Organizacja
Początki i historia
Teologia
Jorge Mario Bergoglio | |||
Papież Biskup Rzymu Suweren Państwa Watykańskiego | |||
Franciszek (2014) | |||
| |||
Kraj działania | |||
---|---|---|---|
Data i miejsce urodzenia | |||
Papież | |||
Okres sprawowania |
od 13 marca 2013 | ||
Prefekt Dykasterii ds. Ewangelizacji | |||
Okres sprawowania |
od 5 czerwca 2022 | ||
Wyznanie | |||
Kościół | |||
Inkardynacja | |||
Śluby zakonne |
22 kwietnia 1973 | ||
Prezbiterat |
13 grudnia 1969 | ||
Nominacja biskupia |
20 maja 1992 | ||
Sakra biskupia |
27 czerwca 1992 | ||
Kreacja kardynalska |
21 lutego 2001 | ||
Kościół tytularny | |||
Pontyfikat |
13 marca 2013 | ||
Odznaczenia | |||
Strona internetowa |
Data konsekracji |
27 czerwca 1992 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Miejsce | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Konsekrator | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Współkonsekratorzy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Franciszek[1][2][3] (łac. Franciscus PP., wł. Francesco, hiszp. Francisco; właśc. Jorge Mario Bergoglio[a][4][5]; ur. 17 grudnia 1936 w Buenos Aires[6][7]) – argentyński duchowny rzymskokatolicki, jezuita, arcybiskup metropolita Buenos Aires i Prymas Argentyny[8] w latach 1998–2013, kardynał prezbiter w latach 2001–2013, przewodniczący Konferencji Episkopatu Argentyny w latach 2005–2011, 266. papież i 8. Suweren Państwa Watykańskiego od 2013, prefekt Dykasterii ds. Ewangelizacji od 2022, sekretarz sekcji ds. migrantów i uchodźców Dykasterii ds. Integralnego Rozwoju Człowieka od 2017[9].
Po powrocie do zdrowia po ciężkiej chorobie, w 1958 wstąpił do zakonu jezuitów. Święcenia kapłańskie przyjął w 1969, a w latach 1973–1979 był prowincjałem jezuickim w Argentynie. W 1992 mianowany biskupem pomocniczym archidiecezji Buenos Aires oraz biskupem tytularnym Auki, a w 1998 roku został arcybiskupem Buenos Aires. W 2001 kreowany kardynałem prezbiterem z kościołem tytularnym San Roberto Bellarmino. Po rezygnacji Benedykta XVI, 13 marca wybrany na jego następcę. Imię Franciszek wybrał na cześć św. Franciszka z Asyżu. Jest pierwszym papieżem z Ameryki Południowej, a także pierwszym spoza Europy[5] od czasu papieża Grzegorza III (pontyfikat 731–741)[10]. Jest również pierwszym jezuitą wybranym na papieża[11] i pierwszym zakonnikiem od czasu papieża Grzegorza XVI (pontyfikat 1831–1846)[12]. Jest poliglotą, posługuje się językami: hiszpańskim, włoskim[13], niemieckim[13][14], francuskim[13], łaciną[15], piemonckim[16] oraz angielskim[13][17], zna też portugalski[13]. Na studiach uczył się także klasycznej greki[18].
Przypisuje mu się mniej formalne podejście do papiestwa niż jego poprzednikom. Zdecydował się na przykład zamieszkać w Domus Sanctae Marthae zamiast w papieskim apartamencie Pałacu Apostolskiego. Znany ze swojej pokory, troski o ubogich i zaangażowania w dialog międzyreligijny. Podtrzymuje tradycyjne poglądy Kościoła na temat aborcji, celibatu i wyświęcania kobiet. Utrzymuje, że Kościół powinien być bardziej otwarty dla członków społeczności LGBT i opowiada się za prawnym uznawaniem par osób tej samej płci[19][20][21]. Jest krytykiem nieokiełznanego kapitalizmu i ekonomii wolnorynkowej, konsumpcjonizmu i nadmiernego rozwoju[22] oraz opowiada się za podejmowaniem działań w sprawie zmian klimatycznych. W dyplomacji międzynarodowej pomagał w przywróceniu stosunków amerykańsko-kubańskich[23][24] oraz wspierał sprawę uchodźców podczas kryzysów migracyjnych w Europie i Ameryce Środkowej[25][26]. Jest silnym przeciwnikiem nacjonalizmu[27][28] oraz dyskryminacji motywowanej wiarą[29].
Został uhonorowany tytułem Człowiek Roku 2013 magazynu „Time”[30].
Urodził się 17 grudnia 1936[31] we Flores, ubogiej dzielnicy Buenos Aires[4][5][31][32]. Był najstarszym z pięciorga dzieci księgowego Mario José Bergoglio (1908–1959)[32][33][34] i Reginy María Sívori (1911–1981)[35]. Mario Bergoglio był włoskim imigrantem[36] urodzonym w Portacomaro. Regina Sívori[37] była gospodynią domową urodzoną w Buenos Aires w rodzinie pochodzenia północnowłoskiego (Piemontese-Genoese)[38][39][40]. Rodzina Mario José opuściła Włochy w 1929 roku, aby uciec przed faszystowskimi rządami Benito Mussoliniego[41]. Według Maríi Eleny Bergoglio (ur. 7 lutego 1948) nie wyemigrowali ze względów ekonomicznych[42]. Jego drugim rodzeństwem było Alberto Horacio (17 lipca 1942 – 15 czerwca 2010), Oscar Adrián (zm. 30 stycznia 1938) i Marta Regina (24 sierpnia 1940 – 11 lipca 2007)[43][44]. Jego siostrzenica, Cristina Bergoglio, jest malarką mieszkającą w Madrycie[45][46].
