Jeremi Przybora

Jeremi Przybora
Ilustracja
Jeremi Przybora, 1951
Imię i nazwisko Jeremi Stanisław Przybora
Data i miejsce urodzenia 12 grudnia 1915
Warszawa
Data i miejsce śmierci 4 marca 2004
Warszawa
Narodowość polska
Dziedzina sztuki literatura
Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
Pomnik Jeremiego Przybory w Opolu
Międzyzdroje, Promenada Gwiazd
Legnica, Aleja Gwiazd Satyrykonu

Jeremi Stanisław Przybora (ur. 12 grudnia 1915 w Warszawie, zm. 4 marca 2004 tamże) – polski poeta, pisarz, satyryk[1], aktor, współtwórca (wraz z Jerzym Wasowskim) telewizyjnego Kabaretu Starszych Panów i Kabaretu Jeszcze Starszych Panów oraz radiowego teatrzyku „Eterek”, cyklu audycji telewizyjnych „Divertimento”, autor libretta do musicalu Piotruś Pan.

Jeremi Przybora wydał prozą m.in. opowiadania, kolejne części swoich wspomnień Memuarów oraz zebrane teksty swoich wierszy Piosenki prawie wszystkie. Mistrzowie Przybory to m.in.: Tadeusz Boy-Żeleński, Konstanty Ildefons Gałczyński i Stanisław Lem[według kogo?].

Życiorys

Urodził się w rodzinie szlacheckiej, jako najmłodsze z trojga dzieci (starszy o 11 lat brat Wiesław i starsza o 7 lat siostra Halina). Ojciec, Stefan Przybora, był inżynierem-cukiernikiem, właścicielem fabryki słodyczy oraz cukierni w Warszawie; matka, Jadwiga z domu Kozłowska, zajmowała się domem.

Ukończył ewangelickie Gimnazjum im. Mikołaja Reja w Warszawie, a potem studiował w Szkole Głównej Handlowej i anglistykę na Uniwersytecie Warszawskim, których to studiów nie skończył.

Przez lata związany z Polskim Radiem, przed wojną spiker w rozgłośni warszawskiej, po wojnie pracował w Rozgłośni Pomorskiej Polskiego Radia w Bydgoszczy, gdzie współtworzył cykl audycji satyrycznych „Pokrzywy nad Brdą”. Po powrocie do Warszawy pracował w redakcji rozrywki, gdzie stworzył Radiowy Teatrzyk „Eterek”. Lektor Polskiej Kroniki Filmowej, autor tekstów piosenek, książek, pisał libretta teatralnych spektakli (m.in. polskiej wersji Piotrusia Pana z muzyką Janusza Stokłosy, w reżyserii Janusza Józefowicza), scenarzysta filmu Upał w reż. Kazimierza Kutza.

Z Jerzym Wasowskim poznał się w radiu podczas oblężenia Warszawy w 1939. Był spikerem, który przeczytał angielską wersję komunikatu-pożegnania rozgłośni Warszawa II przed wejściem Niemców do Warszawy 30 września[2]. Podczas powstania warszawskiego prowadził audycje w cywilnej rozgłośni Polskiego Radia, uruchomionego 9 sierpnia[3]. Po wojnie spotkał się w 1948 z Wasowskim i wówczas zaproponował mu pisanie muzyki do swych tekstów.

W latach 1947–1957 był członkiem Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[4].

Był trzykrotnie żonaty: z Marią Burską, Jadwigą Berens oraz Alicją Wirth. Ojciec modelki i prezenterki Marty Przybory (z pierwszego małżeństwa) oraz Konstantego PrzyboryInformacje powiązane z artykułem „Kot Przybora” w Wikidanych (z drugiego związku), specjalisty w dziedzinie reklamy[5].

Po uroczystości pogrzebowej w stołecznym kościele ewangelicko-reformowanym został pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym[6] (kwatera N-2-23)[7].

Twórczość

  • Gburlet (W tym szaleństwie jest metoda, Kabaret „Stodoła”) (1957)
  • Spacerek przez „Eterek” (1957)
  • Listy z podróży (1964)
  • Baśnie Szeherezadka (1966)
  • Listy z podróży. Poczta druga (1969)
  • Kabaret Starszych Panów. Wybór (1970)
  • Miłość do magister Biodrowicz (1972)
  • Kabaret Starszych Panów. Wybór drugi (1973)
  • Dziecko Szczęścia. Listy z Podróży. Poczta trzecia (1975)
  • Divertimento (1976)
  • Mieszanka firmowa (1977)
  • Uwiedziony (1978)
  • Ciociu, przestrasz wujka (1979)
  • Kabaret jeszcze Starszych Panów (1980)
  • Teatr Nieduży (1980)
  • Piosenki, które śpiewałem sam lub z Przyjacielem (1990)
  • Piosenki, które śpiewali inni (1991)
  • Autoportret z piosenką (1992)
  • Nieszczęśliwy wypadek podczas wniebowzięcia (1994)
  • Przymknięte oko opaczności. Memuarów cz. I (1994)
  • Kabaret Starszych Panów I (1995)
  • Przymknięte oko opaczności. Memuarów cz. II (1998)
  • Zdążyć z happy endem. Memuarów cz. III (1998)
  • ...słówko rymowane jak co roku (2000)
  • Piotruś Pan – libretto musicalu (2001)
  • Piosenki prawie wszystkie (2001)
  • Przymknięte oko opaczności (2004)

