Jerzy Waldorff

  1. Strona główna
  2. Polska Wikipedia
  3. Jerzy Waldorff
Jerzy Waldorff-Preyss
Ilustracja
Jerzy Waldorff z jamnikiem Puzonem
Data i miejsce urodzenia 4 maja 1910
Warszawa
Data i miejsce śmierci 29 grudnia 1999
Warszawa
Przyczyna śmierci zapalenie płuc
Zawód, zajęcie pisarz, publicysta, działacz społeczny
Alma Mater Uniwersytet Poznański
Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Grób Jerzego Waldorffa i Mieczysława Jankowskiego na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
Tablica pamiątkowa w Warszawie

Jerzy Waldorff-Preyss herbu Nabram (ur. 4 maja 1910 w Warszawie, zm. 29 grudnia 1999 tamże) – polski pisarz, publicysta, krytyk muzyczny i działacz społeczny, w dwudziestoleciu międzywojennym luźno związany z obozem „młodokonserwatystów”.

Życiorys

Pierwsze lata i wykształcenie

Był wychowankiem Gimnazjum w Trzemesznie oraz Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Po zdaniu matury w Gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu studiował w Konserwatorium Muzycznym w Poznaniu oraz na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego, który ukończył w 1932 z tytułem magistra prawa[1]. W późniejszych latach pracował w kancelarii adwokackiej Włodzimierza Kozubskiego, w której rozpoczął aplikację adwokacką i był zatrudniony do 1937[1]. Do zawodu prawniczego miało go zrazić wygranie przed sądem niesłusznej – jego zdaniem – sprawy klienta[2].

Kariera zawodowa

W latach 1936–1939 był recenzentem muzycznym dziennika „Kurier Poranny” i tygodnika „Prosto z Mostu”, dla którego przeprowadził m.in. wywiad z Léonem Degrelle'em[3]. Działał wtedy w ruchu narodowo-demokratycznym. Współpracował także z redakcją tygodnika „Jutro” redagowanego przez jednego z czołowych działaczy Ruchu Narodowo-Radykalnego „Falanga” – Wojciecha Wasiutyńskiego[4].

W 1939 opublikował książkę zatytułowaną Sztuka pod dyktaturą, opisującą zasługi Benita Mussoliniego dla rozwoju Włoch. Powstała ona po podróży Waldorffa do Włoch w 1937. Najpierw była publikowana w odcinkach w tygodniku „Prosto z Mostu”, a później została wydana w formie książkowej przez Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”[4].

Po 1945 związany z tygodnikiem „Przekrój”. Był komentatorem muzycznym Polskiego Radia oraz felietonistą tygodników „Świat” i „Polityka”. Autor dwudziestu książek, głównie poświęconych muzyce poważnej.

Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Działalność społeczna

Inicjator powstania Muzeum Karola Szymanowskiego w Zakopanem i Muzeum Teatralnego w Warszawie. Jego staraniem odrestaurowano pałac książąt Radziwiłłów w Antoninie koło Ostrowa Wielkopolskiego. Współorganizował też odbywający się w Antoninie i Ostrowie Międzynarodowy Festiwal „Chopin w barwach jesieni”.

W styczniu 1976 roku podpisał list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[5].

W 1974 Waldorff założył Społeczny Komitet Opieki na rzecz Ochrony Starych Powązek. Z jego inicjatywy corocznie odbywa się tam 1 listopada kwesta na ten cel prowadzona przez osoby kultury i mediów. W 1999 komitet został uhonorowany Nagrodą im. prof. Aleksandra Gieysztora ufundowaną przez Fundację Bankową im. Leopolda Kronenberga za działania zmierzające do ratowania zabytkowych nagrobków.

W latach 1988–1990, a także po 1990 był członkiem Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa[6].

Wyróżnienia i odznaczenia

Był honorowym obywatelem Słupska (1986) i Warszawy (1992).

W 1990 roku został laureatem Nagrody Kisiela. Prywatnie był przyjacielem Stefana Kisielewskiego, po śmierci którego napisał książkę Słowo o Kisielu. Za zasługi dla kultury polskiej w 1995 odznaczony został Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[7].

Życie prywatne

Matka Jerzego Waldorffa, Joanna (1892–1987) pochodziła z warszawskiej rodziny Szustrów[8]. Ojciec, Witold Preyss (1856–1932)[9], był ziemianinem. Niedługo po urodzeniu się Jerzego Preyssowie wyjechali do rodzinnej miejscowości Kościelna Wieś na Kujawach. Przed I wojną światową sprzedali majątek i kupili kilka kamienic w Warszawie[8]. Wybuch wojny zaskoczył rodzinę na wakacjach w Kołobrzegu, skąd przez neutralną Szwecję wrócili do Warszawy[10]; tam spędzili resztę wojny. Po wojnie zamieszkali w kupionym małym dworku w Rękawczynie w Wielkopolsce[8].