W wieku 6 lat uczęszczał do Wilfrid Barón de los Santos Ángeles, szkoły salezjanów, w Ramos Mejía[32]. Uczęszczał do technikum Escuela Técnica Industrial Hipólito Yrigoyen[32], nazwanego na cześć byłego prezydenta Argentyny. Szkołę ukończył z dyplomem technika chemika[b][31][32][47]. Cierpiał na zagrażające życiu zapalenie płuc i trzy cysty. Niedługo potem wycięto mu fragment prawego płuca[48].
W wieku 21 lat rozpoczął studia w seminarium, w Villa Devoto koło Buenos Aires[49][33]. 11 marca 1958 wstąpił do zakonu jezuitów i kontynuował naukę w domach zakonnych; w nowicjacie w Chile zgłębiał nauki humanistyczne, w Colegio Máximo San José w San Miguel koło Buenos Aires obronił licencjat z filozofii, w Colegio de la Inmaculada Concepción w Santa Fe studiował literaturę i psychologię[33].
W latach 1964–1965 był nauczycielem literatury i psychologii w Colegio de la Inmaculada Concepción w Santa Fe, zaś w 1966 r. w Colegio del Salvador w Buenos Aires. W latach 1967–1970 studiował teologię na wydziale teologicznym Colegio Máximo San José w San Miguel[50].
13 grudnia 1969 roku z rąk arcybiskupa Ramóna José Castellano, emerytowanego metropolity Córdoby, przyjął święcenia kapłańskie, a wieczystą profesję złożył 22 kwietnia 1973[6].
Po złożeniu ślubów wieczystych w latach 1971–1973 był mistrzem nowicjatu w seminarium w Villa Barilari i, równocześnie, profesorem Wydziału Teologii w Colegio Máximo San José w San Miguel, a od 1972 r. przez rok członkiem konsulty (rady) prowincji jezuickiej San Miguel, wreszcie prowincjałem jezuitów w Argentynie (1973–1979)[33]. W 1973 roku zaczęto określać go „głową argentyńskiego kościoła”[51]. Po zakończeniu sprawowania tego urzędu, w 1979 r., przebywał w Niemczech, a następnie[kiedy?] w Instituto Secundario „El Salvador” w Córdobie. W tym samym roku (1979) został ponownie rektorem Colegio Máximo de San José w San Miguel (pozostał nim do 1986 r.). We Frankfurcie nad Menem kontynuował naukę na wydziale teologicznym St. Georgen[52]. W latach 1986–1988 był członkiem komitetu redakcyjnego „Boletín de espiritualidad”, a następnie w latach 1990–1991 spowiednikiem w Residencia Mayor w Córdobie[33][53][54].
20 maja 1992 został prekonizowany przez papieża Jana Pawła II biskupem pomocniczym Buenos Aires[6] i biskupem tytularnym Auca[6]. Sakry biskupiej udzielił mu 27 czerwca 1992 arcybiskup Buenos Aires, kardynał Antonio Quarracino, któremu asystowali nuncjusz apostolski w Argentynie, arcybiskup Ubaldo Calabresi, i Emilio Ogñénovich, biskup diecezjalny Mercedes-Luján. 3 czerwca 1997 został przeniesiony na arcybiskupa koadiutora tej archidiecezji, obejmując rządy 28 lutego 1998, po śmierci kardynała Quarracino[33]. 30 listopada 1998 został jednocześnie ordynariuszem dla wiernych rytów orientalnych, mieszkających w Argentynie, nieposiadających własnego ordynariusza[33]. Pełnił funkcje Wielkiego Kanclerza Katolickiego Uniwersytetu Argentyny oraz wiceprzewodniczącego Konferencji Episkopatu Argentyny[33]. W grudniu 2011 r. w związku z ukończeniem 75 lat złożył rezygnację z obowiązków arcybiskupa metropolity Buenos Aires[55], jednakże papież Benedykt XVI zlecił mu dalsze sprawowanie urzędu i pełnił aż do wyboru na papieża w 2013 r[56].
Brał udział w sesjach Światowego Synodu Biskupów w Watykanie, w tym w sesji specjalnej poświęconej Kościołowi w Ameryce w listopadzie i grudniu 1997 r.[33]
W lutym 2001 r. Jan Paweł II wyniósł go do godności kardynalskiej, nadając tytuł prezbitera San Roberto Bellarmino[33]. Podczas konklawe w kwietniu 2005 r. kardynał Bergoglio był wymieniany w gronie papabile, potencjalnych faworytów do następstwa po zmarłym Janie Pawle II. Mógł być też wspierany przez Carlo Marię Martiniego[57]. Z informacji, jakie udało się zebrać włoskiemu watykaniście Lucio Brunelli, Bergoglio w trakcie konklawe 2005 był najpoważniejszym kontrkandydatem dla Ratzingera[58].
Jako kardynał był członkiem kilku dykasterii Kurii Rzymskiej:
W latach 2005–2011 (dwie 3-letnie kadencje) był przewodniczącym Konferencji Episkopatu Argentyny[33].
