Ojcem Anny German był Eugen Hörmann (pol. Eugeniusz German) (ur. 1910 w Łodzi, zm. 1938), księgowy, miał ośmioro rodzeństwa (w tym brata Artura, który po latach opisał dzieje rodziny[4]). Przodkowie od strony ojca pochodzili z Niemiec, mieli korzenie mennonickie[4]. Na przełomie XVIII i XIX w. osiedlili się na Ukrainie. W 1819 pradziadek Anny założył wieś Hoffnung (lub Neuhoffung, pol. Nadzieja[5], obecnie Olhyne, ukr.Ольгине, niedaleko Berdiańska, na wybrzeżu Morza Azowskiego), gdzie urodził się Friedrich Hörmann (Hermann); Friedrich był pastorembaptystów[6], studiował w Baptystycznym Seminarium Teologicznym w Łodzi. Tam ożenił się z Anną Balach, z którą miał syna, Eugena. Po ukończeniu studiów wraz z rodziną wrócił na Ukrainę, a w 1929 w wyniku represji został aresztowany i z wyrokiem pięciu lat zesłany do obozu pracy (rejon Plesieck w regionie archangielskim), gdzie po dwóch latach zmarł. Eugen w tym czasie uciekł z ZSRR, najpierw przez Donbas, gdzie pracował jako księgowy w fabryce kopalni, później – nadal zagrożony – zostawiwszy pierwszą żonę Almę z czteroletnim synem[5], uciekał przez Środkową Azję i Iran[7], gdzie na granicy irańskiej poznał matkę Anny.
Babka Anny German przeniosła się z rodzinnego Kubania do Fergany w Uzbekistanie. Uciekając przed NKWD, rodzice Anny przenieśli się do Urgencza, gdzie po narodzinach córki wybudowali dom[12]. Zaledwie półtoraroczna Anna ciężko chorowała na dur rzekomy[5]. Rodzina wówczas przeniosła się do Taszkentu, by podjąć leczenie dziewczynki u tamtejszych lekarzy[13]. W 1937, gdy Irma była po raz drugi w ciąży, jej mąż pojechał do Urgencza, gdzie 26 września 1937 został aresztowany pod zarzutem szpiegostwa i w 1938 rozstrzelany, o czym Irma dowiedziała się dopiero w 1956[5][14]. Po aresztowaniu męża Irmy rodzina została wysiedlona z Fergany i zesłana do Kirgistanu[15]. W tym samym roku urodził się brat Anny, Fryderyk, który w wieku dwóch lat zmarł na szkarlatynę[16], na którą zachorowała również Anna, jednak udało jej się wyzdrowieć[15]. W kwietniu 1942 Irma wyszła za polskiego żołnierza Hermana Gernera[15], jednak z niewyjaśnionych względów zmieniła pierwszą literę nazwiska (na Berner) i utrzymywała, że nigdy więcej go nie spotkała, mimo iż widziała się z nim w Polsce w 1946[17]. W życiorysach Anny German często pojawia się błędna informacja, że jej ojczym, jako oficer ludowego Wojska Polskiego, zginął w bitwie pod Lenino[18]. W maju 1946 Irma, jako żona Polaka, złożyła dokumenty repatriacyjne i razem z córką i matką wyjechały do Polski[19][15]. Początkowo mieszkały w Szczecinie i Nowej Rudzie, a w 1949 przeprowadziły się do Wrocławia, gdzie zamieszkały przy ulicy Trzebnickiej[15].
W 1955 ukończyła naukę w VIII Liceum Ogólnokształcącym im. Bolesława Krzywoustego we Wrocławiu[20]. W styczniu 1962 uzyskała tytuł magistra geologii na Wydziale Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Wrocławskiego po złożeniu egzaminu magisterskiego z wynikiem bardzo dobrym i przedstawieniu pracy magisterskiej pt. „Zdjęcie geologiczne okolic Zatonia (Ustronie)” ocenionej jako „bardzo dobra”[21][22]. Była członkiem i uczestnikiem wypraw jaskiniowych wrocławskiej Sekcji Grotołazów[23].
