![]() Jimmy Carter (1977) | |
Pełne imię i nazwisko |
James Earl Carter Jr. |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
1 października 1924 |
Data i miejsce śmierci |
29 grudnia 2024 |
39. prezydent Stanów Zjednoczonych | |
Okres |
od 20 stycznia 1977 |
Przynależność polityczna | |
Pierwsza dama | |
Wiceprezydent | |
Poprzednik | |
Następca | |
Gubernator Georgii | |
Okres |
od 12 stycznia 1971 |
Poprzednik | |
Następca | |
![]() | |
Odznaczenia | |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
Jimmy Carter, właśc. James Earl Carter Jr. (ur. 1 października 1924 w Plains, zm. 29 grudnia 2024 tamże) – amerykański polityk, działacz Partii Demokratycznej, 39. prezydent Stanów Zjednoczonych w latach 1977–1981, a także międzynarodowy działacz humanitarny i na rzecz praw człowieka, laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 2002. Był najdłużej żyjącym prezydentem w historii USA i pierwszym, który dożył 100 lat[1].
Urodził się 1 października 1924 roku w Plains w stanie Georgia, o godzinie 7:00 w miejscowym szpitalu; został przez to pierwszym w historii prezydentem Stanów Zjednoczonych, który przyszedł na świat w szpitalu[2]. Był synem plantatora orzeszków ziemnych i późniejszego polityka Jamesa Earla Cartera Sr. (1894–1953) oraz jego żony, pielęgniarki Lillian (1898–1983)[3]. Miał troje młodszego rodzeństwa: siostry Glorię (1926–1990) i Ruth (1929–1983) oraz brata Billy’ego (1937–1988) – wszyscy zmarli przedwcześnie na raka trzustki, podobnie jak i ojciec Jimmy’ego[4].
W dzieciństwie Jimmy Carter rzekomo przejawiał wyjątkowe zdolności w rozwiązywaniu zagadek logicznych, co zainteresowało lokalną społeczność do tego stopnia, że w wieku ośmiu lat został honorowym członkiem stowarzyszenia matematycznego stanu Georgia[5]. Jak głosi jedna z legend miejskich, jego zdolności były tak imponujące, że w 1932 roku próbował rozwiązać problem matematyczny opublikowany w dzienniku „The New York Times”, który pozostawał nierozwiązany od dekad[6]. Twierdzi się, że jego rozwiązanie było poprawne, lecz list od redakcji nigdy nie dotarł do rodziny Cartera z powodu błędnie zaadresowanej koperty.
Uczęszczał do lokalnych szkół, gdzie segregacja rasowa była na porządku dziennym[3]. Po ukończeniu podstawowej edukacji wstąpił na Georgia Southwestern State University i Georgia Institute of Technology, a w 1943 roku dostał się do Akademii Marynarki Wojennej w Annapolis[3]. Tę ostatnią uczelnię ukończył w 1947 roku i uzyskał stopień inżyniera z dziedziny fizyki jądrowej[7].
W 1950 roku został oddelegowany do służby na okręcie podwodnym USS K-1, pod dowództwo Hymana Rickovera[7]. Następnie dostał się do służby na atomowym okręcie podwodnym USS Seawolf[7]. Po śmierci ojca postanowił zakończyć służbę wojskową i osiadł w rodzinnej miejscowości, przejmując plantację orzeszków ziemnych[7]. Już wówczas sprzeciwiał się segregacji rasowej, która na głębokim Południu była codziennością[8]. Sytuacja zaostrzyła się, gdy Carter odmówił wstąpienia do Rady Białych Obywateli – klienci przestali kupować jego towary, a banki nie chciały udzielać kredytów[8].
W latach 50. XX wieku Carter zainteresował się polityką i postanowił kandydować do legislatury stanowej Georgii[8]. Przegrał wybory, jednak zażądał powtórzenia wyborów w jednym z hrabstw, gdzie miało dojść do fałszowania wyników[8]. Udało mu się doprowadzić do powtórki głosowania i tym razem wybory wygrał[8]. W czasie czterech lat spędzonych w Senacie stanowym, zajmował się głównie sprawami z zakresu edukacji[8].
