Baltic Pipe (Korytarz Bałtycki, Gazociąg Bałtycki) – system gazociągów łączących Norwegię, Danię i Polskę o przepustowości 10 mld m³ rocznie uruchomiony 27 września 2022[1].
Założeniem projektu było otwarcie nowego korytarza dostaw gazu ziemnego ze złóż na szelfie norweskim – gdzie 19 koncesji wydobywczych należy do firmy Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo (PGNiG)[2] – na rynki Danii i Polski oraz krajów sąsiednich. Baltic Pipe jest częścią szerszego zamysłu tzw. Bramy Północnej, mającego na celu pełne zróżnicowanie dostaw gazu do Polski, także z wykorzystaniem terminalu gazu płynnego w Świnoujściu – tzw. gazoportu[3].
Zróżnicowanie dostaw gazu do Polski poprzez import z Norwegii dyskutowano od 1991 roku[4]. Pomysł budowy gazociągu łączącego Polskę z norweskimi złożami pojawił się po raz pierwszy w 2001 roku za rządu Jerzego Buzka. Jego proponentami byli: Piotr Naimski (ówczesny doradca premiera ds. bezpieczeństwa energetycznego) oraz Piotr Woźniak (ówczesny doradca w Kancelarii Premiera)[5]. We wrześniu 2001 roku podpisano umowę na dostawy gazu i budowę gazociągu między PGNiG a pięcioma norweskimi firmami: Statoil ASA, Norsk Hydro Produksjon a.s., TotalFinaElf Exploration Norge AS, A/S Norskeshell, Mobil Exploration Norway Inc.[6]. Wg umowy gazociąg miał od 2004 roku dostarczać do Polski gaz z Danii a od 2008 także z Norwegii[6]. Po zmianie koalicji rządowej w efekcie wyborów parlamentarnych w 2001 powstał rząd Leszka Millera, który odstąpił od realizacji projektu[7].
W 2007 roku temat budowy gazociągu powrócił. Wówczas PGNiG zaangażowało się w projekt budowy gazociągu Skanled, który miał przesyłać gaz z Norwegii do Szwecji i Danii a Baltic Pipe miał być jego przedłużeniem do Polski[7]. PGNiG objął 15% udziałów w projekcie i obok E.ON była największym udziałowcem inwestycji. W 2013 roku wobec wycofania się zaangażowanego w projekt Nord Stream 2 E.ON realizacja Skanled została bezterminowo zawieszona[8].
W 2016 polski Operator Gazociągów Przesyłowych Gaz-System S.A. i duński operator systemu przesyłowego Energinet(niem.) przeprowadzili prace nad opracowaniem studium wykonalności dla możliwości ustanowienia połączenia międzysystemowego pomiędzy Norwegią, Danią a Polską za pomocą dwukierunkowego gazociągu podmorskiego i rozbudowy krajowych sieci przesyłowych w celu zapewnienia pełnej funkcjonalności nowego gazociągu. W efekcie przeprowadzonej w trakcie tych prac procedury badania rynku ustalono przepustowość techniczną całej infrastruktury na poziomie do 10 mld m³/r do Polski (z kierunku Norwegii poprzez Danię) oraz do 3 mld m³/r z Polski do Danii i Szwecji[8].
W 2017 przeprowadzono wstępne badanie rynku. Na podstawie studium wykonalności przedsięwzięcia określono, że projekt Baltic Pipe będzie opłacalny przy rocznych dostawach gazu do Polski na poziomie ok. 10 mld m³. Tym samym, od 2022 – po wygaśnięciu kontraktu z rosyjskim koncernem państwowym Gazprom zawartego w 1996 i aneksowanego w 2012 – pozwoli to zapewnić bezpieczne dostawy i zmianę głównego kierunku dostaw gazu do Polski oraz umożliwi jego reeksport[9].
