Julia Tymoszenko

Julia Tymoszenko

Юлія Тимошенко

Julia Tymoszenko (2018)
Pełne imię i nazwisko	Julia Wołodymyriwna Tymoszenko
Data i miejsce urodzenia	27 listopada 1960 Dniepropetrowsk
Premier Ukrainy
Okres	od 18 grudnia 2007 do 11 marca 2010
Przynależność polityczna	Blok Julii Tymoszenko
Poprzednik	Wiktor Janukowycz
Następca	Mykoła Azarow
Premier Ukrainy
Okres	od 24 stycznia 2005[1] do 8 września 2005
Przynależność polityczna	Blok Julii Tymoszenko
Poprzednik	Wiktor Janukowycz
Następca	Jurij Jechanurow
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Julia Tymoszenko i prezydent USA George W. Bush w Kijowie w 2008

Julia Wołodymyriwna Tymoszenko^[2] z domu Hrihian, ukr. Юлія Володимирівна Тимошенко (ur. 27 listopada 1960 w Dniepropetrowsku) – ukraińska polityk, doktor ekonomii, była wicepremier, premier Ukrainy w 2005 oraz od 2007 do 2010. Założycielka i liderka partii Batkiwszczyna oraz Bloku Julii Tymoszenko.

Przed rozpoczęciem kariery politycznej pracowała w branży energetycznej, stając się jedną z najbogatszych osób w państwie. W 2005 po pomarańczowej rewolucji została pierwszą kobietą na stanowisku premiera Ukrainy. Bez powodzenia kandydowała w wyborach prezydenckich w 2010, 2014 oraz 2019.

Życiorys

Rodzina, wykształcenie i działalność zawodowa

Julia Tymoszenko, jak sama oświadczyła, urodziła się w rodzinie Łotysza i Ukrainki^[3]. Jej ojciec odszedł od rodziny, kiedy Julia Hryhian miała 3 lata^[4], matka zarabiała na życie, pracując w centrali firmy taksówkarskiej^[4]. Gdy miała 17 lat, Julia Tymoszenko poznała syna miejscowego działacza partyjnego Ołeksandra Tymoszenkę. W 1979 zawarli związek małżeński, w następnym roku urodziła się ich córka Jewhenija^[4].

W 1984 Julia Tymoszenko ukończyła z wyróżnieniem^[4] studia ekonomiczne na uniwersytecie w Dniepropetrowsku^[5]. Była działaczką Komsomołu. Po studiach pracowała jako ekonomista w przemyśle zbrojeniowym (Dnieprzańskim Zakładzie Budowy Maszyn im. Lenina). Z pomocą teścia sprowadziła z zagranicy wcześniej niedostępne filmy, zakładając następnie rozwijającą się wypożyczalnię^[4]. W 1988 razem z mężem rozpoczęła prowadzenie własnej działalności gospodarczej^[4]. Po uzyskaniu przez Ukrainę niepodległości ich firma negocjowała m.in. kontrakty rządowe. W latach 1996–1997 kierowała Zjednoczonymi Systemami Energetycznymi Ukrainy^[6]. Otrzymała stopień naukowy kandydata nauk ekonomicznych. W 1999 obroniła doktorat na Kijowskim Narodowym Uniwersytecie Ekonomicznym. Opublikowała ponad 50 prac naukowych.

Działalność polityczna

Działalność do 2005

W 1996 uzyskała mandat deputowanej do Rady Najwyższej II kadencji. Została wkrótce wiceprzewodniczącą partii Pawła Łazarenki, Hromady. W 1998 po raz drugi została posłanką. Po ucieczce byłego premiera w tym samym roku i aresztowaniu go przez władze amerykańskie w związku z zarzutami prania brudnych pieniędzy, wystąpiła z partii wraz z większością deputowanych, tworząc nowe, umiarkowanie nacjonalistyczne i demokratyczne ugrupowanie Batkiwszczyna (Ojczyzna).

W wyborach prezydenckich w 1999 poparła Łeonida Kuczmę, przystępując do wspierającej prezydenta większości. W grudniu 1999 objęła urząd wicepremiera Ukrainy w rządzie Wiktora Juszczenki. Od 2000 kierowała także rządowym komitetem paliwowo-energetycznym.