Prowadził skromny tryb życia: latami sam sobie gotował, a po mieście poruszał się, korzystając z transportu publicznego[59]. W 2001 r. zrobiło się o nim głośno na świecie po tym, jak odwiedzając hospicjum umył i ucałował stopy 12 osobom chorym na AIDS[60]. Jest kibicem i honorowym członkiem argentyńskiego klubu piłkarskiego CA San Lorenzo de Almagro (założonego w 1908 r. przez salezjanina, księdza Lorenzo Massę SDB i nazwanego na cześć świętego Wawrzyńca)[61].
13 marca 2013 podczas drugiego dnia konklawe, zwołanego po rezygnacji papieża Benedykta XVI, w piątym głosowaniu został wybrany biskupem Rzymu – 266. papieżem[62]. Tradycyjny biały dym, obwieszczający światu wybór nowej głowy Kościoła, pojawił się o godz. 19:06 czasu rzymskiego[62].
Franciszek na początku inauguracyjnego wystąpienia odmówił Modlitwę Pańską za swojego poprzednika, Benedykta XVI[63][64], z którym 23 marca spotkał się w Castel Gandolfo[65]. Następnie poprosił wiernych o odmówienie modlitwy za swój pontyfikat, po czym udzielił pierwszego błogosławieństwa Urbi et Orbi[66]. Wezwał też do modlitwy o ogólnoświatowe braterstwo[67].
Wybór imienia podyktowany został chęcią zajęcia się problemami biednych i nędzarzy, na wzór św. Franciszka z Asyżu, jak to zostało zakomunikowane przez elekta kardynałom tuż po wyborze[68].
Już dzień po wyborze papież Franciszek opuścił mury Watykanu, udając się do bazyliki Matki Bożej Większej[69]. Miejsce to jest szczególne dla zakonu jezuitów – tam pierwszą mszę św. odprawił św. Ignacy Loyola.
Papież Franciszek zachował biskupią dewizę Miserando atque eligendo zaczerpniętą z komentarza do powołania św. Mateusza (Mt 9,9), św. Bedy Czcigodnego (Homila 21; CCL 122, 149-151)[70][71]. 18 marca 2013 podano także, że papież Franciszek zatrzyma swój dotychczasowy herb. Został on jednak lekko zmodyfikowany, aby symbole były bardziej czytelne. Dotychczasową pięcioramienną gwiazdę zastąpiono ośmioramienną nawiązującą do ośmiu ewangelicznych błogosławieństw, zaś szpikanardowi – symbolowi św. Józefa – nadano wyraźny wygląd kwiatu, aby nie mylił się z winogronem[72]. Uroczysta inauguracja pontyfikatu Franciszka odbyła się 19 marca 2013[73]. Według źródeł watykańskich we mszy św. inauguracyjnej wzięło udział ok. 200 tys. wiernych[74].
20 marca 2013 papież Franciszek mianował swoim osobistym sekretarzem ks. prałata Alfreda Xuereba[75].
7 kwietnia 2013 odbył się ingres do bazyliki św. Jana na Lateranie, która jest jego katedrą jako biskupa Rzymu. Podczas ingresu Franciszek po raz pierwszy podczas swego pontyfikatu użył srebrnej feruli Pawła VI, mającej formę lekko zagiętego krzyża z pasyjką, używanej przez m.in. Jana Pawła II w czasie jego pontyfikatu[76].
W dniu 5 lipca 2013 została opublikowana pierwsza encyklika papieża Franciszka nosząca tytuł Lumen Fidei[77]. Papież, 13 czerwca 2013 podczas spotkania z członkami Rady Sekretariatu Synodu Biskupów, przyznał, iż szybkie tempo powstania pierwszej encykliki zawdzięcza rozpoczęciu pracy nad nią jeszcze przez swego poprzednika Benedykta XVI[78]. Również 5 lipca 2013 doszło do historycznego wspólnego udziału dwóch papieży – Franciszka i Benedykta XVI – w ceremonii odsłonięcia nowego pomnika Michała Archanioła w Ogrodach Watykańskich[79]. Papież Franciszek jest wspierany w pisaniu swoich mów przez ks. Paolo Luca Braidę[80].
6 sierpnia 2013 papież Franciszek otrzymał honorową Nagrodę im. Martina Fierro przyznaną przez argentyńską telewizję za prowadzenie programu religijnego. Jako arcybiskup Buenos Aires prowadził on 32 odcinki programu „Biblia, diálogo vigente”, który był emitowany w 2012 roku w należącej do stołecznej archidiecezji stacji Canal 21[81].
24 listopada 2013 podczas uroczystej mszy św. kończącej Rok Wiary, ustanowiony przez Benedykta XVI, papież Franciszek ogłosił swoją pierwszą adhortację noszącą tytuł Evangelii gaudium (pol. Radość Ewangelii), której oficjalna prezentacja odbyła się 26 listopada[82].
27 kwietnia 2014 w Niedzielę Miłosierdzia Bożego papież Franciszek podczas uroczystej eucharystii na placu Świętego Piotra po raz pierwszy w historii dokonał kanonizacji dwóch swoich poprzedników Jana XXIII i Jana Pawła II[83].
18 czerwca 2015 w Watykanie zaprezentowano drugą encyklikę Papieża Laudato si', poruszającą tematykę ochrony środowiska[84].