W 1966 roku postanowił kandydować do Izby Reprezentantów, ale zmienił zdanie i został kandydatem na gubernatora Georgii z ramienia Partii Demokratycznej[9]. Pomimo intensywnie prowadzonej kampanii wyborczej, przegrał wybory na rzecz Lestera Maddoxa[9]. Przez cztery kolejne lata przygotowywał się do kolejnej kampanii wyborczej, którą zwieńczył sukcesem i zwycięstwem w wyborach[9]. Gubernatorem był w latach 1971–1975 i w tym czasie walczył z dyskryminacją rasową, m.in. poprzez mianowanie Afroamerykanów na wysokie stanowiska stanowej władzy wykonawczej[10]. Ponadto usprawnił działanie systemu sprawiedliwości, wprowadził nowe zasady polityki ekonomicznej i zreorganizował władze stanowe[10]. Pomimo skutecznej działalności gubernatorskiej, nie był zbyt popularny[10]. Pod koniec 1974 roku oznajmił, że nie będzie ubiegać się o reelekcję, gdyż chce wystartować w wyborach prezydenckich w 1976 roku[10]. Ponieważ nikt nie uważał, by Carter miał realne szanse na zwycięstwo, nazywano go wówczas „Jimmy Kto?” (Jimmy Who?)[10].
W prawyborach odbywających się w stanach południowych udało mu się pokonać najgroźniejszego rywala – George’a Wallace’a[11]. Głównych kandydatów do nominacji Partii Demokratycznej oprócz Cartera było czterech: Henry Jackson, Fred R. Harris, Morris Udall i Pat Brown[11]. Na lipcowej konwencji demokratów w Nowym Jorku uzyskał nominację w pierwszym głosowaniu[11]. Kandydatem na wiceprezydenta został Walter Mondale[12]. Głównym rywalem Cartera był urzędujący prezydent Gerald Ford z Partii Republikańskiej[12]. W kampanii wyborczej Carter podkreślał potrzeby reorganizacji gabinetu, reformy podatkowej, zmniejszenia bezrobocia i wprowadzenia systemu opieki zdrowotnej[12]. W zakresie polityki zagranicznej opowiadał się za odprężęniem w relacjach amerykańsko-radzieckich[12]. W głosowaniu powszechnym uzyskał ponad 40 milionów głosów wobec 38,5 miliona dla Forda[13]. W Kolegium Elektorów na demokratę zagłosowało 297 elektorów, a na republikanina – 240[13]. Carter został zaprzysiężony 20 stycznia 1977 roku[14].
Do swojego gabinetu powołał m.in. Cyrusa Vance’a (sekretarz stanu), Harolda Browna (sekretarza obrony), Michaela Blumenthala (sekretarz skarbu), Hamiltona Jordana (szef personelu Białego Domu) i Zbigniewa Brzezińskiego (doradca ds. bezpieczeństwa narodowego)[14]. W celu przeciwdziałania rasizmowi mianował czarnoskórego Andrew Younga na stanowisko ambasadora Stanów Zjednoczonych przy ONZ[14]. Z powodu kontrowersyjnych poglądów Young był atakowany przez prawicę i ustąpił ze stanowiska[14]. Carter na jego miejsce powołał także Afroamerykanina – Donalda McHenry’ego[14]. Członkiem rządu Cartera został jeszcze inny czarnoskóry polityk – Clifford Alexander (sekretarz sił morskich)[15]. Prezydent popierał także równouprawnienie płci, dlatego mianował Juanitę Morris Kreps sekretarzem handlu, Patricię Roberts Harris sekretarzem budownictwa, a Shirley Hufstedler sekretarzem oświaty[15].