Nagrody i wyróżnienia

Upamiętnienie

Odniesienia w kulturze

ławeczka Jeremiego Przybory w Białobrzegach
  • W 2000 roku na płycie Pieśni ojczyźniane ukazała się piosenka „Żywot staruszka” w wykonaniu zespołu Kukiz i Piersi z tekstem Pawła Kukiza, oparta na tekście Jeremiego Przybory i muzyce Jerzego Wasowskiego.
  • W oparciu o utwory Jeremiego Przybory i Jerzego Wasowskiego powstał spektakl Zimy żal w reżyserii Magdy Umer.
  • W 2004 Grzegorz Turnau nagrał płytę Cafe Sułtan zawierającą utwory Jeremiego Przybory. W tym samym roku polski wokalista jazzowy Janusz Szrom powołał do życia jazzową formację Straszni Panowie Trzej, która nagrała album z piosenkami z Kabaretu Starszych Panów w opracowaniu jazzowym.
  • W 2010 Maciej Maleńczuk i Paweł Kukiz nagrali album Starsi Panowie, zawierający 11 utworów z Kabaretu Starszych Panów. Gościnnie na płycie wystąpiły także Kayah, Renata Przemyk i Ewelina Flinta[12].
  • We wrześniu 2010 nakładem wydawnictwa Agora ukazał się tom korespondencji między Agnieszką Osiecką i Jeremim Przyborą z lat 1964–1966 pt. Agnieszki Osieckiej i Jeremiego Przybory listy na wyczerpanym papierze (​ISBN 978-83-268-0078-8​). Za zgodą Agaty Passent, córki Osieckiej, i Konstantego Przybory, syna Jeremiego, opublikowano korespondencję ludzi związanych głębokim uczuciem.
  • W dniu 8 grudnia 2011 Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety upamiętniające Jeremiego Przyborę i Jerzego Wasowskiego, o nominałach:
    • 10 zł – wykonaną stemplem lustrzanym w srebrze,
    • 10 zł – wykonaną stemplem lustrzanym w srebrze (kwadrat),
    • 2 zł – wykonaną stemplem zwykłym ze stopu Nordic Gold[14].
  • Na podstawie listów miłosnych Agnieszki Osieckiej i Jeremiego Przybory w Teatrze Polskim w Warszawie wystawiono spektakl Listy na wyczerpanym papierze w reżyserii Leny Frankiewicz[15] Premiera odbyła się 26 września 2013.
  • Jeremi Przybora jest jednym z bohaterów serialu Osiecka. W jego rolę wcielił się Grzegorz Małecki[16].

Piosenki z tekstami Jeremiego Przybory (wybór)

Przypisy

  1. Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. Julian Krzyżanowski (red.). T. 2: N–Ż. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, s. 253. ISBN 83-01-05369-0.
  2. 30 września 1939 r. – „To nasz ostatni komunikat…”. naukawpolsce.pap.pl. [dostęp 2019-10-01].
  3. „Warszawskie Termopile 1944 – Śródmieście Północne” – Izabela i Stanisław Maliszewscy, Fundacja „Wystawa Warszawa Walczt 1939-44", Warszawa 2000.
  4. Jerzy Wiśniewski, Piosenka o piosence według Jerzego Wasowskiego i Jeremiego Przybory, w: Folia Litteraria Polonica 2 (16) 2012, s. 102.
  5. Andrzej Dworak: Z dala od opaczności. polskatimes.pl. [dostęp 2012-08-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-17)].
  6. Kronika. Kalendarz warszawski styczeń-marzec 2004. „Kronika Warszawy”. 2 (121), s. 108–109, 2004. 
  7. śp. Jeremi Przybora
  8. Literatura Polska – przewodnik encyklopedyczny t. II. Red. Rafał Łukowski. Warszawa: PWN, 1985. ​ISBN 83-01-05369-0​, s. 253.
  9. Dariusz Michalski, Starszy pan A. Opowieść o Jerzym Wasowskim., Warszawa: ISKRY, 2005, s. 99, ISBN 83-207-1793-0, OCLC 69475081.
  10. Dlaczego Kutno? i daczego Przybora?. stacjakutno.art.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-27)].
  11. M.P. z 1997 r. nr 42, poz. 425.
  12. a b Stacja Kutno – Ogólnopolski Konkurs Piosenek Jeremiego Przybory.
  13. Polska Szkoła Sobotnia im. Jeremiego Przybory w Welwyn Garden City. oficjalna strona [dostęp 2020-12-27]
  14. Historia polskiej muzyki rozrywkowej. Jeremi Przybora, Jerzy Wasowski (pol.). NBP. [dostęp 2015-02-09].
  15. > Spektakle – Spektakle w repertuarze – Teatr Polski im. Arnolda Szyfmana w Warszawie, www.teatrpolski.waw.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
  16. Osiecka. filmpolski.pl. [dostęp 2021-01-09].

Linki zewnętrzne

Informacja

Artykuł Jeremi Przybora w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:

Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2021-06-13 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=44737