Anders Breivik

Anders Behring Breivik
Ilustracja
Imię i nazwisko Anders Behring Breivik
Data i miejsce urodzenia 13 lutego 1979
Oslo
Zawód, zajęcie rolnik
Narodowość norweska
Edukacja administracja biznesowa
Uczelnia Oslo Commerce School
Partia Partia Postępu od 2004 do 2006 i jej młodzieżówka od 1997 do 2006/2007

Anders Behring Breivik i, wym. [ˈɑndərʂ ˈbeːrɪŋ ˈbræjviːk], od 2017 Fjotolf Hansen i[a][1] (ur. 13 lutego 1979 w Oslo) – norweski masowy morderca, skrajnie prawicowy terrorysta, który 22 lipca 2011 dokonał dwóch zamachów terrorystycznych: na siedzibę premiera Norwegii, w którym zginęło 8 osób, i na uczestników obozu młodzieżówki norweskiej Partii Pracy, w którym zginęło 69 osób[b]. W obu zamachach kilkaset osób zostało rannych. Został skazany na 21 lat więzienia, z możliwością nieograniczonego przedłużenia wyroku, jeśli nadal będzie uznawany za zagrożenie dla społeczeństwa[3][4].

Manifest

Breivik mówił o sobie jako o przyszłym regencie Norwegii, w której władzę miałaby przejąć organizacja wzorowana na templariuszach (należał do konserwatywno-tradycjonalistycznego wolnomularstwa, w którym posiadał stopień mistrza, oraz do tajnego stowarzyszenia „templariuszy”). Jego działania jako regenta miałyby obejmować grupowanie Norwegów w rezerwatach i kontrolowanie ich rozmnażania w celu odbudowy populacji[5][6]. Zamachowiec w latach 1999–2006 był członkiem prawicowej Partii Postępu. W latach 2002–2004 należał do młodzieżowej organizacji partyjnej FpU[7].

Ideologia Breivika została opisana w kompendium tekstów 2083 – A European Declaration of Independence (2083 – Europejska Deklaracja Niepodległości)[8] i rozpowszechniona w dniu zamachów drogą elektroniczną przez samego autora[9][10][11]. Wykłada on w niej swój światopogląd, który czerpie z kulturowego konserwatyzmu, ultranacjonalizmu, prawicowego populizmu, islamofobii[12], antyfeminizmu[13][14] i rasizmu[15]. Wyraża w niej również poparcie dla organizacji paramilitarnych, jak serbskie Skorpiony[16]. Uznaje islam i „marksizm kulturowy” za głównych wrogów i argumentuje za brutalną rozprawą z „Eurabią” i „multikulturalizmem” oraz za deportacją wszystkich muzułmanów z Europy (co miałoby nastąpić w roku 2083)[17] w celu uratowania europejskiego chrześcijaństwa[9][18][19][20]. Breivik napisał, że głównym motywem dla zabójstw popełnionych 22 lipca było rozreklamowanie treści tego manifestu[21]. Kluczowe fragmenty manifestu zostały skopiowane z manifestu amerykańskiego terrorysty Theodore Kaczynski'ego[22][23][24]. Breivik zmienił w nich tylko niektóre określenia[23][25].

Badania psychiatryczne

Początkowo u Breivika zdiagnozowana została schizofrenia paranoidalna, jednak później wykazano, że jest on w pełni poczytalny[26]. Również inni psychiatrzy odrzucają diagnozę jakoby Breivik miał być schizofrenikiem bądź psychotykiem[27]. 13 stycznia 2012, po naciskach opinii publicznej, sąd okręgowy w Oslo zarządził powtórne badanie panelowe w celu oceny stanu psychicznego Breivika[28].

Według psychiatrów Breivik posiada silne zaburzenia emocjonalne i brak empatii. Jego wypowiedzi są niespójne i wypełnione ideologicznymi neologizmami. Wykazuje również szereg zaburzeń urojeniowych: uważa siebie za regenta Norwegii, pana życia i śmierci, „najdoskonalszego rycerza od czasów II wojny światowej”, wybrańca, który ma za zadanie zbawienie Norwegii. Stwierdził również, że gdyby wyszedł na wolność, kontynuowałby mordowanie „zdrajców”, których dzieli na kategorie A, B i C. Postuluje także selektywny rozród Norwegów[29]. Stwierdzono u niego cechy narcystycznego zaburzenia osobowości[4].