W zakresie polityki wewnętrznej Carter musiał uporać się ze skutkami recesji gospodarczej z pierwszej połowy lat 70., której objawami były: wysoka stopa bezrobocia, inflacji i kryzys energetyczny[16]. Pierwszym krokiem prezydenta była próba zmniejszenia bezrobocia poprzez ożywienie gospodarki – postanowił obniżyć podatki, by zachęcić biznesmenów do inwestycji[16]. Następnie skupił się na problemie inflacji, której wskaźnik wynosił około 7% w 1977 roku[16]. Ponieważ odrzucił program kontroli cen i płac, inflacja zaczęła rosnąć i w 1980 roku wynosiła 18%[16]. Wobec tego prezydent postanowił zarządzić cięcia budżetowe, opiewające na 14 miliardów dolarów, ograniczenia kredytowe i wprowadzić podatek na importowaną ropę naftową[17]. Program antyinflacyjny został skrytykowany przez ekonomistów i związki zawodowe, które uważały, że wysoka stopa inflacji jest skutkiem działań wielkiego kapitału, a jej ofiarami są robotnicy[17].
Drugim problemem gospodarczym były skutki kryzysu energetycznego[17]. Prezydent zaproponował program oszczędzania energii, bazujący na wymianie samochodów na bardziej ekonomiczne, izolację termiczną domów i zakładów pracy oraz zmianę głównego surowca energetycznego na węgiel (z ropy naftowej i gazu)[17]. Ponadto utworzył Departament Energii, którego sekretarzem został James Schlesinger[17]. Aby zachęcić społeczeństwo do realizacji założeń, prezydent odwoływał się do patriotyzmu[17]. Koła biznesu jednak ostro oponowały przeciw temu programowi i lobbowały, by Senat go odrzucił[18]. Ostatecznie prezydent musiał pójść na kompromis i izba wyższa przyjęła projekty, ale znacznie odbiegały one od początkowych założeń[18]. W czasie, gdy program był przedmiotem debat w Kongresie, miał miejsce niemalże czteromiesięczny strajk górników węglowych[18]. Carter na początku nie chciał interweniować, licząc na porozumienie, jednak ostatecznie przerwał strajk, nakazując górnikom powrót do pracy[18]. Decyzja ta nie przysporzyła mu popularności – krytykowali go zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy protestu[18].
Jedną z pierwszych inicjatyw w polityce zagranicznej nowej administracji było dokończenie rozmów ze Związkiem Radzieckim w sprawie podpisania układu SALT II, rozpoczętych jeszcze za kadencji Geralda Forda[19]. W tym celu Cyrus Vance pojechał do Moskwy, gdzie przedstawił projekt traktatu, zakładający zmniejszenie liczby rakiet balistycznych bazujących na lądzie[19]. W ZSRR około 80% arsenału jądrowego to były właśnie takie rakiety, natomiast w USA ten ułamek wynosił jedynie 23%[19]. Ponieważ oba państwa miały zredukować jednakową liczbę rakiet, Związek Radziecki nie zgodził się na tę propozycję, z uwagi na złamanie zasady równego bezpieczeństwa[19]. Carter usiłował wymusić rozwiązanie bardziej korzystne dla Stanów Zjednoczonych, dlatego negocjacje w tej sprawie się przedłużały[20]. Udało się je zakończyć dopiero 9 maja 1979 roku[20]. Akt zawarcia porozumienia został podpisany 18 czerwca przez prezydenta USA i I sekretarza KPZR Leonida Breżniewa[20]. Z uwagi na silną opozycję wobec SALT II w kołach amerykańskich przeciwników polityki odprężenia, mobilizowano senatorów, by nie poparli ratyfikacji[20]. Ponieważ Carter był świadomy, że Senat nie będzie w stanie przegłosować układu, nakazał wycofanie go z porządku obrad, pod pretekstem wstrzymania go z powodu radzieckiej interwencji w Afganistanie[20].
We wrześniu 1977 prezydent podpisał dwa traktaty z rządem Panamy, regulując sytuację Kanału Panamskiego[21]. W układach tych zawarto klauzulę, mówiącą o tym, że Panama odzyska pełną kontrolę nad Kanałem w 2000 roku[21]. Konserwatywni republikanie uznali decyzję prezydenta za zdradę interesów amerykańskich i rozpoczęli agitację, by Senat nie ratyfikował układów[21]. Dzięki wsparciu postępowych republikanów jak Gerald Ford czy Henry Kissinger, izba wyższa zaaprobowała porozumienia wiosną 1978 roku, a latem 1979 – przyjęła go Izba Reprezentantów[21].