Wkrótce popadła w konflikt z prezydentem i jego otoczeniem. W sierpniu 2000 jej mąż został tymczasowo aresztowany pod zarzutami niegospodarności w Zjednoczonych Systemach Energetycznych Ukrainy. Jesienią tego samego roku wszczęto również śledztwo przeciwko samej Julii Tymoszenko, która w styczniu 2001 została zdymisjonowana, a w lutym tymczasowo aresztowana pod zarzutem korupcji. W marcu sąd w Kijowie odrzucił zarzuty i anulował nakaz aresztowania.

Jesienią 2001 przed wyborami parlamentarnymi powołała na bazie Batkiwszczyny Blok Julii Tymoszenko. W styczniu 2002, w czasie kampanii wyborczej, uległa wypadkowi samochodowemu w Kijowie, odnosząc obrażenia głowy i klatki piersiowej. W wyborach tych jej ugrupowanie uzyskało ponad 20 mandatów, a Julia Tymoszenko kolejny raz została posłem. W wyborach prezydenckich w 2004 poparła kandydaturę Wiktora Juszczenki, biorąc następnie aktywny udział w akcji protestu w ramach pomarańczowej rewolucji.

Pierwszy rząd i wybory w 2006

 Osobny artykuł: Pierwszy rząd Julii Tymoszenko.

24 stycznia 2005 została powołana na funkcję p.o. premiera Ukrainy. 4 lutego 2005 po zatwierdzeniu przez Radę Najwyższą objęła oficjalnie funkcję premiera. Została zdymisjonowana 8 września tego samego roku na skutek konfliktu z otoczeniem prezydenta.

W wyborach parlamentarnych w 2006 stanęła ponownie na czele listy wyborczej BJuT, który uzyskał drugi wynik (za Partią Regionów). Podjęta próba ponownego utworzenia „pomarańczowej koalicji” z udziałem Naszej Ukrainy i SPU zakończyła się niepowodzeniem.

Wybory w 2007 i drugi rząd

 Osobny artykuł: Drugi rząd Julii Tymoszenko.

Julia Tymoszenko podczas spotkania z prezydentem Rosji Dmitrijem Miedwiediewem i premierem tego kraju Władimirem Putinem

Julia Tymoszenko podczas spotkania z prezydentem Polski Lechem Kaczyńskim

W przedterminowych wyborach w 2007 jej blok zdobył 30,71% głosów i 156 miejsc w parlamencie, zajmując ponownie drugie miejsce po Partii Regionów Ukrainy.

15 października 2007 BJuT oraz prezydencka Nasza Ukraina-Ludowa Samoobrona porozumiały się co do utworzenia wspólnej koalicji rządowej. 6 grudnia tego samego roku prezydent desygnował Julię Tymoszenko na stanowisko premiera, zgodnie z umową koalicyjną z 29 listopada.

11 grudnia 2007 nie została zatwierdzona na tym stanowisku przez parlament. W głosowaniu otrzymała 225 głosów (o jeden za mało niż wynosiła potrzebna większość). Posłowie „pomarańczowej koalicji” twierdzili, że nie zadziałały karty do głosowania dwojga z nich^[7]. W drugim głosowaniu z 18 grudnia jej kandydatura uzyskała niezbędne 226 głosów poparcia, co pozwoliło jej oficjalnie objąć stanowisko premiera^[8].

W maju 2008 ponownie doszło do jej konfliktu z prezydentem, którego oskarżyła o blokowanie działań rządu przeciwko inflacji. Deputowani jej partii zablokowali trybunę w parlamencie, nie dopuszczając do wygłoszenia orędzia^[9].

11 lipca 2008 parlament ukraiński odrzucił wniosek opozycyjnej Partii Regionów o wotum nieufności. Poparło go 174 posłów przy wymaganej większości 226 głosów^[10].

W sierpniu tego samego roku ponownie doszło do konfliktu z otoczeniem prezydenta, które oskarżyło ją o zdradę interesów państwowych i działanie na rzecz Rosji. Na początku września 2008 głosami m.in. frakcji BJuT i Partii Regionów przegłosowano zmiany w ustawach ograniczające uprawnienia prezydenta, co doprowadziło do rozwiązania koalicji we wrześniu tego samego roku. Konflikt został zakończony rozwiązaniem parlamentu przez prezydenta. Wybory nie doszły do skutku, a w parlamencie została zawiązana ponownie koalicja BJuT z częścią NU-NS, d0 której dołączył Blok Łytwyna.

