaroszynki h. wł. (pol.). W: Wielka Genealogia Minakowskiego [on-line]. sejm-wielki.pl, 2017-05-04. [dostęp 2017-05-04].
  2. ↑ a b c d Beata Kinga Nykiel: Jaroszyński Karol Lucjan Jan
  3. ↑ Według innych źródeł – 13 grudnia 1877 w Babinie.
  4. ↑ Польский Петербург. Энциклопедия, www.polskipetersburg.ru [dostęp 2019-08-25].
  5. ↑ Lech Królikowski, Tadeusz Porębski: Kim był najbogatszy Polak w historii ? Niewielu ludzi wie o jego istnieniu, onet.pl 1 maja 2021
  6. ↑ Franciszek Wasyl: Karol Jaroszyński (1878-1929) europejski finansista i wizjoner z Kresów, „Krakowskie Pismo Kresowe”, nr 6, Kraków 2014, s. 118
  7. ↑ Aleksandra Anusik: Uniwersytet Łódzki Rola ziemiaństwa polskiego w industrializacji Ukrainy w drugiej połowie XIX wieku, Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej 2010 Tom VII
  8. ↑ https://dossiersinventaire.maregionsud.fr
  9. ↑ Franciszek Wasyl: Karol Jaroszyński (1878-1929) europejski finansista i wizjoner z Kresów, „Krakowskie Pismo Kresowe”, nr 6, Kraków 2014
  10. ↑ Mieczysław Jałowiecki, Na skraju Imperium i inne wspomnienia, Warszawa 2012, s. 347.
  11. ↑ inne źródła podają, że na pokładzie francuskiego torpedowca według: Beata Kinga Nykiel: Jaroszyński Karol Lucjan Jan, [1]
  12. ↑ Lech Królikowski, Tadeusz Porębski: Kim był najbogatszy Polak w historii ? Niewielu ludzi wie o jego istnieniu, onet.pl 1 maja 2021
  13. ↑ Lech Królikowski, Tadeusz Porębski: Kim był najbogatszy Polak w historii ? Niewielu ludzi wie o jego istnieniu, onet.pl 1 maja 2021
  14. ↑ Cmentarz Stare Powązki: KAROL JAROSZYŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-11-02].

Bibliografia

  • Księga pamiątkowa inżynierów technologów Polaków wychowańców Instytutu Technologicznego w Petersburgu: (w rocznicę stulecia uczelni), Warszawa 1933
  • Wojciech Morawski: Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku, Muza Warszawa 1998, 208 s., ​ISBN 83-7079-947-7​
  • Grażyna Karolewicz: Karol Jaroszyński, 1877-1929, fundator Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Polihymnia Lublin 2000, 43 s., ​ISBN 83-7270-005-2​, 9788372700056
  • Shay McNeal: Ocalić cara Mikołaja II, Świat Książki Warszawa 2004
  • Franciszek Wasyl: Karol Jaroszyński (1878-1929) europejski finansista i wizjoner z Kresów, „Krakowskie Pismo Kresowe”, nr 6, Kraków 2014, s. 107–148
  • Beata Kinga Nykiel: Jaroszyński Karol Lucjan Jan, [2]

Linki zewnętrzne

Informacja

Artykuł Karol Jaroszyński w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:

O stronie

Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2021-06-13 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=1488840