W połowie 2017 celem potwierdzenia wyników studium wykonalności Gaz-System i Energinet uruchomili (zgodnie z Rozporządzeniem NC CAM[10]) procedurę Open Season (OS 2017), która pozwoliła uczestnikom rynku na złożenie wiążącej oferty na oferowaną w ramach procedury przepustowość projektu Baltic Pipe. Na podstawie otrzymanych ofert i po zatwierdzeniu ostatecznej alokacji przepustowości Gaz-System i Energinet przeprowadzili testy ekonomiczne, oceniając w ten sposób rentowność projektu.
W styczniu 2018 uzyskanie pozytywnych wyników testów ekonomicznych i spełnienie pozostałych warunków wynikających z Regulaminu OS 2017 pozwoliły Gaz-Systemowi i Energinetowi na zawarcie umów przesyłowych z uczestnikami rynku. Umowy te definiują warunki świadczenia usług przesyłu gazu i pozostaną wiążące przez okres 15 lat od momentu uruchomienia przesyłu gazu przez Baltic Pipe.
W listopadzie 2018 operatorzy systemów przesyłowych Polski i Danii podjęli pozytywne decyzje inwestycyjne o zrealizowaniu projektu Baltic Pipe, co zostało poprzedzone podpisaniem przez obie spółki (Gaz-System i Energinet) umowy o budowie (Construction Agreement). Podobną umowę Energinet podpisał również z norweskim operatorem Gassco w zakresie przyłącza norweskiego.
9 czerwca 2017 premierzy Polski i Danii, Beata Szydło i Lars Løkke Rasmussen, podpisali w Kopenhadze memorandum w sprawie współpracy przy realizacji projektu Baltic Pipe[11].
5 kwietnia 2019 Prezydent RP Andrzej Duda podpisał Ustawę z dnia 21 lutego 2019 o ratyfikacji Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Danii w sprawie projektu Baltic Pipe, podpisanej w Katowicach dnia 11 grudnia 2018[12] oraz Ustawę z dnia 21 lutego 2019 o ratyfikacji Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Danii w sprawie rozgraniczenia obszarów morskich na Morzu Bałtyckim, podpisanej w Brukseli dnia 19 listopada 2018[13].
27 września 2022 nastąpiło oficjalnie otwarcie gazociągu[14]. Od 1 października 2022 gazociąg dostarcza gaz ze złóż na szelfie norweskim[15], który pochodzi z własnego wydobycia PGNiG, które w tym roku wyniesie 3 mld m³ a umowa podpisana we wrześniu 2022 między PGNiG a Grupą Equinor zapewni dodatkowe 2,4 mld m³ rocznie od stycznia 2023[16].
Inwestycja składa się z pięciu głównych elementów:
Za realizację trzech pierwszych odpowiada Energinet, natomiast za budowę gazociągu na dnie Morza Bałtyckiego oraz za rozbudowę polskiego systemu przesyłowego odpowiedzialny jest Gaz-System.
1) Gazociąg na dnie Morza Północnego – podmorski gazociąg łączący norweski system gazowy na Morzu Północnym z duńskim systemem gazowym na lądzie. Gazociąg zostanie na Morzu Północnym połączony z istniejącą infrastrukturą przesyłową (tj. z rurociągiem Europipe II), zapewniając w ten sposób dostęp do gazu ze złóż norweskich. Wyjście gazociągu na ląd planowane jest na zachodnim wybrzeżu Danii w pobliżu Blaabjerg.
2) Rozbudowa duńskiego systemu przesyłowego – realizacja projektu Baltic Pipe spowoduje zwiększenie przesyłu gazu przez duński system przesyłowy. Aby to uwzględnić i umożliwić transport gazu z zachodniego wybrzeża Danii do południowo-wschodniej części Zelandii, niezbędna jest rozbudowa infrastruktury przesyłowej Danii.
3) Tłocznia gazu w Danii – tłocznia zlokalizowana będzie we wschodniej części wyspy Zelandia, a jej funkcją będzie sprężanie gazu, umożliwiające jego transport. Tłocznia zapewni dwukierunkowy przesył gazu: z Danii do Polski i z Polski do Danii.