Zamachy z 2011

 Osobny artykuł: Zamachy w Norwegii (2011).
Fałszywy identyfikator policyjny Breivika użyty podczas ataków.

Według relacji medialnych 22 lipca 2011 Breivik miał udać się na wyspę Utøya niedaleko Oslo na odbywający się tam obóz młodzieży. Ubrany w mundur policyjny twierdził, że jego obecność na wyspie ma związek z atakiem w Oslo, który miał miejsce około dwóch godzin wcześniej. Według relacji świadków miał przez 72 minuty strzelać z broni automatycznej w kierunku ludzi, po czym dobrowolnie oddał się w ręce przybyłej na wyspę policji[30].

Breivik przyznał się do zorganizowania i przeprowadzenia obu zamachów, jednak utrzymuje, że nie popełnił przestępstwa[31].

Zbrodnia była najprawdopodobniej motywowana politycznie[32]. BBC i Agencja Reutera podały, iż szef policji Roger Andresen określił Breivika jako „chrześcijańskiego fundamentalistę”[33][34]. W przeszłości był członkiem Partii Postępu (FrP), jednak opuścił ją po tym, jak jego poglądy stały się bardziej radykalne[35]. Należał do konserwatywnego, przyjmującego tylko chrześcijan nurtu masonerii skandynawskiej[36][37], lecz został z niej wykluczony po dokonaniu masakry[38].

W trakcie śledztwa ujawniono, że Breivik w czasie popełniania zbrodni zatelefonował na policję, przedstawiając się imieniem i nazwiskiem, podał, że jest członkiem antykomunistycznego ruchu oporu, że znajduje się na wyspie Utøya i pragnie oddać się w ręce policji. Jednak przerwał rozmowę, po czym kontynuował zabijanie.

Breivik posiadał zarejestrowaną firmę rolniczą, co dawało mu dostęp do nawozów i innych materiałów zawierających substancje potrzebne do budowy bomb[39] (część tych materiałów zakupił w Polsce)[40]. Był także członkiem klubu strzeleckiego i miał legalnie zarejestrowaną broń palną[30]. Nie miał wcześniej żadnych konfliktów z prawem, nie licząc mandatów drogowych[41].

Proces i kara

Formalny akt oskarżenia przeciwko Breivikowi

16 kwietnia 2012 w sądzie w Oslo rozpoczął się proces Breivika. Oskarżony wszedł do sądu w kajdankach, które jednak zostały mu zdjęte, zanim zajął miejsce. Położył wtedy prawą rękę na sercu, po czym uniósł ją wyprostowaną z zaciśniętą pięścią. W swoim manifeście, przekazanym przez media po lipcowej zbrodni, Breivik wyjaśniał, że gest ten symbolizuje siłę, honor i wyzwanie rzucone marksistowskim tyranom w Europie[42].

Oskarżonego i rodziny poszkodowanych podczas procesu dzieliła szklana szyba, która została zbudowana specjalnie na potrzeby tego postępowania. Kamery zamontowane w sali przesyłały obraz do sal sądowych w innych częściach Norwegii, gdzie pozostali krewni poszkodowanych mogli oglądać rozprawę na żywo. Przed wygłoszeniem końcowego wyroku przed budynkiem sądu zamontowano barierki[4].

Media podawały, że jeśli nikt mu nie towarzyszył i jeśli zostałby uznany za winnego, czyn ten stanowiłby największe znane masowe morderstwo popełnione przez jedną osobę[43]. 24 sierpnia 2012 Breivik został skazany na 21 lat więzienia, bez możliwości przedterminowego zwolnienia przed upływem 10 lat. Sąd zastrzegł sobie prawo do bezterminowego przedłużenia kary, jeśli Breivik nadal będzie postrzegany jako zagrożenie dla społeczeństwa. Jest to najwyższy wymiar kary w Norwegii[3].

Sędzia Wenche Elizabeth Arntzen, wygłaszając werdykt, stwierdziła, że Breivik wykazuje cechy narcystycznego zaburzenia osobowości, ale nie cierpi na psychozę[4].

Anders Breivik odbywa karę w więzieniu o zaostrzonym rygorze w miejscowości Skien, położonej ok. 100 km od Oslo. Od czasu osadzenia przebywa w całkowitym odosobnieniu, ma jednak do dyspozycji aż trzy połączone cele, wyposażone w m.in. wygodne łóżko, prywatną łazienkę, telewizor, lodówkę oraz komputer bez dostępu do internetu. Wszystkie te udogodnienia mają w założeniu zrekompensować mu brak możliwości kontaktu z innymi więźniami[44].