Wybory w 2010 i postępowania karne

Julia Tymoszenko była kandydatką na stanowisko prezydenta podczas wyborów w 2010^[11]. W pierwszej turze wyborów zdobyła 25% głosów, co pozwoliło jej zająć drugie miejsce za Wiktorem Janukowyczem^[12]. W drugiej turze wyborów przegrała ze swoim poprzednikiem na urzędzie premiera, otrzymując około 45,5% głosów^[13].

3 marca 2010 Rada Najwyższa Ukrainy wyraziła wotum nieufności dla jej rządu – za wnioskiem głosowało 243 z 450 deputowanych^[14]. Premier ogłosiła decyzję o wzięciu urlopu, a pełniącym obowiązki szefa rządu 4 marca 2010 został wicepremier Ołeksandr Turczynow^[15]. 11 marca 2010 parlament rozwiązał rząd Julii Tymoszenko i zatwierdził nowy gabinet premiera Mykoły Azarowa^[16].

W kolejnych miesiącach wszczęto przeciwko niej postępowania karne związane z zarzutami defraudacji. W sierpniu 2011 została tymczasowo aresztowana^[17]. W październiku tego samego roku uznano ją za winną spowodowania strat przedsiębiorstwa Naftohaz Ukrainy i skazano na karę 7 lat pozbawienia wolności^[18][19]. W grudniu 2011 po uprawomocnieniu się wyroku skazującego osadzono ją w kolonii karnej w Charkowie. Postępowania karne wytaczane Julii Tymoszenko i członkom jej rządu stały się przedmiotem zainteresowania Parlamentu Europejskiego, który w swojej rezolucji skrytykował władze ukraińskie i wezwał do zapewnienia niezależności i bezstronności w procesach przed sądami^[20]. W kwietniu 2013 Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł w przedmiocie skargi Julii Tymoszenko przeciwko Ukrainie, uznając niejednogłośnie, iż tymczasowe aresztowanie byłej premier w toku tego procesu za bezprawne i nieuzasadnione, oddalając nadto zarzuty o rzekome nieludzkie traktowanie^[21].

W październiku 2011 wszczęto postępowanie w sprawie udziału Julii Tymoszenko w zabójstwie posła i przedsiębiorcy Jewhena Szczerbania, do którego doszło w 1996^[22]. W styczniu 2013 przedstawiono jej zarzut zlecenia dokonania tej zbrodni^[23]. Według jej obrońcy postępowanie zawieszono kilka miesięcy później z uwagi na brak dowodów co do udziału byłej premier w tym przestępstwie^[24].

Działalność od 2014

21 lutego 2014 ukraiński parlament przegłosował zmiany w prawie karnym, co doprowadziło do zwolnienia Julii Tymoszenko^[25]. Następnego dnia była premier opuściła zakład karny^[26]. 14 kwietnia 2014 Sąd Najwyższy Ukrainy (większością 42 sędziów spośród 48) uznał, że w sprawie kontraktu gazowego z Rosją ze strony Julii Tymoszenko „nie doszło do przestępstwa”^[27][28].

25 maja 2014 Julia Tymoszenko ponownie kandydowała w wyborach prezydenckich, otrzymując w nich około 12,8% głosów^[29]. Zadeklarowała się jako zwolenniczka integracji Ukrainy z Unią Europejską i NATO; jej partia zapowiedziała działania na rzecz referendum w sprawie przystąpienia tego państwa do NATO^[30].

W wyborach parlamentarnych w 2014 ponownie uzyskała mandat poselski. W konflikcie między Micheilem Saakaszwilim a prezydentem Petrem Poroszenką opowiedziała się po stronie pierwszego z nich. Zadeklarowała też start w wyborach prezydenckich w 2019^[31]. W pierwszej turze głosowania z 31 marca zajęła trzecie miejsce z wynikiem 13,4% głosów^[32]. W wyborach parlamentarnych w tym samym roku utrzymała mandat deputowanej^[33].

W sierpniu 2020 podano informację, że polityk zachorowała na COVID-19 i z uwagi na stan zdrowia wymagała hospitalizacji^[34].

Przypisy