Jangcy

  1. Strona główna
  2. Polska Wikipedia
  3. Jangcy
Jangcy
Ilustracja
Mapa dolnego odcinka rzeki
Kontynent Azja
Państwo  Chiny
Rzeka
Długość 6300[1] km
Powierzchnia zlewni 1 807 199[1] km²
Średni przepływ 31 060[1] m³/s
Źródło
Miejsce Wyżyna Tybetańska, Tangla
Współrzędne 33°26′39″N 90°56′10″E/33,444167 90,936111
Ujście
Recypient Morze Wschodniochińskie
Miejsce Szanghaj
Współrzędne 31°15′00″N 122°02′00″E/31,250000 122,033333
Położenie na mapie Chin
Mapa konturowa Chin, po lewej znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „ujście”
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Jangcy, także: Rzeka Błękitna[2] (Yangzi Jiang, [jɑ̌ŋtsɨ̀ tɕjɑ́ŋ] i; chiń. upr. 扬子江; chiń. trad. 揚子江; pinyin Yángzǐ Jiāng, Chang Jiang [tʂʰɑ̌ŋ tɕjɑ́ŋ] i; chiń. upr. 长江; chiń. trad. 長江; pinyin Cháng Jiāng; dosł. „długa rzeka”) – rzeka w Chinach, najdłuższa w Azji i trzecia po Amazonce i Nilu pod względem długości na Ziemi. Najważniejsza pod względem gospodarczym rzeka w Chinach; na obszarze dorzecza Jangcy mieszka około 40% ludności Chin i zbiera się 75% ogólnokrajowych zbiorów ryżu[3]. Jangcy jest najważniejszym szlakiem chińskiej żeglugi śródlądowej[4]. Długość, według pomiaru chińskich geografów wynosi 6300 km[1], choć w różnych źródłach można znaleźć różne wartości – od 5520[5] do 6300 km. Powierzchnia dorzecza wynosi 1,8 mln km²[1] i zajmuje ok. 1/5 powierzchni Chin. Źródło znajduje się w górach Tangla w prowincji Qinghai na Wyżynie Tybetańskiej. W dolnym i środkowym biegu rzeki, na Nizinie Jangcy, występują liczne jeziora oraz osuszone rozlewiska i zabagnione tereny stwarzające dobre warunki dla rolnictwa. Rzeka uchodzi do Morza Wschodniochińskiego (Ocean Spokojny), tworząc deltę. W ujściu uformowały się z naniesionego materiału liczne wyspy, z których największą jest Chongming na obszarze miasta wydzielonego Szanghaj[6].

Poziom wód Jangcy podnosi się w lecie pod wpływem deszczów monsunowych oraz tajania śniegów na Wyżynie Tybetańskiej i w górach Qin Ling. Położone w dolnej części dorzecza Jangcy jeziora Dongting Hu i Poyang Hu, zasilane przez jej prawobrzeżne dopływy, pełnią funkcję naturalnych regulatorów stanów wody. Mimo to w niektórych latach masy wód rzeki, nie mieszcząc się w przełomie Trzech Wąwozów u wejścia na Nizinę Chińską, występują z brzegów, powodując groźne powodzie[7].

Na rzece występują liczne tamy, sztuczne zbiorniki, kanały, budowle hydroenergetyczne, służące celom nawadniania, komunikacji i produkcji energii elektrycznej. Najsłynniejsza budowla na Jangcy to Zapora Trzech Przełomów, której budowa trwała 17 lat. Obok zbiornika działa elektrownia wodna o łącznej mocy 18,2 tys. MW[8]. Rzeka jest żeglowna na długości 2800 km od ujścia aż do miasta Yibin w Syczuanie, a do Wuhanu dostępna nawet dla mniejszych statków morskich. Ożywiony ruch, przede wszystkim dżonek, panuje też na południowych dopływach Jangcy — Xiang Jiang, Gan Jiang i Yuan Jiang[9]. W mieście Zhenjiang Jangcy krzyżuje się z Wielkim Kanałem.

Nazwa Yangzi Jiang, która wywodzi się od starożytnego lenna Yang, przyjęła się głównie w krajach zachodnich. W Chinach używa się nazwy Chang Jiang, chociaż stosuje się także określenia Da Jiang (chiń. 大江; dosł. „Wielka Rzeka”) lub po prostu Jiang (chiń. 江; dosł. „Rzeka”)[10]. W swym górnym odcinku, powyżej Kotliny Syczuańskiej, rzeka nosi nazwę Jinsha Jiang (chiń. 金沙江); w obrębie Wyżyny Tybetańskiej ma jeszcze kilka lokalnych nazw, m.in. Dri-cz‘u (tyb.: འབྲི་ཆུ, Wylie: 'bri chu)[3]. Stosowaną poza Chinami nazwę Rzeka Błękitna nadali prawdopodobnie jezuiccy misjonarze w celu odróżnienia Jangcy od Rzeki Żółtej, czyli Huang He[11].

Rzeka jest największym punktowym źródłem zanieczyszczenia oceanów światowych tworzywami sztucznymi. Co roku do morza trafia wraz z nią 1,5 miliona ton odpadów plastikowych[12].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e 河流和湖泊 (chiń.). gov.cn. [dostęp 2011-04-29].
  2. ↑ Polski egzonim "Rzeka Błękitna" został przyjęty jako egzonim wariantowy dla nazwy "Jangcy" na 110. posiedzeniu KSNG.
  3. ↑ a b Andrzej Maryański, Andrzej Halimarski: Chiny. s. 73.
  4. ↑ Andrzej Maryański, Andrzej Halimarski: Chiny. s. 241.
  5. ↑ Avijit Gupta: Large Rivers: Geomorphology and Management. Chichester: John Wiley & Sons Ltd, 2007, s. 633. ISBN 978-0-470-84987-3.
  6. ↑ Andrzej Maryański, Andrzej Halimarski: Chiny. s. 235.
  7. ↑ Andrzej Maryański, Andrzej Halimarski: Chiny. s. 74.
  8. ↑ Peter Gevorkian: Alternative Energy Systems in Building Design. New York: McGraw-Hill, 2010, s. 308. ISBN 978-0-07-162147-2.
  9. ↑ Andrzej Maryański, Andrzej Halimarski: Chiny. s. 174.
  10. ↑ Yangtze River (ang.). Britannica Online Encyclopedia. [dostęp 2011-04-29].
  11. ↑ Adrian Room: Placenames of the World. Jefferson: McFarland, 2003, s. 395. ISBN 0-7864-1814-1.
  12. ↑ Nick Routley: Visualizing the World’s Top Plastic Emitting Rivers. visualcapitalist.com, 2 lutego 2019. [dostęp 2020-12-26].

Bibliografia

  • Andrzej Maryański, Andrzej Halimarski: Chiny. red. Hanna Krzysztofik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1980. ISBN 83-01-00952-7.

Informacja

Artykuł Jangcy w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:

O stronie

Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2021-06-13 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=40507