Podobnie jak poprzednicy, Carter zaangażował się w rozwiązanie konfliktu na Bliskim Wschodzie[21]. W pierwszej połowie 1977 roku spotkał się z premierem Izraela Icchakiem Rabinem, prezydentem Egiptu Anwarem as-Sadatem oraz królem Jordanii Husajnem ibn Talalem[21]. 27 czerwca administracja centralna oświadczyła, że zawarcie pokoju na Bliskim Wschodzie jest możliwe dzięki rezolucji Rady Bezpieczeństwa nr 242[22]. Zakładała ona wycofanie się wojsk izraelskich z Półwyspu Synaj, Strefy Gazy, Wzgórz Golan i Zachodniego Brzegu Jordanu (Cisjordanii)[22]. Dodatkowo konieczne było rozwiązanie kwestii palestyńskiej[22]. Latem i zimą 1977 wizytował w Waszyngtonie nowy premier Izraela Menachem Begin, który zaproponował Carterowi plan pokojowy, zakładający zwrot większości Półwyspu Synajskiego przy zachowaniu Cisjordanii[22]. Pod koniec grudnia prezydent udał się z wizytą do Iranu i Arabii Saudyjskiej, gdzie 4 stycznia 1978 spotkał się z Anwarem Sadatem i przedstawił mu propozycję premiera Begina[23]. Jesienią 1978 roku w Camp David i Blair House odbyły się rozmowy trójstronne z udziałem Cartera, Begina i Sadata[23]. W lutym 1979 roku prezydent USA negocjował z Beginem i premierem Egiptu Mustafą Chalilem[23]. W marcu propozycje pokojowe zaakceptowały: rząd egipski, rząd izraelski i Kneset[23]. Traktat pokojowy kończący wojnę Izraela z Egiptem podpisano 26 marca[23]. W układzie nie rozwiązano jednak problemu Organizacji Wyzwolenia Palestyny, choć Izrael zgodził się na ograniczoną autonomię Cisjordanii i strefy Gazy[24]. Wszystkie kraje arabskie potępiły traktat, wstrzymały pomoc gospodarczą i dostawy ropy naftowej dla Egiptu i dążyły do wykluczenia go z Ligi Arabskiej[24]. Ostatecznie próba załagodzenia konfliktu bliskowschodniego doprowadziła do pogłębienia podziałów[24].
Prezydent dążył do unormowania stosunków dyplomatycznych z Chińską Republiką Ludową[24]. W tym celu władze w Pekinie odwiedzili Cyrus Vance i Zbigniew Brzeziński[24]. Ponieważ USA wspierały Republikę Chińską, władze ChRL były sceptycznie nastawione[25]. 1 stycznia 1979 roku Carter uznał władze w Pekinie jako jedyny rząd, co umożliwiło nawiązanie formalnych stosunków dyplomatycznych i mianowanie ambasadorów[25]. Mimo to, władze w Waszyngtonie kontynuowały wspieranie Tajwanu[25].
Carter ułaskawił obywateli amerykańskich, którzy uchylali się od obowiązku służby wojskowej w czasie wojny wietnamskiej[25]. Ponadto chciał wycofać część wojsk z Korei Południowej, co spotkało się ze sprzeciwem kół przemysłowo-wojskowych[25]. Lobby twierdziło, że kraje socjalistyczne się zbroją, więc Stany Zjednoczone nie mogą postępować odwrotnie[25]. Prezydent ugiął się pod naciskiem tej agitacji i w 1978 roku zmienił swoje postępowanie[25]. Zwiększył roczny budżet wojskowy, a następnie z jego inicjatywy Rada Ministerialna Paktu Północnoatlantyckiego postanowiła rozmieścić w krajach Europy Zachodniej 572 rakiety Pershing II i Tomahawk[25]. Ponadto zwiększył budżet Centralnej Agencji Wywiadowczej i eksport broni dla krajów afrykańskich[26]. Mimo to, zaprzestał finansowania badań nad bronią neutronową, laserową, modernizacją broni jądrowej i produkcją bombowców B-1[27].