W marcu 2016 Breivik wytoczył proces przeciwko Norwegii, gdyż warunki w jakich jest przetrzymywany w więzieniu, uznał za „nieludzkie”[45]. Sąd częściowo przyznał mu rację, jednak norweski minister sprawiedliwości zapowiedział odwołanie od wyroku[46][47]. 1 marca 2017 sąd apelacyjny w mieście Skien zmienił wyrok sądu niższej instancji i uznał, że warunki więzienne, w jakich przebywa Breivik, nie są nieludzkim i poniżającym traktowaniem. Sąd apelacyjny stwierdził, że „rygorystyczne środki są konieczne ze względów bezpieczeństwa” i uznał za właściwe odizolowanie skazanego od innych więźniów[48][49].

Wpływ Breivika na innych terrorystów

Zamachy Breivika zainspirowały wielu innych skrajnie prawicowych ekstremistów, którzy dokonali masowych morderstw wzorując się na jego zbrodni lub nawiązując do jego postaci.

Zbrodnią Breivika fascynował się Brunon Kwiecień, który w listopadzie 2012 roku został zatrzymany przez ABW pod zarzutem przygotowywania zamachu na Sejm RP, polityków ówczesnej partii rządzącej Platformy Obywatelskiej i znanych dziennikarzy stacji komercyjnych[50].

W dniu 22 lipca 2016 roku, w piątą rocznicę zamachów Breivika, doszło do strzelaniny w galerii handlowej Olympia-Einkaufszentrum w Monachium w Niemczech, w wyniku której zginęło 10 osób, a 37 zostało rannych. Sprawcą był 18-letni David Ali Sonboly, który fascynował się zbrodnią Breivika i strzelaninami szkolnymi w Stanach Zjednoczonych[51].

W lutym 2019 roku w Stanach Zjednoczonych zatrzymano 49-letniego Christophera Paula Hassona, który planował zamach „w stylu Breivika”[52].

W dniu 15 marca 2019 roku doszło do zamachów na meczety w Christchurch w Nowej Zelandii. W zamachach zginęło łącznie 51 osób, a 49 zostało rannych. Sprawcą był 28-letni skrajnie prawicowy ekstremista Brenton Tarrant, który wzorował się na działaniach Breivika. Przed atakiem napisał manifest zatytułowany Wielka wymiana: Maszerujemy naprzód w kierunku nowego społeczeństwa, w którym wytłumaczył motywy swojej zbrodni, mianowicie chciał „zmusić” osoby innej rasy oraz wyznawców islamu do opuszczenia państw cywilizacji zachodniej. W manifeście tym wspomniał także Breivika, stwierdzając że zaczerpnął od niego inspirację[53].

W dniu 27 kwietnia 2019 roku doszło z kolei do strzelaniny w synagodze w Poway w Kalifornii, w której zginęła 68-letnia kobieta, a 3 inne osoby zostały ranne. Sprawcą był 19-letni John Timothy Earnest, który przed atakiem opublikował w internecie manifest w którym wspomniał wśród postaci, które zainspirowały go do zabijania Andersa Breivika i Brentona Tarranta[54].

W dniu 3 sierpnia 2019 roku doszło do masakry w supermarkecie Walmart w El Paso w Teksasie. W masakrze zginęły 22 osoby, a 24 zostały ranne. Znaczną część ofiar stanowili Latynosi, którzy byli celem sprawcy, 21-letniego Patricka Crusiusa, który wcześniej opublikował w internecie na portalu 8chan anty-latynoski manifest. Niektórzy komentatorzy łączyli zachowanie sprawcy tej zbrodni podczas ataku z zachowaniem Breivika[55].

Również w sierpniu 2019 roku doszło do próby zamachu na meczet w Bærum na przedmieściach Oslo w Norwegii. Sprawca przed atakiem opublikował w internecie wpis w którym zastosował znany mem internetowy przedstawiający czterech umięśnionych mężczyzn z blond włosami (tzw. chadów), na których nałożył rysunek postaci przypominających Andersa Breivika, Brentona Tarranta, Johna Earnesta i Patricka Crusiusa i stwierdził we wpisie, że są oni „bohaterami”[56].