4) Gazociąg na dnie Morza Bałtyckiego – podmorski gazociąg łączący duński system przesyłowy z polskim systemem przesyłowym. Preferowane miejsca wyjścia gazociągu na ląd to Faxe w Danii oraz Niechorze-Pogorzelica w Polsce.
5) Rozbudowa polskiego systemu przesyłowego[19] – Rozbudowa krajowego systemu przesyłowego przewiduje realizację pięciu projektów
a) Budowa gazociągu łączącego gazociąg podmorski z krajowym systemem przesyłowym wraz z terminalem odbiorczym. Trasa gazociągu łączącego (w zależności od wybranej trasy i miejsca wyjścia gazociągu podmorskiego na brzeg Morza Bałtyckiego) może przebiegać na terenie woj. zachodniopomorskiego w następujących wariantach:
Wariant preferowany – odcinek gazociągu relacji Niechorze-Płoty na terenie gmin Rewal, Karnice, Trzebiatów, Gryfice i Płoty
Wariant alternatywny – odcinek gazociągu relacji Rogowo-Płoty na terenie gmin Trzebiatów, Gryfice i Płoty
Nominalna średnica gazociągu łączącego:
Odcinek gazociągu relacji Płoty-Goleniów od Węzła Przesyłu Gazu Płoty do Tłoczni Gazu[20] Goleniów na terenie gmin Płoty, Nowogard, Osina, Goleniów i Maszewo
b) Budowa gazociągu relacji Goleniów-Lwówek.[21] Gazociąg zostanie zbudowany na terenie województw zachodniopomorskiego, lubuskiego i wielkopolskiego, w gminach Goleniów, Maszewo, Stargard, Dolice, Przelewice, Pełczyce, Strzelce Krajeńskie, Zwierzyn, Santok, Deszczno, Skwierzyna, Przytoczna, Pszczew, Międzychód, Lwówek. Budowa gazociągu będzie realizowana etapami: etap I – odcinek gazociągu relacji Goleniów-Ciecierzyce (ok. 117 km); etap II – odcinek gazociągu relacji Ciecierzyce-Lwówek (ok. 71 km).
c) Rozbudowa Tłoczni Gazu Goleniów[22] – inwestycja będzie polegała na rozbudowie istniejącej tłoczni w Goleniowie w woj. zachodniopomorskim, w tym rozbudowie węzła przesyłowego, oraz na wykonaniu połączenia tych elementów z istniejącą infrastrukturą przesyłową.
d) Budowa Tłoczni Gazu Gustorzyn[23] – inwestycja będzie polegała na budowie tłoczni oraz rozbudowie istniejącego Węzła Gazu w Gustorzynie w gminie Brześć Kujawski w woj. kujawsko-pomorskim. Tłocznia będzie połączona gazociągiem z terminalem FSRU w porcie w Gdańsku[24].
e) Rozbudowa Tłoczni Gazu Odolanów[25] – inwestycja będzie polegała na rozbudowie istniejącej tłoczni i Węzła Przesyłowego w Odolanowie w woj. wielkopolskim oraz na wykonaniu połączenia tych elementów z istniejącą infrastrukturą przesyłową.
Projekt Baltic Pipe został uznany przez Komisję Europejską za „Projekt o znaczeniu wspólnotowym” (PCI)[26]. Status ten jest przyznawany projektom infrastrukturalnym, mającym na celu wzmocnienie europejskiego wewnętrznego rynku energii i realizującym cele polityki energetycznej Unii Europejskiej, w tym zapewnienie dostępu do niedrogiej, bezpiecznej i odnawialnej energii.
W 2013 projekt Baltic Pipe znalazł się na pierwszej liście projektów PCI, w 2015 na następnej a 24 listopada 2017 ogłoszono trzecią listę projektów PCI, na której po raz kolejny Komisja Europejska uwzględniła projekt Baltic Pipe[27].
