Dzieci Ulmów

Błogosławione
Dzieci Ulmów

męczennicy
Rodzina Ulmów (ok. 1944)
Data i miejsce urodzenia	od 18 lipca 1936 do 16 września 1942 do 24 marca 1944[a] Markowa
Data i miejsce śmierci	24 marca 1944 Markowa
Czczone przez	Kościół katolicki
Beatyfikacja	10 września 2023 stadion w Markowej przez Franciszka[b]
Wspomnienie	7 lipca
Szczególne miejsca kultu	kościół św. Doroty w Markowej

Miejsce spoczynku	sarkofag w bocznym ołtarzu poświęconym Matce Bożej kościoła św. Doroty w Markowej
Narodowość	polska
Rodzice	Józef Wiktoria Niemczak
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Dzieci Ulmów – siedmioro polskich dzieci rolników Wiktorii i Józefa Ulmów z Markowej, męczennicy, błogosławieni Kościoła katolickiego. Wraz z rodzicami zostały zamordowane w czasie II wojny światowej przez Niemców w odwecie za ukrywanie dwóch żydowskich rodzin.

Były to w kolejności od najstarszego^[2]:

• Stanisława (ur. 18 lipca 1936)
• Barbara (ur. 6 października 1937)
• Władysław (ur. 5 grudnia 1938)
• Franciszek (ur. 3 kwietnia 1940)
• Antoni (ur. 6 czerwca 1941)
• Maria (ur. 16 września 1942)
• NN (ur. 24 marca 1944^[1])

Okoliczności śmierci

Prawdopodobnie w drugiej połowie 1942^[3] Józef i Wiktoria Ulmowie przyjęli pod swój dach ośmioro żydowskich uciekinierów z rodzin Goldmanów/„Szallów”, Grünfeldów i Didnerów^[4]. Wiosną 1944 zostali zadenuncjowani przez granatowego policjanta, Włodzimierza Lesia, który wcześniej zagarnął majątek rodziny „Szallów” i zamierzał pozbyć się jego prawowitych właścicieli. 24 marca 1944 niemieccy żandarmi z posterunku w Łańcucie rozstrzelali małżeństwo Ulmów i szóstkę ich dzieci. Razem z nimi zginęli również wszyscy ukrywani Żydzi^[3].

Zostali pierwotnie zakopani przed domem, a następnie ciała ich wydobyto i złożono do czterech trumien^[5]. Pogrzeb odbył się 11 stycznia 1945 pod przewodnictwem proboszcza parafii św. Doroty w Markowej ks. Ewarysta Dębickiego, po czym zostali pochowani początkowo na cmentarzu w Markowej^[5][6]. W dniach 30 marca – 1 kwietnia 2023 została dokonana ekshumacja ich szczątków, a następnie po beatyfikacji zostały one złożone do specjalnie przygotowanego sarkofagu, w bocznym ołtarzu poświęconym Matce Bożej kościoła św. Doroty w Markowej^[7][8][5].

 Osobny artykuł: Zbrodnia w Markowej (1944).

Los rodziny Ulmów stał się symbolem martyrologii Polaków mordowanych przez Niemców za niesienie pomocy Żydom^[9].

Proces beatyfikacyjny

Z inicjatywy proboszcza parafii św. Doroty w Markowej – ks. Stanisława Leji podjęto starania w celu wyniesienia ich na ołtarze^[10] . Po rozpoznaniu grupy męczenników II wojny światowej (w tym rodziny Ulmów) 17 września 2003 biskup pelpliński Jan Bernard Szlaga rozpoczął proces beatyfikacyjny na szczeblu diecezjalnym w ramach procesu drugiej grupy 122 męczenników II wojny światowej w diecezji pelplińskiej^[11]. Odtąd przysługiwał im tytuł Sług Bożych. Wcześniej 23 lutego 2003 Stolica Apostolska wyraziła zgodę na rozpoczęcie tego procesu (tzw. nihil obstat)^[11]. W archidiecezji przemyskiej odbył się proces rogatoryjny w celu zebrania zeznań świadków oraz dokumentacji dotyczącej męczeństwa rodziny Ulmów, który zakończył się 25 kwietnia 2008^[12]. Proces na szczeblu diecezjalnym zakończył się 24 maja 2011^[11]. 10 maja 2014 Stolica Apostolska wydała dekret o ważności procesu diecezjalnego^[11].