Zobacz też

Uwagi

  1. Anders Behring Breivik zmienił nazwisko na „Fjotolf Hansen” przed 9 czerwca 2017
  2. Breivik zastrzelił 67 osób, a 2 zmarły podczas ucieczki[2].

Przypisy

  1. Anders Breivik zmienił imię i nazwisko, „TVN24.pl” [dostęp 2017-06-09].
  2. Anders Behring Breivik Indictment (ang.). Guardian.co.uk, 2012-04-16.
  3. a b Anders Breivik jest poczytalny. Dostał maksymalną karę 21 lat. 24 sierpnia 2012. [dostęp 2012-08-24].
  4. a b c d Anders Behring Breivik: Norway court finds him sane (ang.). BBC News, 2012-08-24.
  5. Breivik w Trybunale Karnym Templariuszy. TVN24.pl, 201-07-25. [dostęp 2012-07-25].
  6. Rettspsykiaterne beskriver bisarre vrangforestillinger hos Breivik (norw.). W: Verdens Gang [on-line]. 29 listopada 2011. [dostęp 29 listopada 2011].
  7. Breivik należał do skrajnie prawicowej partii (pol.). onet.pl, 23 lipca 2011.
  8. Jarosław Tomasiewicz, Powrót Templariuszy – Ideologiczna motywacja zamachów w Norwegii, www.terroryzm.com
  9. a b Ben Hartman: 'Norway attack suspect had anti-Muslim, pro-Israel views'. The Jerusalem Post, 24.07.2011
  10. Kumano-Ensby, Anne Linn: Sendte ut ideologisk bokmanus en time før bomben (norw.). W: NRK News [on-line]. 2011-07-23. [dostęp 2011-07-23].
  11. AVKRISTINA OVERN  : Var aktiv i norsk antiislamsk organisasjon – Nyheter – Innenriks. Aftenposten.no. [dostęp 2011-07-27].
  12. Will Englund: In diary, Norwegian ‘crusader’ details months of preparation for attacks. W: The Washington Post [on-line]. 2011-07-24. [dostęp 2011-08-10].
  13. Jones, Jane Clare. Anders Breivik's chilling anti-feminism, The Guardian, 27 July 2011.
  14. Goldberg, Michelle. Norway Killer’s Hatred of Women, The Daily Beast, 24 July 2011.
  15. Benjamin Teitelbaum: Hvit Nasjonalist. Dagbladet.no, 2011-08-08. [dostęp 2011-08-25].
  16. Balkan Insight: NATO Attack On Serbia Set Off Norwegian Bomber. Eurasiareview.com, 2011-07-25. [dostęp 2011-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-05)].
  17. Anders Behring Breivik: a disturbing ideology | Jody McIntyre | Independent Editor's choice Blogs. [dostęp 2012-04-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-17)].
  18. Norwegian Massacre Gunman was a Right-Wing Extremist who hated Muslims. „The Daily Mail”, 24 July 2011. London. 
  19. Norwegian Crime and Punishment by Debra J. Saunders, San Francisco Chronicle, 26 July 2011 ~ "... the anti-multiculturalism, anti-Muslim and anti-Marxist message of his 1,500-page manifesto."
  20. J. David Goodman: At Least 80 Are Dead in Norway Shooting. W: The New York Times [on-line]. 2011-07-23. [dostęp 2011-07-23].
  21. Josiane Kremer, Marianne Stigset, Stephen Treloar: Norway Shooting Suspect Breivik Is Ordered Into Isolation for Four Weeks. Bloomberg, 2011-07-25. [dostęp 2011-12-27].
  22. Sadie Gray, Breivik’s manifesto “plagiarised from Unabomber”, ISSN 0140-0460 [dostęp 2021-03-29] (ang.).
  23. a b Norway suspect modeled his writings after Unabomber manifesto, Los Angeles Times, 24 lipca 2011 [dostęp 2021-03-29] (ang.).
  24. Anders Behring Breivik naśladował Teda Kaczynskiego. Skopiował fragmenty z jego manifestu, TOK FM [dostęp 2021-03-29] (pol.).
  25. The Unabomber and the Norwegian mass murderer, „BBC News”, 27 maja 2016 [dostęp 2021-03-29] (ang.).
  26. Norway's mass killer Breivik declared sane - BBC News, www.bbc.co.uk [dostęp 2017-11-21] (ang.).
  27. Norway killer Breivik is 'not psychotic', say experts. BBC, 2012-01-04. [dostęp 2012-01-04].