Projekt Baltic Pipe otrzymał dofinansowanie w ramach instrumentu „Łącząc Europę”[28] (Connecting Europe Facility – CEF). CEF to instrument finansowy, który zastąpił dotychczasowy program TEN-T. Wspiera on rozwój trzech obszarów – sieci transportowej, energetycznej oraz telekomunikacyjnej.
Łącznie wysokość dofinansowania przyznanego do połowy 2019 wynosi 266,8 mln EUR.
W 2015 dofinansowanie z CEF Energy zostało przyznane na prace analityczne i opracowanie „Studium Wykonalności dla Połączenia międzysystemowego Baltic Pipe łączącego Polskę z Danią”. Wysokość dofinansowania: 400 tys. EUR.
24 maja 2018 podpisano kolejną umowę na dofinansowanie w ramach CEF prac projektowych. Po przeprowadzonym w 2017 konkursie grantowym wsparcie zostało przyznane na działanie pod nazwą „Prace przygotowawcze do Projektu Baltic Pipe aż do uzyskania niezbędnych pozwoleń na budowę w Polsce oraz w Danii” realizowane przez obu partnerów, tj. Gaz-System oraz Energinet. Maksymalna wysokość przyznanego dofinansowania: 33,1 mln EUR.
16 lipca 2018 państwa członkowskie UE zaakceptowały propozycję Komisji Europejskiej o przyznaniu dofinansowania dla projektu Baltic Pipe w ramach CEF na działanie pod nazwą „Wzmocnienie krajowych systemów przesyłowych gazu w Polsce i Danii dla projektu Baltic Pipe”. Maksymalna wysokość dofinansowania przyznanego obu partnerów projektu: 18,3 mln EUR.
W 2019 Komisja Europejska podjęła decyzję o przyznaniu Gaz-Systemowi dofinansowania dla projektu Baltic Pipe na działanie pod nazwą „Prace budowlane dla klastra infrastrukturalnego 8.3 w ramach projektów o znaczeniu wspólnotowym (PCI)”. 23 stycznia 2019 została ona zaakceptowana przez państwa członkowskie UE. Wsparcie przyznano w ramach przeprowadzonego w 2018 drugiego konkursu grantowego CEF Energy. Decyzja ta podkreśla istotne znaczenie projektu dla budowy europejskiego rynku gazu oraz wzmocnienia bezpieczeństwa dostaw w regionie. Uroczystość podpisania umowy grantowej odbyła się 15 kwietnia 2019 w Brukseli. Wsparcie zostanie przeznaczone na realizację prac budowlanych dla gazociągu podmorskiego, łączącego systemy przesyłowe Polski i Danii oraz na rozbudowę i modernizację polskiego systemu przesyłowego gazu ziemnego. Maksymalna wysokość dofinansowania: blisko 215 mln EUR.
27 kwietnia 2021 w Pogorzelicy w gm. Rewal rozpoczęto drążenie tunelu pod wałem wydmowym i plażą. Zadanie wykonywane jest za pomocą maszyny TBM „Pola”[29]. Prace nad przewiertem zostały ukończone 8 czerwca 2021[30].
W czerwcu 2021 Duńska Agencja Ochrony Środowiska zezwoliła na kontynuację prowadzenia prac na obszarze Danii, których wstrzymanie spowodowało ok. 3-miesięczne opóźnienie ukończenia projektu. Energinet zapewnia, że będzie w stanie dostarczyć znaczną część uzgodnionej mocy przesyłowej w umówionym terminie, tj. do końca października 2022, by osiągnąć pełną moc do końca tego samego roku[31].
21 lipca 2022 Gaz System poinformował o położeniu tzw. spoin gwarantowanych, tj. fizycznie łączących oba końce budowanego gazociągu z duńską i polską siecią gazowniczą[32][33].
Artykuł Baltic Pipe w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:
Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2022-10-01 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=1645258