Ze względu na wzrastającą opinię o męczeństwie rodziny Ulmów oraz podkreślenia przykładu ich życia i tragicznej śmierci, metropolita przemyski, abp Adam Szal 31 stycznia 2017 zwrócił się do Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych o wyłączenie tego procesu z procesu grupy męczenników II wojny światowej. W tej sytuacji 20 lutego 2017 w archidiecezji przemyskiej otwarto nowy proces beatyfikacyjny Sług Bożych – Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich 7 dzieci, jako męczenników z powodu nienawiści do wiary^[11][12][13]. Postulatorem procesu został mianowany ks. dr Witold Burda^[14]. W czasie etapu diecezjalnego zostało przesłuchanych 11 świadków, z których dwie osoby byli to m.in. ich bliscy krewni. W lipcu 2020 ukończono prace nad liczącym 500 stron dokumentem tzw. Positio o męczeństwie Rodziny Ulmów, który złożono w 2021^[11][12]. Następnie było ono 16 lutego 2021 przedmiotem oceny kolegium konsultorów historycznych Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych, po czym 22 lutego 2022 odbyła się sesja konsultorów teologicznych, która zaakceptowała dokumentację procesu^[11]. 6 grudnia 2022 odbyła się sesja biskupów i kardynałów Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych, która pozytywnie zaopiniowała propozycję wyniesienia ich na ołtarze jako męczenników, po której papież Franciszek promulgował 17 grudnia tegoż roku dekret o ich męczeństwie, otwierając drogę do ich beatyfikacji^[15][16][17].

14 lutego 2023 abp Adam Szal wyznaczył dzień 10 września 2023 jako datę uroczystości beatyfikacyjnej^[18]. 5 września 2023 Stolica Apostolska wydała oświadczenie, w którym prefekt Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych kard. Marcello Semeraro stwierdził, iż siódme dziecko Ulmów urodziło się w chwili ich męczeństwa^[1]. Uroczystej mszy świętej beatyfikacyjnej, która odbyła się na stadionie w Markowej przy specjalnie zbudowanym ołtarzu przewodniczył kard. Marcello Semeraro, który w wygłoszonej homilii powiedział m.in.^[19]:

W uroczystości beatyfikacji uczestniczyli m.in.: prymas Polski abp Wojciech Polak, przewodniczący Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki, naczelny rabin Polski Michael Schudrich, prezydent RP Andrzej Duda i premier Polski Mateusz Morawiecki^[20]. Beatyfikacyjny wizerunek błogosławionych namalował Oleg Czyżowski^[21]. Relikwiarz w formie monstrancji zawierający relikwie całej rodziny Ulmów zaprojektowała rzeźbiarka Agnieszka Stopyra-Żugaj^[20]. Specjalną pieśń na tę uroczystość „Błogosławiona Rodzino Ulmów” skomponował ks. dr hab. Mieczysław Gniady do słów Moniki Maziarz^[21].

Ich wspomnienie liturgiczne zostało wyznaczone na dzień 7 lipca (dzień zawarcia sakramentu małżeństwa przez rodziców)^[21].

Upamiętnienie

• 24 marca 2004 odsłonięto w Markowej pomnik im poświęcony, na którym widnieje następujący napis^[3][10] 

• Od 23 marca 2006 Szkoła Podstawowa w Markowej nosi imię Sług Bożych rodziny Ulmów^[22]. Przy głównym wejściu do szkoły wmurowano tablicę pamiątkową o następującej treści^[22]:

• 24 marca 2010 w Warszawie Instytut Pamięci Narodowej zaprezentował specjalną wystawę „Samarytanie z Markowej. Ulmowie – Polacy zamordowani przez Niemców za pomoc Żydom” im poświęconą^[23]
• 15 marca 2012 Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu okolicznościowe monety Polacy ratujący Żydów – rodzina Ulmów, Kowalskich, Baranków: srebrną o nominale 20 zł z ich podobizną w nakładzie 40 000 sztuk oraz złotą o nominale 2 zł z podobizną Wiktorii Ulmy z dzieckiem na ręku w nakładzie 800 000 sztuk^[24]
• Uchwałą Rady Miasta Łańcuta z dnia 17 grudnia 2013 jedna z ulic w tym mieście otrzymała imię Rodziny Ulmów^[25]. Również w Ostrołęce jedna z ulic nosi ich imię^[26]. Ponadto od 2017 jedno z rond w Rzeszowie nosi ich imię^[27]
• 17 marca 2016 zostało uroczyście otwarte przez prezydenta Polski Andrzeja Dudę Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej w Markowej^[28]
• Od 6 sierpnia 2016 w Markowej działa Fundacja im. Rodziny Ulmów „SOAR”, mająca na celu upamiętnienie ich bohaterstwa i odwagi, a także innych Polaków ratujących Żydów^[29]
• Z inicjatywy prezydenta RP Andrzeja Dudy od 2018 dzień 24 marca został ustanowiony jako Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, który nawiązuje do tragicznej historii Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich dzieci, którzy to 24 marca 1944 zostali zamordowani przez Niemców^[30]
• Poczta Polska 24 marca 2019 wprowadziła do obiegu znaczek pocztowy o nominale 3,30 zł z wizerunkiem rodziny Ulmów w nakładzie 160 000 sztuk w serii Polacy ratujący Żydów (wraz z kopertą FDC)^[31] oraz 10 września 2023 z okazji ich beatyfikacji inny znaczek pocztowy o nominale 3,90 zł w nakładzie 120 000 sztuk, projektu Jarosława Ochendzana (wraz z kopertą FDC)^[32]
• Od 30 sierpnia 2023 dworzec PKP w Łańcucie nosi imię rodziny Ulmów. Na terenie tego dworca odsłonięto tablicę pamiątkową oraz mural autorstwa Arkadiusza Andrejkowa im poświęcony^[33].
• Z okazji ich beatyfikacji odbyło się szereg okolicznościowych przedsięwzięć im poświęconych, m.in.: 7 września 2023 na pl. Grzybowskim w Warszawie zaprezentowano widowisko „Kantata dla Aniołów”; 9 września 2023 w Filharmonii Podkarpackiej w Rzeszowie odbyło się misterium multimedialne „Przerwane dzieciństwo”; od 10 września do 10 listopada 2023 w czterech miastach (Gdańsku, Warszawie, Pelplinie i Wałbrzychu) odbędą się koncerty „Nie ma większej miłości – w hołdzie Rodzinie Ulmów”; od 8 września do 15 października 2023 w galerii „Okno na Kulturę” w Warszawie zaprezentowana zostanie wystawa „Ulmowie. Nie ma większej miłości”, a od 13 lipca 2023 w holu głównym Dworca Centralnego w Warszawie prezentowana jest wystawa „Samarytanie z Markowej”^[34]

Filmografia

Powstało kilka filmów dokumentalnych im poświęconych:

Filmy
Rok	Tytuł	Reżyseria
2004	Cena życia[35]	Andrzej Baczyński
2014	Ulmowie. Świadectwo sprawiedliwych[36]	Dariusz Walusiak
2023	Historia jednej zbrodni[37]	Mariusz Pilis

Zobacz też

	Portal: Święci
	Portal: Katolicyzm

• Święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
• Polscy święci i błogosławieni
• Modlitwa za pośrednictwem świętego

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• MateuszM. Szpytma MateuszM., Samarytanie z Markowej. Słudzy Boży Ulmowie – rodzina, która oddała swoje życie za pomoc Żydom. (PDF), olimpiada.mzsp.pl, 17 marca 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-08-19] .

Linki zewnętrzne

• Rodzina Ulmów z Markowej, [w:] Instytut Pamięci Narodowej [online], rodzinaulmow.ipn.gov.pl [dostęp 2023-09-06] .strona główna serwisu