12 lutego 2016 na Kubie papież Franciszek jako pierwszy w historii zwierzchnik Kościoła katolickiego spotkał się ze zwierzchnikiem Kościoła prawosławnego Rosji – patriarchą moskiewskim i całej Rusi Cyrylem I, gdzie punktem kulminacyjnym tego spotkania było podpisanie wspólnej katolicko-prawosławnej deklaracji[85][86]. 19 marca papież ogłosił drugą adhortację Amoris Laetitia, którą zaprezentowano w Watykanie 8 kwietnia[87].
8 marca 2020, w związku z pandemią COVID-19, po raz pierwszy w historii papież Franciszek przewodniczył modlitwie Anioł Pański z Biblioteki Watykańskiej[88]. Taka sama sytuacja miała miejsce trzy dni później, gdy audiencja generalna z papieżem odbyła się bez udziału wiernych w Bibliotece Watykańskiej[89]. 27 marca 2020 papież uczestniczył w celebracji liturgicznej w związku z pandemią COVID-19 bez obecności wiernych na placu św. Piotra i udzielając na koniec nadzywczajnego błogosławieństwa Urbi et Orbi w drzwiach bazyliki św. Piotra[90]. Błogosławieństwu nie towarzyszyła modlitwa, a zostało ono udzielone Najświętszym Sakramentem[91].
3 października 2020, zgodnie z zapowiedzią z dnia 5 września 2020, w Asyżu podpisał swoją trzecią encyklikę Fratelli tutti o braterstwie i przyjaźni społecznej[92].
31 grudnia 2020 ogłoszono, że papież Franciszek ze względu na rwę kulszową nie będzie mógł przewodniczyć I Nieszporom Uroczystości Świętej Bożej Rodzicielki Maryi oraz mszy świętej następnego dnia[93]. Była to pierwsza uroczystość, z której papież musiał zrezygnować z powodów zdrowotnych[94]. Z tego samego powodu zrezygnował również z mszy świętej w Niedzielę Słowa Bożego 24 stycznia 2021 oraz z przewodniczenia Nieszporom święta Nawrócenia Świętego Pawła następnego dnia w bazylice św. Pawła za Murami, a także ze spotkania z korpusem dyplomatycznym[95].
11 stycznia 2021 opublikowanym w motu proprio Spiritus Domini papież dokonał zmiany w prawie kanonicznym zezwalając kobietom na posługę akolity i lektora[96]. 4 lipca 2021 papież Fraciszek w klinice Gemelli został poddany zabiegowi chirurgicznemu uchyłkowatości okrężnicy, który polegał na wycięciu części jelita grubego (tzw. hemikolektomia)[97]. W związku z rekonwalescencją papieża Franciszka po operacji, po raz pierwszy od swojego pontyfikatu modlitwie Anioł Pański przewodniczył z apartamentu w klinice, w tym samym, w którym kilka razy przebywał Jan Paweł II[98]. Pobyt w klinice papież zakończył 14 lipca 2021[99].
16 lipca 2021 papież Franciszek wydał list apostolski motu proprio Traditionis custodes, którym ograniczył możliwość korzystania z tak zwanej liturgii przedsoborowej[100][101]. Zniósł tym samym uprawnienia udzielone przez swych poprzedników, a w szczególności przez Benedykta XVI, który w motu proprio Summorum Pontificum udostępnił wszystkim przedsoborową liturgię. Zgodnie z Traditionis custodes wydawanie zezwolenia na posługiwanie się Mszałem z 1962 r. powraca do wyłącznych kompetencji biskupa, który ma się upewnić, że grupy, które się nim posługują, nie podważają reformy liturgicznej i nauczania papieży[102].
25 lutego 2022 papież Franciszek udał się do ambasady Rosji przy Watykanie, aby wyrazić ból i cierpienie z powodu rozpoczętej przez Rosję inwazje na Ukrainę[103][104].
Na początku marca 2022 roku papież Franciszek wysłał na pomoc Ukrainie dwóch kardynałów[105]. Specjalnymi wysłannikami papieża byli kardynał Konrad Krajewski, jałmużnik papieski oraz kardynał Michael Czerny, prefekt Dykasterii ds. Integralnego Rozwoju Człowieka. Misja, która obejmowała kilka podróży[106][107], została uznana za niezwykłe posunięcie dyplomacji watykańskiej[108].
25 marca 2022, na zakończenie nabożeństwa pokutnego w bazylice św. Piotra, papież Franciszek dokonał aktu poświęcenia Rosji i Ukrainy Niepokalanemu Sercu Maryi[109][110].
W związku z reformą Kurii Rzymskiej ogłoszoną w konstytucji apostolskiej Praedicate Evangelium z dniem 5 czerwca 2022 został również prefektem nowo powstałej Dykasterii ds. Ewangelizacji, utworzonej z połączenia Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów oraz Papieskiej Rady ds. Nowej Ewangelizacji[111][112].
W opublikowanym przez hiszpański dziennik "ABC" wywiadzie papież Franciszek ujawnił, że podpisał list rezygnacyjny w przypadku, gdyby doszło do "ciężkiego i trwałego problemu zdrowotnego", który uniemożliwiłby mu sprawowanie posługi piotrowej[113].