  28. SPIEGEL Magazine (http://www.spiegel.de/international/europe/0,1518,809035,00.html)
  29. http://pub.tv2.no/multimedia/TV2/archive/00927/Breivik_rapport_927719a.pdf
  30. a b Anders Behring Breivik (32) i Oslo ble pågrepet etter bombe og massedrap, www.tv2.no [dostęp 2017-11-21] (norw.).
  31. jb, PAP, Reuters, AP: Zamach w Norwegii. Breivik spędzi w areszcie 8 tygodni. Nie przyznaje się do winy, bo tylko "zapłacił za zdradę". Gazeta.pl, 2011-07-25. [dostęp 2011-07-25].
  32. Norway: island shooting death toll rises to 84 – Telegraph
  33. "Norway police say 84 killed in Utoeya shooting"
  34. "Scores killed in Norway attack"
  35. Fondenes, Eivind; Kathleen Buer (23 July 2011). "Terrorsiktede var tidligere medlem av Fremskrittspartiet" (in Norwegian). TV2 nyhetene. dostęp 23 lipca 2011.
  36. Cel: Rewolucja. rp.pl, dostęp 25 lipca 2011
  37. Racjonalista.pl, Kamil Racewicz, Zakrwawiony fartuszek mistrza Breivika
  38. Masoni odcinają się od sprawcy masakry, www.tvn24.pl [dostęp 2017-11-21].
  39. Norway attacks: profile of suspect Anders Behring Breivik - Telegraph, www.telegraph.co.uk [dostęp 2017-11-21] (ang.).
  40. Zamach w Norwegii. Właściciel polskiej firmy aresztowany. Zarzut: pomocnictwo. gazeta.pl, 2011-07-25. [dostęp 2011-07-25].
  41. Pågrepet 32-åring kalte seg selv nasjonalistisk - Terrorangrepet 22. juli - Anders Behring Breivik - VG, www.vg.no [dostęp 2017-11-21] (norw.).
  42. Faszystowski gest Breivika przed sądem (CNN Newsource). gazeta.pl. 16.04.2012
  43. Najkrwawsza zbrodnia dokonana przez jednego człowieka. TVN24.pl
  44. Breivik "hajluje" w sądzie. Narzeka na nieludzkie traktowanie. fakt.pl, 2016-03-15. [dostęp 2022-01-22].
  45. Anders Breivik częściowo wygrał proces przeciwko Norwegii. Sąd uznał, że jest nieludzko traktowany, RMF24.pl [dostęp 2016-04-26].
  46. Norwegia złoży apelację po przegranym procesie z Breivikiem, Polskie Radio [dostęp 2016-04-26].
  47. Breivik wygrał z Norwegią. Minister sprawiedliwości chce apelacji, RMF24.pl [dostęp 2016-04-26].
  48. Jest nowy wyrok ws. 'nieludzkiego' traktowania Breivika. Terrorysta pozwał za to Norwegię, „gazetapl” [dostęp 2017-05-03] (pol.).
  49. Norwegia: Breivik przegrał w sądzie apelacyjnym w procesie wytoczonym państwu - Świat - rp.pl [dostęp 2017-05-03].
  50. Mimicking Breivik in Poland, stratfor.com [dostęp 2021-05-17].
  51. Munich shooting: Teenage killer Ali Sonboly 'inspired by far-right terrorist Anders Breivik' and 'used Facebook offer of free McDonald's food to lure victims', www.telegraph.co.uk [dostęp 2020-02-11] (ang.).
  52. Anders Breivik inspired Christopher Paul Hasson, Coast Guard officer charged in terrorism plot - The Washington Post, www.washingtonpost.com [dostęp 2020-02-11] (ang.).
  53. Manifest zamachowca z Christchurch - tłumaczenie, sejmlog.pl [dostęp 2020-02-11] (pol.).
  54. The Anti-Jewish Manifesto Of John T. Earnest, The San Diego Synagogue Shooter | MEMRI, www.memri.org [dostęp 2020-02-11] (ang.).
  55. Incele kontratakują – KrytykaPolityczna.pl, krytykapolityczna.pl [dostęp 2020-02-11] (pol.).
  56. Klassekampen.no | Menn som hater kvinner, www.klassekampen.no [dostęp 2020-02-11].

Linki zewnętrzne

Informacja

Artykuł Anders Breivik w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:

Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2022-01-25 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=2362511