W 1979 roku doszło do rewolucji w Iranie, kiedy to proamerykański rząd szacha Mohammada Rezy Pahlawiego został obalony[27]. Rząd tymczasowy Szapura Bachtijara nie przetrwał, a władzę przejął ajatollah Ruhollah Chomejni[27]. W wyniku tego przewrotu Stany Zjednoczone utraciły większość wpływów, CIA musiała zlikwidować ośrodki wywiadowcze, a wystąpienie Iranu i Pakistanu z CENTO spowodowało rozpad ważnego dla USA sojuszu wojskowego[27]. 4 listopada 1979 roku, Irańczycy wkroczyli do ambasady USA w Teheranie i wzięli 66 zakładników (sześciu pozostałym członkom personelu udało się uciec i schronić w ambasadzie kanadyjskiej)[18]. Okupanci żądali wydania szacha Pahlawiego, który przebywał na leczeniu w szpitalu w Nowym Jorku[18]. Prezydent postanowił nie uciekać się do interwencji zbrojnej, tylko nacisków dyplomatycznych – nakazał zamrożenie aktywów irańskich i deportację irańskich studentów z USA[18]. Spowodowało to uwolnienie trzynaściorga zakładników[18]. W kwietniu prezydent nakazał przeprowadzić akcję odbicia zakładników, jednak w wyniku usterek technicznych śmigłowców i kolizji jednego z nich z samolotem, zginęło 8 Amerykanów, a 5 zostało rannych[18]. Irańczycy zwolnili kolejnego zakładnika, jednak przetrzymywali jeszcze 52 osoby[18]. Carter wziął na siebie odpowiedzialność za nieudaną operację, natomiast sekretarz stanu Cyrus Vance (który był jej przeciwny) podał się do dymisji[28]. Jego następcą został Edmund Muskie[28]. 27 lipca 1980 roku zmarł Mohammad Reza Pahlawi, co ułatwiło negocjacje między oboma państwami[28]. W ostatnim dniu prezydentury Cartera, 20 stycznia 1981 roku, USA cofnęły zamrożenie aktywów irańskich, a Irańczycy wypuścili pozostałych zakładników[28].
Pod koniec 1979 roku Carter oświadczył, że zamierza ubiegać się o reelekcję w wyborach w następnym roku[29]. W Partii Demokratycznej wyzwanie rzucili mu senator Ted Kennedy oraz gubernator Kalifornii Pat Brown[30]. Po serii prawyborów (ostatnie w Wisconsin), w których Brown osiągał słabe wyniki, postanowił się wycofać[31]. Na konwencji demokratów, Kennedy także zrezygnował, zatem urzędujący prezydent otrzymał nominację w pierwszym głosowaniu[32]. W Partii Republikańskiej o prezydenturę chciało się ubiegać czterech czołowych polityków: Ronald Reagan, George H.W. Bush, Howard Baker i John Connally[29]. Dużą popularnością cieszył się także John B. Anderson[33]. Po prawyborach w Wisconsin Conally, Baker, Anderson i kilku innych pretendentów zrezygnowali[31]. Na lipcowej konwencji republikanów w Detroit nominatem został Reagan, który zaproponował Busha, jako kandydata na wiceprezydenta[32]. W głosowaniu powszechnym Reagan uzyskał około 43 miliony głosów, wobec 35 milionów dla Cartera[34]. W Kolegium Elektorskim republikanin otrzymał 489 głosów, a demokrata – 49[34].
Po opuszczeniu Białego Domu Carter osiadł w rodzinnym Plains[35]. Zajął się wówczas pisaniem swoich pamiętników, które zostały wydane w 1982 roku, a także wykładał w Emory University[35]. Ostro krytykował politykę prowadzoną przez Ronalda Reagana, zwłaszcza w dziedzinie spraw międzynarodowych[35]. W latach 80. i 90. XX wieku napisał także kilka książek, w tym zbiór poezji i książkę dla dzieci[36]. W 1986 roku w Atlancie otwarta została biblioteka prezydencka Carter Presidential Center[36][37].