W latach 60. dołączyła do zespołu Estrady Wrocławskiej, z którą odbyła trasę koncertową po Polsce[25].
Przełom w karierze
W marcu 1962 uzyskała uprawnienia estradowe, zdając państwowy egzamin przy drugim podejściu[26]. W 1963 za utwór „Tak mi z tym źle” zdobyła drugą nagrodę w dniu polskim podczas 3. Międzynarodowego Festiwalu Piosenki w Sopocie, a za intepretację pieśni „Ave Maria no morro” otrzymała pierwsze miejsce na festiwalu w Olsztynie[27]. W 1964 za wykonanie utworu „Tańczące Eurydyki” zdobyła drugą nagrodę na 2. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu oraz dwie nagrody podczas 4. Międzynarodowego Festiwalu Piosenki w Sopocie: pierwszą nagrodę w dniu polskim i trzecią w dniu międzynarodowym[28]. Również w 1964 zagrała swoje pierwsze koncerty w ZSRR, gdzie została ciepło przyjęta przez publiczność i wkrótce wydała swój debiutancki album pt. Śpiewa Anna German[29]. W kolejnych latach odbywała kolejne trasy koncertowe po tym kraju[29]. Poza tym w 1964 wyjechała do Włoch w ramach stypendium z Ministerstwa Kultury i Sztuki[30].
W 1965 za utwór „Zakwitnę różą” otrzymała pierwszą nagrodę na 3. KFPP w Opolu[31]. W tym okresie została także zaproszona przez włoską firmę fonograficzną „Company Discografica Italiana” (CDI) do Włoch, z którą w listopadzie 1966 podpisała trzyletni kontrakt[30]. W tym samym roku otrzymała platynową płytę na 1. Międzynarodowych Targach Muzycznych (MIDEM) w Cannes[30] oraz wystąpiła na scenie paryskiej Olimpii.
Kariera we Włoszech i wypadek
W lutym 1967 wystąpiła z utworem „Gi” na 7. Festiwalu Piosenki Włoskiej w San Remo (była pierwszą i dotąd jedyną w historii polską artystką, która zaśpiewała na tym festiwalu)[32]. Niedługo później wyruszyła w trasę promocyjną po Włoszech, m.in. udzieliła licznych wywiadów i wystąpiła w wielu telewizyjnych programach rozrywkowych[33]. W lipcu 1967 zaśpiewała na 15. Festiwalu Piosenki Neapolitańskiej (jako pierwsza cudzoziemka w historii wydarzenia)[33]. Po festiwalu nagrała album pt. I classici della musica napoletana i otrzymała nagrodę „Oscara Della Simpatia” (Oscara Sympatii) na festiwalu w Viareggio[34][35].
28 sierpnia 1967[36], wracając z koncertu we Forlì, uległa wypadkowi samochodowemu[37][38], po którym z poważnymi obrażeniami (m.in. złamanym kręgosłupem) trafiła do kliniki Madre Fortunata Toniolo[39]. Przez kilka tygodni przebywała w śpiączce, po wybudzeniu podjęła rekonwalescencję, początkowo we Włoszech (m.in. w Instytucie Ortopedycznym Rizzili w Bolonii), a od drugiej połowy października 1967 w Polsce (w Szpitalu Klinicznym nr 1 przy ul. Lindleya w Warszawie)[40]. Leczenie i rehabilitacja zajęła jej łącznie trzy lata[41]. W tym okresie napisała książkę biograficzną pt. Wróć do Sorrento?, w której wspominała swoją karierę i pracę artystyczną we Włoszech. W 1968 otrzymała Nagrodę Komitetu ds. Radia i TV za „wybitne osiągnięcia w dziedzinie polskiej piosenki popularyzowanej w radiu i telewizji”[42].