5 stycznia 2023 papież Franciszek jako pierwszy w historii Kościoła biskup Rzymu, przewodniczył na placu świętego Piotra uroczystościom pogrzebowym swojego poprzednika, emerytowanego papieża Benedykta XVI, zmarłego 31 grudnia 2022[114].
Od 29 marca do 1 kwietnia 2023 papież Franciszek przebywał w klinice Gemelli, z powodu zapalenia oskrzeli[115].
Franciszek do tej pory zwołał 8 konsystorzy zwyczajnych, podczas których kreował 121 kardynałów.
Tablica rodowodowa[116] | ||||||||
Prapradziadkowie | José Bergoglio María Giacchino |
César Vasallo María Sugliano |
José Crema Ángela María Marchisio |
Antonio Sívori (24.01.1813–09.02.1871) Catalina Daneri (1812–02.02.1886) |
José Sturla Magdalena Pinasco |
Jaime Gogna | Juan Demergazzo María | |
Pradziadkowie | Francisco Bergoglio María Teresa Bugnano |
Pedro Vasallo Ángela Crema |
Vicente Jerónimo Sívori (20.01.1850–?) Catalina Sturla (1849–?) |
Pedro Juan Gogna Regina Demergazzo | ||||
Dziadkowie | Juan Ángel Bergoglio (13.08.1884–30.10.1964) Rosa Margarita Vasallo (zm. 01.08.1974) |
Francisco Sívori (12.03.1874–29.07.1954) María Gogna (03.06.1887–?) | ||||||
Rodzice | Mario José Bergoglio (02.04.1908–1959) Regina María Sívori (28.11.1911–08.01.1981) | |||||||
Jorge Mario Bergoglio, papież (ur. 17.12.1936) |
Już po samym wyborze papieża Franciszka nastały zmiany. Zaraz po swoim wyborze odmówił założenia mucetu w wersji zimowej (tj. ozdobnego, w kolorze karmazynowym, lamowanego gronostajem) oraz stuły, którą założył dopiero podczas błogosławieństwa Urbi et orbi, taki sam gest robi podczas błogosławieństwa Urbi et orbi z okazji świąt Bożego Narodzenia czy Zmartwychwstania Pańskiego. Do kolejnych nowości w tym pontyfikacie należą:
Franciszek już od początku pontyfikatu podkreślał potrzebę dokonania istotnych zmian wewnątrz Kościoła katolickiego. Pierwszym krokiem w tym kierunku było powołanie 13 kwietnia 2013 specjalnej grupy kardynałów.
Celem tej grupy było – jak to określił oficjalny komunikat Sekretariatu Stanu Stolicy Apostolskiej – doradzenie papieżowi w zarządzaniu Kościołem Powszechnym oraz opracowanie projektu zmiany Konstytucji apostolskiej Pastor Bonus o Kurii Rzymskiej[133].
Grupa kardynałów liczy ośmiu członków:
Pierwsze oficjalne spotkanie grupy nastąpiło w Watykanie w dniach 1–3 października 2013 r.[133]
Dziełu reformy poddany został również tzw. Bank Watykański. W dniu 24 czerwca 2013 Franciszek powołał Papieską Komisję ds. Instytutu Dzieł Religijnych (IOR). Zadaniem Komisji jest przede wszystkim zbieranie dokładnych informacji na temat sytuacji prawnej i różnych działań Instytutu w celu umożliwienia, w razie potrzeby, większej harmonizacji z powszechną misją Kościoła katolickiego[134]. Komisja składa się z pięciu członków, a na jej czele stoi kardynał Raffaele Farina. Członkowie komisji posiadają prawo dostępu do „dokumentów, danych i informacji niezbędnych do wykonywania przez nich obowiązków służbowych”, nawet jeśli objęte są tajemnicą zawodową. Komisja, po zakończeniu dochodzenia, dostarczy raport końcowy papieżowi[135].
Jednym z wyrazów ekumenicznego zaangażowania Franciszka była jego wizyta 22 czerwca 2015 w świątyni Kościoła Waldensów w Turynie. W jej trakcie papież zwrócił się do wiernych tego wyznania w słowach: „W imieniu Kościoła katolickiego proszę was o przebaczenie za niechrześcijańskie czy nawet nieludzkie postawy i zachowania w dziejach, jakich dopuściliśmy się przeciwko wam. W imię Jezusa Chrystusa przebaczcie nam”[136].
Jako teolog wcześnie odżegnał się od teologii wyzwolenia, wiążąc się z jednym z posoborowych ruchów Comunione e Liberazione.
W swoich pismach podkreślał istotę Kościoła jako wspólnoty wszystkich wiernych, której kapłani są jedynie częścią. Zachęcał do otwarcia się na spotkania z osobami niewierzącymi, krytykował też przypadki nieudzielania chrztu dzieciom urodzonym poza małżeństwem[57].
Jako arcybiskup Buenos Aires starał się budować dobre relacje z organizacjami żydowskimi.
W swoich kazaniach kładł nacisk na współczucie wobec ubogich, podkreślał jednak znaczenie świętości i duchowości, uznając że przemiana serc ludzi bogatych przyniesie więcej pozytywnych skutków dla biednych, niż same działania polityczne. Wyrażał jednak poparcie dla programów na rzecz rozwoju społecznego i publicznie krytykował politykę wolnorynkową[137]. Jednocześnie odcina się od ideologii marksistowskiej[138]. Według kard. Petera Turksona papież nie odrzuca wolnego rynku, jeśli ten służy człowiekowi, a nie na odwrót[139].