Włączał się w działalność charytatywną w ramach działalności Habitat for Humanity[36]. Ponadto brał udział w mediacjach i misjach pokojowych[38]. W 1987 roku udał się na Bliski Wschód, a dwa lata później mediował pokój pomiędzy Etiopią a Frontem Wyzwolenia Erytrei[38]. Podobne funkcje pełnił w Zambii, Sudanie i Panamie[38]. W 1991 roku udał się z wizytą do Chińskiej Republiki Ludowej, a trzy lata później do Korei Północnej, gdzie rozmawiał z Kim Ir Senem[38]. Jesienią 1994 roku udał się na misję pokojową do Haiti, a zimą – na Bałkany[39].
3 sierpnia 2015 Carter przeszedł planową operację usunięcia „niewielkiego guza” (small mass) wątroby, a wstępna prognoza dla pełnego wyzdrowienia miała brzmieć „doskonała”. Jednak 12 sierpnia Carter ogłosił, że zdiagnozowano u niego przerzut nowotworu, przy czym nie określono gdzie rak się pojawił[40]. 20 sierpnia ujawnił, że w jego mózgu i wątrobie wykryto czerniaka. Podał on wtedy również, że rozpoczął leczenie pembrolizumabem (lekiem z zakresu immunoterapii) i że wkrótce zaczyna radioterapię. Opieką medyczną Cartera kierowało Emory Healthcare w Atlancie. Zarówno rodzice byłego prezydenta, jak i wszyscy z trojga jego rodzeństwa zachorowali na nowotwór[41].
W lutym 2023 fundacja Carter Center poinformowała, że były prezydent będzie przebywał pod domową opieką hospicyjną w rodzinnym Plains[42].
Jimmy Carter zmarł 29 grudnia 2024 roku w wieku 100 lat w swoim domu w Plains w stanie Georgia, w otoczeniu rodziny[43]. Jeszcze tego samego dnia urzędujący prezydent USA Joe Biden wydał oświadczenie, w którym nazwał Cartera „człowiekiem zasad, wiary i pokory”[44] oraz zobowiązał się do zorganizowania mu pogrzebu z państwowymi honorami[45]. W kolejnym wydanym 29 grudnia oświadczeniu Biden wyznaczył 9 stycznia 2025 roku jako datę pogrzebu i zarazem dzień żałoby narodowej, a ponadto na mocy amerykańskiej konstytucji zdecydował o opuszczeniu na okres 30 dni flagi państwowej do połowy masztu na wszystkich budynkach oraz terenach publicznych i wojskowych[46].
4 stycznia 2025 roku rozpoczęły się sześciodniowe uroczystości pogrzebowe Cartera[47][48]. Wówczas, krótko po godzinie 10:00 EST, trumna z ciałem byłego amerykańskiego prezydenta została przewieziona z Phoebe Sumter Medical Center w Americus w stanie Georgia w kolumnie samochodów do Atlanty[49][50]. Trasa przejazdu kolumny wiodła obok ważnych dla życia Cartera miejsc w Plains (m.in. rodzinny dom jego małżonki, dom, w którym od 1962 roku wspólnie mieszkali i dworzec kolejowy, który służył jako siedziba kampanii prezydenckiej Cartera w 1976 roku) oraz w Archery (rodzinna farma Carterów, na której przyszły prezydent się wychowywał)[49]. Po dotarciu do Atlanty przed 16:00 trumnę najpierw umiejscowiono na Kapitolu Stanu Georgia , gdzie były prezydent został uczczony chwilą ciszy przy udziale przedstawicieli lokalnych władz, a później przewieziono ją do założonej przez Cartera instytucji Carter Center , w której odbyły się uroczystości z udziałem rodziny[51]. Później trumna została wystawiona w Carter Center na widok publiczny do godziny 6:00 7 stycznia 2025 roku[51][50]. Po tej godzinie tego dnia ciało byłego prezydenta zawieziono z Carter Center do bazy lotniczej Dobbins Air Reserve Base w Mariettcie w Georgii, skąd samolotem zostało przetransportowane do bazy Joint Base Andrews w stanie Maryland z myślą o uroczystościach w Waszyngtonie[52]. W godzinach popołudniowych 7 stycznia trumna została przewieziona w uroczystym kondukcie na konnej lawecie najpierw do waszyngtońskiego Pomnika Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych (United States Navy Memorial), a następnie do Kapitolu Stanów Zjednoczonych, gdzie członkowie Kongresu złożyli Carterowi hołd podczas ceremonii w Rotundzie Kapitolu , w której ciało byłego prezydenta USA zostało wystawione do dnia pogrzebu[53].