Powrót po wypadku
26 grudnia 1969 wystąpiła publicznie po raz pierwszy po wypadku w świątecznym wydaniu programu telewizyjnego Tele-Echo[43]. W stycznia 1970 wróciła do muzyki, występując z utworem „Człowieczy los” w koncercie „Tobie, Warszawo” w Sali Kongresowej w Warszawie, na którym otrzymała tytuł Warszawianki Roku[44]. W tym samym roku wydała album pt. Człowieczy los, a za tytułowy singiel (oraz za piosenkę „Być może”) otrzymała nagrodę na 8. KFPP w Opolu[45]. Odebrała także nagrodę Polskiego Radia dla najpopularniejszej warszawianki[46]. W 1971 otrzymała nagrodę publiczności za „Cztery karty” na 9. KFPP w Opolu, [47], wzięła udział w gali podczas otwarcia katowickiego Spodka przy 12 tys. publiczności i otrzymała Nagrodę Miasta Warszawy za „wybitne osiągnięcia w dziedzinie upowszechniania kultury”[42].
Wiosną 1972 zagrała pierwsze po wypadku samochodowym trasy koncertowe po Polsce, a we wrześniu tego samego rolu zagrała serię koncertów po ZSRR. W 1973 za utwór „Ballada o niebie i ziemi” otrzymała wyróżnienie w koncercie „Premier” na 11. KFPP w Opolu[48]. W 1975, będąc w ciąży, wyjechała w kolejną trasę koncertową po ZSRR. W lutym 1976 przyjechała do Moskwy, aby wziąć udział w programie telewizyjnym Dzwonki przyjaciół. W 1977 zaproponowano jej wykonanie piosenki „Echo miłości” w filmie Eugeniusza Matwiejewa Los; reżyser wspominał, że podczas nagrywania skrzypaczki cichutko płakały, patrząc na stan zdrowia German[49]. Również w 1977 German wystąpiła na Dniach Przyjaźni Młodzieży Radzieskiej i Polskiej w Doniecku[50] oraz zaśpiewała utwory „Echo miłości” (w duecie z Lwem Leszczenką) i „Kiedy kwitły sady” w finale festiwalu „Piosenka-77”; po wykonaniu solowej piosenki widzowie dziękowali tak burzliwą i długą owacją, że organizator festiwalu musiał wyjść poza sztywne ramy telewizyjne i dopuścił, by piosenka została wykonana „na bis”[51].
W maju 1979 występowała w Azji Środkowej, gdzie przez tydzień zagrała 14 koncertów. W czerwcu 1979 w Moskwie w holu hotelu straciła przytomność, po czym przewieziono ją do szpitala, a następnie wróciła do Polski. Występy zostały odwołane. W 1980 wyruszyła w trasę koncertową po Australii[53].
Choroba i śmierć
Już w połowie lat 70. wykryto u niej chorobę nowotworową[54]. Jesienią 1980, po jej powrocie z koncertów w Australii, nastąpił nawrót choroby zdiagnozowanej jako mięsak kości[53]. Wówczas odwołała zaplanowane koncerty i zawiesiła działalność publiczną[53]. Będąc w zaawansowanym stadium choroby, komponowała psalmy i pieśni poświęcone Bogu, a wykonywany utworu zapisywała na domowym magnetofonie.
Zmarła wieczorem 25 sierpnia 1982 w Szpitalu Klinicznym przy ul. Szaserów w Warszawie. Jej pogrzeb odbył się 30 sierpnia 1982, została pochowana na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie (kw. 3, rząd 4, grób 8a); na tablicy nagrobnej umieszczono cytat z Psalmu 23: „Pan jest pasterzem moim”.
W czerwcu 1960 poznała Zbigniewa Tucholskiego, pracownika naukowego w Katedrze Metaloznawstwa Politechniki Warszawskiej, z którym 23 marca 1972 wzięła ślub cywilny w Zakopanem[58]; ich huczne wesele odbyło się w willi Obrochtówka[6]. Zamieszkali na warszawskim Żoliborzu[46]. 27 listopada 1975 urodził się ich syn Zbigniew Ivarr[54]. Z powodu macierzyństwa German na dwa lata zawiesiła działalność artystyczną[54]. Po zdiagnozowaniu u niej nowotworu kości wzięła ślub kościelny z mężem[6].
