| ||
Położenie | ||
Państwo | Polska | |
Województwo | małopolskie | |
Miejscowość | Kraków | |
Wieża | Wieża Zygmuntowska na Wawelu | |
Kościół | katedra wawelska | |
Historia | ||
Odlany przez | Hans Beham | |
Ufundowany przez | Zygmunt I Stary | |
Odlany | 1520 | |
Zamontowany | 9 lipca 1521[1] | |
Ważniejsze remonty | 14 kwietnia 2001 – wymiana serca | |
Wymiary | ||
Masa dzwonu | 11 ton | |
Średnica | 242 cm | |
Wysokość | 241 cm | |
Grubość ścian | 7–29 cm | |
Masa serca | 365 kg | |
Pozostałe właściwości | ||
Materiał | brąz (80% miedź, 20% cyna) | |
Obsługiwany | ręcznie, przez 12 dzwonników | |
Ton uderzeniowy | g0 | |
Zasięg | 30 km | |
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie | ||
Położenie na mapie Polski | ||
Położenie na mapie województwa małopolskiego | ||
Położenie na mapie Krakowa | ||
50°03′17″N 19°56′09″E/50,054722 19,935833 | ||
Strona internetowa |
Dzwon Zygmunt – najsłynniejszy polski dzwon, powszechnie, lecz nieprawidłowo, nazywany Dzwonem Zygmunta. Znajduje się na Wieży Zygmuntowskiej w północnej części katedry wawelskiej w Krakowie. Ufundowany przez Zygmunta I Starego, nazwany jego imieniem.
Dzwon wykonał w krakowskiej ludwisarni ludwisarz Hans Beham z Norymbergi w 1520 roku. Na płaszczu dzwonu widoczne są postacie świętych: Zygmunta i Stanisława. Znajdują się tam także herby Polski i Litwy. Na wieży umieszczono go 9 lipca 1521 roku[1]. 13 lipca 1521 Kraków po raz pierwszy usłyszał jego głos[2].
Według legendy, powtarzanej przez dawnych historyków[3], dzwon został odlany z mołdawskich armat zdobytych w bitwie pod Obertynem (1531), jednak bitwa miała miejsce 10 lat po zawieszeniu dzwonu. Według innej opinii Zygmunta wykonano z armat zdobytych pod Orszą (1514)[4][5]. W XIX wieku serce dzwonu trzykrotnie pękało, ale było bezzwłocznie naprawiane. W Wigilię 2000 r. stwierdzono kolejne pęknięcie. Uszkodzone serce zastąpiono nowo odlanym[6], a dotychczasowe oglądać można przy wejściu na Wieżę Zygmuntowską. Obecne serce dzwonu waży 365 kg i jest o 42 kg cięższe od starego.
Dzwon Zygmunt był największym polskim dzwonem do roku 1999, kiedy to przewyższył go masą i rozmiarem licheński dzwon Maryja Bogurodzica.
Współcześnie Zygmunt bije w najważniejsze święta i uroczystości kościelne i narodowe. Rocznie takich okazji jest około 30, a są to między innymi Nowy Rok, Niedziela Palmowa, Wielkanoc, Dzień Konstytucji 3 Maja, Boże Ciało, Wszystkich Świętych, Święto Niepodległości, Boże Narodzenie. Prócz tego dzwon bije w chwilach ważnych dla Krakowa i Polski, w ostatnich latach między innymi:
Dzwon Zygmunt jest częścią zespołu historycznych dzwonów zawieszonych na Wieży Zygmuntowskiej katedry wawelskiej. Pozostałe, obecnie nieużywane, dzwony tego zespołu to Półzygmunt z 1463 roku (ton d¹, ok. 6500 kg), Kardynał z 1455 roku (ton es¹, ok. 3400 kg), Urban z 1757 roku (ton h0, ok. 3000 kg) i Głownik z 1460 roku (ton es¹, ok. 1800 kg).
Dzwon Zygmunt uruchamiany jest ręcznie, przez zespół 8-12 ludzi. Przywilej bicia w ten dzwon ma zamknięte grono około 35 dzwonników. Część z nich stowarzyszona jest w Bractwie Dzwonników Wawelskich[17]. Wśród dzwonników znajduje się jedna kobieta. Zgodnie z tradycją zapoczątkowaną przywilejem Zygmunta Starego praca dzwonników jest odpłatna. Współcześnie podzwonne wypłaca dzwonnikom po każdym dzwonieniu kapituła katedralna.
Według doniesień z 1925 wówczas firma ze Szwecji przekazała łożysko do dzwonu, wskutek czego możliwe miało być jego swobodne obsługiwanie przez jedną osobę, a nie jak dotąd 13[18].
Obsługa dzwonu jest pracą ciężką fizycznie, a bywa także niebezpieczną. Według legendy w latach 20. XX wieku niedoświadczony dzwonnik nie puścił liny i został wyciągnięty przez okno dzwonnicy. Szczęśliwie nie puszczał w dalszym ciągu liny, więc powracający dzwon wciągnął go przez to okno z powrotem na wieżę. Dzwonnik nie uległ zranieniu. Od tego czasu okna zostały zabezpieczone siatką. Według innej wersji dzwonnik nie został wciągnięty przez dzwon z powrotem na wieżę, lecz puścił linę będąc poza oknem i zginął po upadku. Historia ta nie znajduje jednak potwierdzenia w dokumentach, nie wspominają o niej akta katedry.
Artykuł Dzwon Zygmunt w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:
Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2021-07-20 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=28293