W autobiografii pt. Taniec życia ze śmiercią Waldorff wspominał, iż jego orientacja (homoseksualna) była powodem wydziedziczenia przez ojca. Jego partnerem życiowym był tancerz Mieczysław Jankowski, z którym spędził 60 lat, od 1939. Partner opiekował się Waldorffem i prowadził dom. Para starała się ukrywać swój związek, unikając publicznego pokazywania się razem, a Waldorff przedstawiał w wywiadach Jankowskiego jako brata ciotecznego[11].

5 stycznia 2000 został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, przy katakumbach (grób 80)[12]. W tym samym grobie pochowano również Mieczysława Jankowskiego[11].

Upamiętnienie

  • Plantom w Słupsku nadano imię Jerzego Waldorffa[13].
  • 26 listopada 2018 w parku im. Jerzego Waldorffa w Słupsku odsłonięto pomnik-ławeczkę autorstwa rzeźbiarki Doroty Dziekiewicz-Pilich, przedstawiającą publicystę z jamnikiem Puzonem[14].
  • W 2013 roku w pobliżu Teatru Letniego w Ciechocinku odsłonięto pomnik Jerzego Waldorffa z psem Puzonem.

Publikacje (wybór)

  • Jerzy Waldorff (jako Jerzy Walldorf) Sztuka pod dyktaturą, Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska, Warszawa 1939;
  • Jerzy Waldorff Śmierć miasta, Warszawa 1946;
  • Jerzy Waldorff Godzina policyjna, Warszawa 1948;
  • Jerzy Waldorff Warszawska premiera, Warszawa 1951;
  • Jerzy Waldorff Dwie armaty, Warszawa 1956 (II wydanie - 1957);
  • Jerzy Waldorff Sekrety Polihymnii, Warszawa 1956, następnie wiele kolejnych wydań;
  • Jerzy Waldorff, Leonia Gradstein Gorzka sława, Warszawa 1960;
  • Jerzy Waldorff Harfy leciały na północ, Warszawa 1968;
  • Jerzy Waldorff Ciach go smykiem!, Warszawa 1972;
  • Jerzy Waldorff Moje cienie, Warszawa 1979;
  • Jerzy Waldorff Wielka gra. Rzecz o Konkursach Chopinowskich, Warszawa 1980;
  • Jerzy Waldorff, H. Szwankowska, D. Jendryczko, B. Olszewska, Z. Czyńska Cmentarz Powązkowski w Warszawie, Warszawa 1984;
  • Jerzy Waldorff Jan Kiepura Kraków 1988;
  • Jerzy Waldorff Diabły i Anioły Kraków 1988;
  • Jerzy Waldorff Fidrek, Warszawa 1989;
  • Jerzy Waldorff Taniec życia ze śmiercią, Warszawa 1978, 1984, 1993;
  • Jerzy Waldorff Słowo o Kisielu, Warszawa 1994;
  • Jerzy Waldorff Serce w płomieniach – słowo o Szymanowskim, Warszawa 1998;

Przypisy

  1. ↑ a b Jerzy Waldorff, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [online] [dostęp 2018-05-21].
  2. ↑ Wg informacji redakcyjnej na okładce IV wydania "Sekretów Polihymnii" ("Iskry", Warszawa 1967)
  3. ↑ "Rozmowa z Leonem Degrelle" - Prosto z Mostu, 1936 rok, retropress.pl [dostęp 2018-08-16] (pol.).
  4. ↑ a b Arkadiusz Meller, „Sztuka pod dyktaturą” Jerzego Waldorffa – szkic o relacjach między faszyzmem a kulturą na przykładzie Włoch Benito Mussoliniego, „Historia i Polityka”, nr 2–3 (9–10) 2009–2010, Toruń [dostęp 2020-05-04].
  5. ↑ Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 31.
  6. ↑ Skład Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa 1988–2011 radaopwim.gov.pl [dostęp 2011-11-06].
  7. ↑ M.P. z 1995 r. nr 38, poz. 452
  8. ↑ a b c Olgierd Budrewicz: Warszawskie małe ojczyzny. Warszawa: Iskry, 1985, s. 42. ISBN 83-207-0768-4.
  9. ↑ sejm-wielki.pl
  10. ↑ Wywiad z Jerzym Waldorffem
  11. ↑ a b Mariusz Urbanek: Miecio od Waldorffa. 24 października 2008. [dostęp 2011-10-03].
  12. ↑ Cmentarz Stare Powązki: Jerzy Waldorff, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-06-02].
  13. ↑ Park Waldorffa w Słupsku www.polskieszlaki.pl
  14. ↑ Jerzy Waldorff z jamnikiem Puzonem na ławce w Słupsku

Literatura

  • Mariusz Urbanek, Waldorff. Ostatni baron Peerelu, Iskry 2008.

Linki zewnętrzne

Zobacz wiadomości w serwisie Wikinews:

Informacja

Artykuł Jerzy Waldorff w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:

O stronie

Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2021-06-13 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=113523