Była adwentystką, przyjęła chrzest w wieku 46 lat[59]. Podstawy jej adwentystycznego wyznania umocowała jej babcia, która odgrywała ważną rolę w procesie jej wychowania, gdyż sama była adwentystką[60]. Chrzest adwentystyczny przyjęła 23 maja 1982, udzielił jej go Konstanty Bulli[61].
Upamiętnienie
Imię Anny German nosiła główna ulica miasta Urgencz, w którym się urodziła[62], potem imię tej ulicy zmieniono na Isloma Karimova[63].
W 2001 r. w Zielonej Górze zorganizowano Ogólnopolski Konkurs na Interpretację Piosenki z Repertuaru Anny German[64]. W 2002 r. przerodził się on w Festiwal Tańczące Eurydyki im. Anny German[37]. Festiwal skierowany do wokalistów z kraju i zagranicy organizuje Zielonogórski Ośrodek Kultury. Zadaniem imprezy jest popularyzacja repertuaru Anny German oraz twórczości polskich kompozytorówmuzyki rozrywkowej[65].
Niepubliczna Szkoła Muzyczna I i II Stopnia im. Anny German w Białymstoku[66].
W lutym 2012 r. przy wejściu do domu, w którym mieszkała Anna German we Wrocławiu (ul. Trzebnicka 5) została odsłonięta tablica pamiątkowa ku jej czci[67].
Rosyjski adwentystyczny ośrodek radiowo-telewizyjny „Głos Nadziei” zrealizował film biograficzny o Annie German[68]. W 2012 zrealizowano rosyjski serial biograficzny (w koprodukcji z Ukrainą, Polską i Chorwacją) – Anna German.
Gwiazda imienna na Alei Sławy w Moskwie.
W kwietniu 2013 r. Rada MiastaRzeszowa podjęła uchwałę o nadaniu imienia Anny German jednej z nowych ulic w mieście[69].
Od 11 lipca 2013 roku patronuje jednej z ulic na warszawskim Żoliborzu[70]. (Fragment dawnej ul. Burakowskiej, obecnie Anny German)
Rondo Anny German we Wrocławiu[71], Zielonej Górze[72], Nowej Rudzie[73]
Ulica Anny German w Warszawie i innych miastach
Od 19 listopada 2022 roku tablica upamiętniająca 55. rocznicę występu Anny German na Festiwalu Piosenki Włoskiej w San Remo w 1967 roku. Corso Matuzia 5, przy kościele Czarnej Madonny z Częstochowy[74].
Książki o Annie German
Nagrabiecki Jan: Anna German. 1974
Aleksander Zygariow: Anna German. 1988
Aleksander Zygariow: Anna German. 1998 (reedycja)
Mariola Pryzwan: Wspomnienia o Annie German. 1999
Adriana Polak: Człowieczy los. Wspomnienia o Annie German. 2000
Artur Hörmann: Die unbekannte Anna German (Nieznana Anna German). 2003. (Książkę napisał stryj Anny)
Mariola Pryzwan: Tańcząca Eurydyka. Wspomnienia o Annie German. 2008
Iwan Iliczew: Анна Герман – Гори, гори, моя звезда! (Anna German – Świeć, świeć moja gwiazdo!). 2010
Iwan Iliczew: Мы долгое эхо (My długie echo). 2012
Mariola Pryzwan: Tańcząca Eurydyka. Anna German we wspomnieniach. 2013
Marzena Baranowska: German. Osobisty album Anny German. 2013
Iwan Iliczew: Анна Герман. Белый ангел песни (Anna German. Biały anioł piosenki). 2013
German. Śpiewający anioł. Super album. 2013
Iwan Iliczew: Эхо любви (Echo miłości). 2013
Volga Yerafeyenka: Anna German. „Uśmiechaj się”. 2014
Irma Martens-Berner: Człowieczy los. Wspomnienia matki Anny German. 2014, ISBN 978-83-7295-299-8 (Konsultantami książki są: syn A. German dr Zbigniew I. Tucholski i jej mąż inż. Zbigniew A. Tucholski)
Iwan Iliczew: Анна Герман. Сто воспоминаний о великой певице (Anna German. Sto wspomnień o wielkiej piosenkarce). 2016
Iwan Iliczew-Wołkanowski: Anna German, Sto wspomnień o wielkiej piosenkarce, ISBN 978-83-66220-60-7. 2019
Iwan Iliczew przygotowuje się do wydania nowej książki „Azja Środkowa – ojczyzna Anny German”, gdzie szczegółowo będzie opowiadał o pierwszych dziesięciu latach życia Anny w ZSRR w latach 1936–1946[75].