Jako arcybiskup Buenos Aires wzywał księży swej archidiecezji do przeciwstawienia się aborcji i eutanazji.
Zdecydowany obrońca katolickiego nauczania w zakresie bioetyki, in vitro określił jako „produkcję dzieci”, odrzucił „fałszywe współczucie” prowadzące do aborcji czy eutanazji[140].
1 września 2015, z okazji ogłoszenia Roku Świętego Miłosierdzia, Franciszek udzielił wszystkim księżom spowiednikom pozwolenia na rozgrzeszanie wiernych, które dokonały aborcji[141][142]. Po upływie tego okresu, w końcu 2016 r. w liście „Misericordia et misera”, przedłużył obowiązywanie tej decyzji, m.in. słowami: udzielam od tej pory wszystkim kapłanom, na mocy ich posługi, władzy rozgrzeszania osób, które popełniły grzech aborcji[143][144][145].
Dziennikarz Jordi Évole w rozmowie z papieżem pytając o stosunek do aborcji, która motywowana jest gwałtem, otrzymał odpowiedź papieża, który powiedział: „Zrozumiałbym rozpacz [zgwałconej] dziewczyny, ale wiem także, że niegodziwe jest niszczenie życia ludzkiego w celu rozwiązania tego problemu”. Jednocześnie znacząco podkreślił, że należy jej się pomoc oraz wyraził zadowolenie ze wzrostu świadomości tych przypadków w społeczeństwie, jak również z upowszechniania się organizacji pomagających takim kobietom oraz dbających o podkreślanie ich godności[146]. Podczas audiencji generalnej papież Franciszek mówiąc o aborcji porównał ją do wynajęcia płatnego zabójcy w celu rozwiązania problemu[147].
W 2010 r. w liście pasterskim poprzedzającym głosowanie argentyńskiego parlamentu nad projektem ustawy o związkach jednopłciowych kardynał Bergoglio napisał, że jest on „destrukcyjnym projektem wymierzonym w Boży plan” i zaapelował o modlitwę, aby Bóg „zesłał swojego Ducha na parlamentarzystów, którzy będą głosować. Aby nie oddawali głosu kierując się błędem lub koniunkturą, lecz aby głosowali kierując się prawem naturalnym i prawem Bożym”[148].
Papież Franciszek naucza o potrzebie szacunku i niedyskryminowania osób homoseksualnych, wygłaszając w 2016 r. pogląd, że Kościół powinien przeprosić osoby homoseksualne za ich marginalizację i obrażanie[149]. Jednocześnie mówi o tym, że „lobbowanie na rzecz homoseksualizmu jest złem”[148] oraz przypomina, że według Katechizmu Kościoła Katolickiego grzechem nie mogą być same skłonności, ale są nim akty homoseksualne[150].
W dniu 5 kwietnia 2013 Franciszek przyjął na audiencji arcybiskupa Gerharda Ludwiga Müllera, prefekta Kongregacji Nauki Wiary. W oficjalnym komunikacie zaznaczono, że papież w kwestii pedofilii wśród księży zalecił kontynuowanie linii postępowania określonej przez Benedykta XVI. Ponadto Franciszek podkreślił wagę podejmowania zdecydowanych działań w sprawie przypadków wykorzystywania seksualnego, przede wszystkim poprzez wspieranie działań w zakresie ochrony małoletnich, pomocy tym, którzy w przeszłości stali się ofiarami takiej przemocy, wszczynaniu postępowania przeciwko sprawcom dzięki zaangażowaniu lokalnych episkopatów w formułowaniu i wdrażaniu niezbędnych dyrektyw w tej dziedzinie. Ma to na celu podkreślenie wiarygodności świadectwa i misji Kościoła[151].
W motu proprio z 11 lipca 2013 r. Franciszek wprowadził na terenie Watykanu zmiany w zakresie karalności za przestępstwo pedofilii oraz czynów związanych z produkcją, przechowywaniem oraz rozprowadzaniem materiałów zawierających treści pornograficzne. Za wyżej wymienione przestępstwa podniesiono maksymalny wymiar kary. Zmiany dotyczą jedynie osób będących pracownikami bądź obywatelami państwa Watykan[152].
Podczas obrad rady kardynałów w dniu 5 grudnia 2013 papież zaakceptował decyzję kardynałów o utworzeniu komisji ds. przypadków pedofilii w Kościele[153]. 22 marca 2014 papież utworzył komisję ds. Ochrony Nieletnich[154].
W 2005 r. kardynał Bergoglio został oskarżony o współpracę w latach siedemdziesiątych XX wieku (gdy był on prowincjałem Towarzystwa Jezusowego) z juntą przy porwaniu jezuitów Orlanda Yoria i Franza (Ferenca) Jálicsa[155][156]. Pierwszy z nich oskarżył Bergoglia o to, że nie powiedział przedstawicielom reżimu, że popiera pracę w slumsach prowadzoną przez swoich podwładnych, i w efekcie dostali się oni w ręce szwadronu śmierci[59][157].
