Hymenofor

Hymenofor blaszkowy

Warstwa hymenialna wewnątrz owocnika

Warstwa hymenialna na całej powierzchni owocnika

Hymenofor kolczasty

Hymenofor z warstwą hymenialną zlepioną śluzem

Hymenofor – część owocnika grzybów, na której występuje warstwa hymenialna, czyli obłocznia, wytwarzająca zarodniki. U grzybów hymenofor może mieć postać:

Blaszki – występują u grzybów mających owocnik wachlarzowaty, lub w postaci kapelusza. Zawsze występują na dolnej stronie grzyba. U grzybów kapeluszowych blaszki te biegną promieniście od brzegów kapelusza do trzonu. Mogą dochodzić do samego trzonu, lub kończyć się w różnej odległości od niego. W Polsce jest to jeden z częściej występujących typów hymenoforów.

Rurki – występują u grzybów z owocnikiem kapeluszowym, kopytkowym, wachlarzowatym lub resupinowatym. Umieszczone są na dolnej stronie kapelusza (u niektórych typów owocników na całej ich powierzchni) i mają postać rurek, mających na wylocie pory, przez które wysypują się zarodniki.

Kolce – ma postać kolców, wyrostków, długich i cienkich sopelków lub igieł. Występuje u grzybów kapeluszowych z trzonem (np. kolczak obłączasty i u grzybów z owocnikiem drzewkowato rozgałęzionym, po dolnej stronie kapelusza. U grzybów z owocnikami resupinowatymi kolce występują na całej powierzchni

Gładki. Na owocnikach typu huba warstwa hymenialna tworzy się na dolnej stronie. Czasami brzegi owocnika mogą się nieco wywijać, tworząc daszek, jak np. skórnika. Na owocnikach wzniesionych tworzą się maczugowate, lub krzaczaste rozgałęzienia z warstwą hymenialną, jak np. u koralówek.
Meruliowaty, jak np. u żylaka trzęsakowatego, gdzie hymenofor ma postać labiryntowatych fałdek.
Guzkowaty lub gruzełkowaty.
W postaci żyłek lub wydłużonych porów przypominających blaszki.
Warstwa hymenialna wewnątrz owocników – występuje u grzybów tworzących kuliste, gruszkowate, lub bulwiaste owocniki (np. purchawka, tęgoskór). Wnętrze takiego owocnika wypełnione jest strzępkami gąbczastej grzybni. Tworzą one komory, wewnątrz których znajduje się warstwa hymenialna, a na niej powstają zarodniki. Po dojrzeniu zarodniki odrywają się i wypełniają wnętrze owocnika. Dojrzały owocnik zwykle pęka. Do tej grupy należą też grzyby wytwarzające owocniki pod ziemią (np. trufla).

Warstwa hymenialna wewnątrz perydioli – występuje u grzybów mających owocnik w postaci kubeczków. Na ich dnie znajdują się perydiole w kształcie soczewek, wewnątrz nich powstają zarodniki. Średnica perydioli wynosi od 2 – 5 mm. Młode kubeczki zwykle zakryte są nakrywką (tzw. epifragmą), która potem odpada i perydiole zostają odsłonięte. Ten typ owocników występuje zwykle u grzybów saprofitycznych z rzędu gniazdnicowców (Nidulariales).

Warstwa hymenialna zlepiona śluzem – występuje u niektórych grzybów z zamkniętym owocnikiem, u których po dojrzeniu grzyba zarodniki zostają wyniesione na zewnątrz owocnika i zlepione śluzem, jak np. u sromotnika bezwstydnego. Grzyby o tym typie hymenoforu, należące do rzędu sromotnikowców (Phallales) w Europie i w Polsce są nieliczne – występują głównie w krajach tropikalnych.

Podział

Hymenofory dzielą się w zależności od posiadania osłonek na:

Hymenofory gymnokarpiczne – nieosłonięte
Hymenofory hemiangiokarpiczne – posiadające osłonki w młodych stadiach rozwojowych, które z czasem odpadają.
Hymenofory angiokarpiczne – osłonięte przez cały okres rozwoju, otwierające się po dojrzeniu zarodników.

W zależności od budowy hymenoforu wśród podstawczaków wyróżnia się 2 grupy morfologiczno-biologiczne grzybów:

Edmund Malinowski: Anatomia roślin. Warszawa: PWN, 1966.
Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
Dariusz Karasiński. Grzyby afylloforoidalne Kaszubskiego Parku Krajobrazowego. Acta Botanica Cassubica Monographiae. Tom 1. Charakterystyka mykobioty. Gdańsk 2016