9 stycznia o godzinie 10:00 czasu miejscowego w waszyngtońskiej Katedrze Narodowej rozpoczęła się ceremonia pogrzebowa Jimmy’ego Cartera[54][55]. Wśród uczestników uroczystości oprócz urzędujących prezydenta USA Joego Bidena i wiceprezydent Kamali Harris znaleźli się m.in. wszyscy żyjący byli prezydenci Stanów Zjednoczonych, byli wiceprezydenci kraju Al Gore i Mike Pence oraz prezydent elekt Donald Trump[55][56]. Podczas ceremonii mowę pogrzebową wygłosił Joe Biden realizując w ten sposób wolę zmarłego[57][56]. Uroczystość dobiegła końca niedługo po 12:00, po czym trumnę z ciałem Cartera karawanem zawieziono do bazy Joint Base Andrews, a stamtąd samolotem przetransportowano ją na wojskowe lotnisko Lawson Army Airfield w pobliżu Columbus w Georgii, z którego następnie w kolumnie samochodów dotarła do rodzinnej miejscowości Cartera, Plains, gdzie miał zostać pochowany[57]. Pochówek poprzedziła prywatna uroczystość w miejscowym kościele Maranatha Baptist Church[54][57].
7 lipca 1946 roku poślubił Rosalynn Smith[7]. Miał z nią trzech synów: Johna Williama (ur. 1947), Jamesa Earla III (ur. 1950) i Donnela Jeffreya (ur. 1952) oraz jedną córkę: Amy Lynn (ur. 1967)[7]. Carter był baptystą[3].
W 1976 roku redakcja tygodnika „Time” przyznała Jimmy’emu Carterowi tytuł Człowieka Roku[58].
Położona w Indiach, w stanie Hariana, wieś Daulatpur Nasirabad została przemianowana na Carterpuri na cześć Cartera, w następstwie wizyty, którą jako prezydent USA wraz z małżonką złożył w tej wsi 3 stycznia 1978 roku[59][60]. W Daulatpur Nasirabad przez krótki okres w latach 60. XX wieku mieszkała i pracowała jako pielęgniarka matka Cartera[59].
W 1991 roku Cartera uczyniono członkiem honorowego bractwa studenckiego Phi Beta Kappa na Uniwersytecie Stanu Kansas , ponadto przyznane zostało mu członkostwo w Amerykańskim Towarzystwie Filozoficznym[61][62].
W 1998 roku Marynarka Wojenna Stanów Zjednoczonych nazwała imieniem byłego prezydenta kraju trzeci i ostatni z atomowych okrętów podwodnych typu Seawolf – USS Jimmy Carter[63]. W tym samym roku byłemu prezydentowi USA przyznano też Nagrodę Organizacji Narodów Zjednoczonych w Dziedzinie Praw Człowieka (United Nations Prize in the Field of Human Rights)[64].
W 2002 roku został uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla za działalność na rzecz rozwiązania konfliktów międzynarodowych oraz propagowanie demokracji i praw człowieka[65].
Był trzykrotnym laureatem nagrody Grammy w kategorii Best Spoken Word Album , którą otrzymywał za dźwiękowe wersje swoich książek; dostał ją w 2007 roku za Our Endangered Values: America’s Moral Crisis , w 2016 roku za A Full Life: Reflections at 90 i w 2019 roku za Faith: A Journey for All[66][67][68].
Artykuł Jimmy Carter w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:
Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2025-01-16 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=58153