Oskarżenie nie przedstawiło dowodów przestępstwa[158]. Kardynał Bergoglio nie podejmował obrony. Dopiero w 2010 r. ujawnił w rozmowie z biografem, że jego osobiste starania doprowadziły do uwolnienia porwanych oraz że regularnie ukrywał na terenie kościelnym osoby poszukiwane przez juntę. Jednemu mężczyźnie, podobnemu z wyglądu, dał swoje dokumenty, by mógł uciec[59][157]. O bierność wobec porwań dzieci opozycjonistów oskarżyła przyszłego papieża także organizacja Babcie z Plaza de Mayo[159]. W 2012 roku kardynał Bergoglio przeprosił Argentyńczyków za postawę kleru podczas brudnej wojny, uznając za winnych juntę i lewicę[60]. Domniemaną współpracę kardynała Bergoglia z juntą opisał Horacio Verbitsky (dziennikarz śledczy związany w przeszłości z peronistowską organizacją partyzancką Montoneros[160]) w książce El Silencio: de Paulo VI a Bergoglio: las relaciones secretas de la Iglesia con la ESMA (Cisza. Paweł VI i Bergoglio. Tajne stosunki Kościoła z ESMA[c])[161][162][163]. Reportaż oparty został m.in. na relacji Franza Jalicsa[155]. Sam Jalics twierdzi w swojej książce Rekolekcje kontemplatywne, że „z jednym współbratem zakonnym” w slumsach pracowali i żyli za zgodą przełożonych, posłani tam przez nich. Miał też w swoich rękach 30 dokumentów stwierdzających, kto doniósł na nich wojskowym, że są terrorystami[164]. Jedynym dokumentem źródłowym, mającym posłużyć za dowód rzekomej współpracy Bergoglia z juntą, w którym kardynał jest wymieniony z nazwiska, wykorzystanym w książce Verbitsky’ego, jest wzmianka urzędnika MSZ o tym, że kardynał sugerował, aby nie dawać Jalicsowi zgody na przedłużenie ważności paszportu podczas pobytu zagranicznego[165].
Stojący na czele ruchu obrońców praw człowieka w rządzonej przez wojskowych Argentynie, laureat Pokojowej Nagrody Nobla Adolfo Pérez Esquivel neguje związki kardynała Bergoglia z reżimem junty[159][166]. Również argentyński sędzia Germán Castelli, który zajmował się zbrodniami junty z przełomu lat 70. i 80., oznajmił, że oskarżenia pod adresem Bergoglia w związku ze sprawą dwóch zakonników są „całkowicie fałszywe”[167].
Kilka dni po wyborze papieża, 15 marca, rzecznik Watykanu Federico Lombardi ustosunkował się do stawianych Bergogliowi zarzutów o związki z juntą i przedstawił oficjalne stanowisko Watykanu. Lombardi oświadczył, że wszelkie zarzuty są bezpodstawne, a kampania przeciwko Bergogliowi jest znana i była prowadzona od wielu lat. Dodał, że istnieją „liczne relacje, które ukazują, ile Bergoglio uczynił, by ochronić wiele osób w czasach dyktatury wojskowej”, oraz doprowadził do przeproszenia przez argentyński Kościół za to, że ten nie poczynił wystarczających kroków w czasach tak zwanej brudnej wojny[168][169][170].
20 marca 2013 roku mieszkający w Niemczech Franz Jalics opublikował na stronach internetowych swojego zakonu oświadczenie, w którym zaprzecza informacjom, jakoby on i jego brat zakonny Orlando Yorio byli zadenuncjowani przez ówczesnego prowincjała, ojca Jorgego Bergoglia. Jalics oświadczył, że pierwotnie skłaniał się do takich podejrzeń, ale po licznych późniejszych wyjaśnieniach i rozmowach uznał, że nie miały one podstaw[171].
Dzieła dotyczące teologii katolickiej, duchowości oraz spraw społecznych[172][173][174]:
Encykliki wydane przez Franciszka | |||
Lp. | Rok | Tytuł | Data wydania |
1. | 2013 | Lumen fidei (Światło wiary)[175] | 29 czerwca 2013 |
2. | 2015 | Laudato si’ (Pochwalony bądź)[176] | 24 maja 2015 |
3. | 2020 | Fratelli tutti (Wszyscy bracia)[177] | 3 października 2020 |
Adhortacje apostolskie wydane przez Franciszka | |||
Lp. | Rok | Tytuł | Data wydania |
1. | 2013 | Evangelii gaudium (Radość Ewangelii)[178] | 24 listopada 2013 |
2. | 2016 | Amoris Laetitia (Radość miłości)[179] | 19 marca 2016 |
3. | 2018 | Gaudete et exsultate (Cieszcie się i radujcie)[180] | 19 marca 2018 |
4. | 2019 | Christus vivit (Chrystus żyje)[181] | 25 marca 2019 |
5. | 2020 | Querida Amazonia (Umiłowana Amazonia)[182] | 2 lutego 2020 |
Konstytucje apostolskie wydane przez Franciszka | |||
Lp. | Rok | Tytuł | Data wydania |
1. | 2013 | Quo firmiores | 1 maja 2013 |
2. | Quo aptius spirituali | 23 grudnia 2013 | |
3. | Patrimonium Ecclesiarum | ||
4. | Cum ad aeternam (dla Indii) | 28 grudnia 2013 | |