Twórczość literacka
1970 „Wróć do Sorrento?”
Bajka o skrzydlatym szpaku (Książka napisana przez Annę dla swojego syna)
1988 «Вернись в Сорренто?» („Wróć do Sorrento?”) tłumaczenie z języka polskiego R. Bello
1970: Balladyna (spektakl telewizyjny) – wykonanie muzyki (śpiew)
1970: Wyspy szczęśliwe. Śpiewa Anna German (film krótkometrażowy) – bohater filmu
1970: Powrót Eurydyki (film dokumentalny)
1977: Sudba (film) – wykonanie piosenki Echo Miłości
1988: Eurydyki płaczące (film poświęcony pamięci Anny German)
2012: Anna German (serial biograficzny) – śpiew (w serialu zostały wykorzystane jej piosenki)
Przypisy
↑Marcin Dąbrowski: Anna German. Kronika życia i pracy artystycznej. W: Anna German: Wróć do Sorrento?. Michałów-Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2012, s. 236. ISBN 978-83-60000-96-0.
↑Z okładki płyty „Anna German – Z archiwum polskiego radia, vol. 13”.
↑Fakt ten został ujawniony przez Wojciecha Karpińskiego w biografii Hermana Gernera (Henryka Krzeczkowskiego): Wojciech Karpiński, Henryk. Wyd. II poszerzone, Warszawa, Zeszyty Literackie, 2016, s. 147–176. Por. wspomnienia Irmy Martens, Człowieczy los, Warszawa, Znaki Czasu, 2014, s. 111, 115; tamże dokładna data ślubu: 10 II 1942 (s. 306).
↑Błędna informacja, że mąż Irmy Martens zginął pod Lenino, pojawia się często, zob. np.: Aleksandra Chomicka Czyja jest Anna German? Polsko-ruska awantura o Anię, „Polska. The Times” 7 IV 2013 oraz Edward Kabiesz, Wygnaniec z anielskich chórów, „Gość Niedzielny” 2013 nr 15; zostało to również utrwalone w popularnym serialu Anna German. Tajemnica białego anioła (2012).
↑JanuszJ.FereńskiJanuszJ., W piwnicy i jeszcze głębiej, „Konfrontacje”, wydanie specjalne z okazji jubileuszu (1959–2003) Studenckiego Klubu Pałacyk we Wrocławiu, 31 maja 2003, s. 5, ISSN2658-0063 [dostęp 2020-07-09].
↑Marcin Dąbrowski: Anna German. Kronika życia i pracy artystycznej. W: Anna German: Wróć do Sorrento?. Michałów-Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2012, s. 222. ISBN 978-83-60000-96-0.
↑ abTańczące Eurydyki. [w:] Sprawy nauki. Biuletyn Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (wydania archiwalne) [on-line]. 2005-05-02. [dostęp 2013-03-28].
↑Marcin Dąbrowski: Anna German. Kronika życia i pracy artystycznej. W: Anna German: Wróć do Sorrento?. Michałów-Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2012, s. 237. ISBN 978-83-60000-96-0.
(ang. • pol.)Anna German – serwis internetowy, poświęcony piosenkarce (biografia, linki itp.)
ANNA-GERMAN.PL. anna-german.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-05)]. – Polska strona internetowa poświęcona Annie German zawierająca multimedia tj. dyskografia, fotografia, video itp.