5. | 2014 | Cum ad aeternam (dla Nigerii) | 18 marca 2014 |
6. | Attenta deliberatione | 12 maja 2014 | |
7. | Quo aptius | ||
8. | Christi voluntate | 9 czerwca 2014 | |
9. | Ad totius dominici gregis | 25 czerwca 2014 | |
10. | Undecim abhinc annos | 11 lipca 2014 | |
11. | Contemplationi faventes | 23 października 2014 | |
12. | Inter eximias | 6 listopada 2014 | |
13. | Cum ad provedenham | 22 grudnia 2014 | |
14. | 2015 | Multum fructum | 19 stycznia 2015 |
15. | Quae Maiori | ||
16. | 2016 | Vultum Dei quaerere | 29 czerwca 2016 |
17. | 2018 | Veritatis gaudium | 29 stycznia 2018 |
18. | Episcopalis communio | 15 września 2018 | |
19. | 2021 | Pascite gregem dei | 23 maja 2021 |
20. | 2023 | In Ecclesiarum Communione | 6 stycznia 2023 |
Bulle wydane przez Franciszka | |||
Lp. | Rok | Tytuł | Data wydania |
1. | 2015 | Misericordiae vultus (Twarz miłosierdzia)[233] | 11 kwietnia 2015 |
Listy apostolskie ogłoszone przez Franciszka | |||
Lp. | Rok | Tytuł | Data wydania |
1. | 2014 | A Tutti I Consacrati (Świadkowie radości)[234] | 21 listopada 2014 |
2. | 2015 | Litterae apostolicae quibus sanctus Gregorius Narecensis Doctor Ecclesiae universalis renuntiatur (Ogłoszenie św. Grzegorza z Nareku doktorem Kościoła)[235] | 12 kwietnia 2015 |
3. | 2016 | Misericordia et misera (Miłosierdzie i nieszczęśliwa)[236] | 20 listopada 2016 |
4. | 2019 | Admirabile signum (Godny podziwu znak)[237] | 1 grudnia 2019 |
5. | 2020 | Scripturae Sacrae Affectus (Umiłowanie Pisma Świętego)[238] | 30 września 2020 |
6. | Patris Corde (Ojcowskim sercem)[239] | 8 grudnia 2020 | |
7. | 2021 | Candor Lucis Aetarnae (Niedostępne światło)[240] | 25 marca 2021 |
8. | 2022 | Desiderio desideravi o formacji liturgicznej ludu Bożego[241] | 29 czerwca 2022 |
9. | Totum Amoris Est[242] | 28 grudnia 2022 |
Dekrety wydane przez Franciszka | |||
Lp. | Rok | Tytuł | Data wydania |
1. | 2014 | De peracta Canonizatione Aequipollenti Beata Mariae ab Incarnatione[243] | 3 kwietnia 2014 |
2. | 2022 | Decreto circa la Rappresentanza Legane Piena della Il Sezione del Dicastero per l'Evangelizzazione[244] | |
3. | 2022 | Decreto per il Sovrano Militare Ordine Ospedaliero di San Giovanni di Gerusalemme, di Rodi e di Malta (S.M.O.M.)[245] | |
4. | Decreto relativo Caritas Internationalis[246] | ||
5. | 2023 | Decreto del Santo Padre Francesco per l'Assegnazione dei Settori, Degli Ambiti e Servizi Pastorali ai Vescovi Ausiliari della Diocesi di Roma[247] |
Reskrypty wydane przez Franciszka | |||
Lp. | Rok | Tytuł | Data wydania |
1. | 2015 | Sul compimento e l’osservanza della nuova legge del processo matrimoniale[248] | 7 grudnia 2015 |
2. | 2018 | ex Audienta SS. mi[249] | 2 sierpnia 2018 |
3. | 2022 | Rescritto del Santo Padre Francesco circa l’Istruzione sull’Amministrazione e gestione delle attività finanziarie e della liquidità della Santa Sede e delle Istituzioni collegate con la Santa Sede[250] | 23 sierpnia 2022 |
4. | Rescriptum ex Audienta Sanctissimi - Soppressione della Fondazione Populorum Progressio[251] | 16 września 2022 | |
5. | Rescriptum ex Audienta SS.[252] |
Statuty wydane przez Franciszka | |||
Lp. | Rok | Tytuł | Data wydania |
1. | 2016 | Statuto del Dicastero Per i Laici, La Famiglia E La Vita[253] | 4 czerwca 2016 |
2. | Statuto del Dicastero per il Servizio dello Sviluppo Umano Integrale[254] | 17 sierpnia 2016 | |
3. | Statuto della Segreteria per la Comunicazione[255] | 6 września 2016 | |
4. | Statuto della Pontificia Accademia per la Vita[256] | 18 października 2016 | |
5. | 2019 | Nuovo Statuto dell' Ufficio del Revisore Generale[257] | 21 stycznia 2019 |
Ustawy wydane przez Franciszka | |||
Lp. | Rok | Tytuł | Data wydania |
1. | 2020 | Legge N. CCCLI sull’ordinamento giudiziario dello Stato della Città del Vaticano[258] | 13 marca 2020 |
Listy wydane przez Franciszka | |||
Lp. | Rok | Tytuł | Data wydania |
1. | 2016 | Iuvenescit Ecclesia[259] | 15 maja 2016 |
2. | 2018 | Placuit Deo[260] | 22 lutego 2018 |
3. | 2020 | Economy of Francesco[261] | 1 maja 2019 |
Artykuł Franciszek (papież) w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:
Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2023-04-01 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=143139