Ameryka Północna

	Ameryka Północna
	Ameryka Północna
	; Zdjęcie satelitarne Ameryki Północnej; Interaktywna mapa
Państwo	Państwa Ameryki Północnej
Powierzchnia	24,23×106 km²
Miejscowości	największe aglomeracje:; Nowy Jork, Meksyk, Los Angeles, Chicago, Toronto, Dallas-Fort Worth
Wysokość	max: 6194 m n.p.m., Denali (McKinley);; min: 86 m p.p.m., Dolina Śmierci
Rodzaj obiektu	kontynent
	Położenie na mapie świata Ameryka Północna
	48°N 100°W/48,000000 -100,000000
	; Cieniowana mapa Ameryki Północnej
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach

Ten artykuł dotyczy kontynentu. Zobacz też: Mgławica Ameryka Północna.

Nowy Jork jest drugim najbardziej zaludnionym miastem w Ameryce Północnej

Toronto jest najbardziej zaludnionym miastem w Kanadzie i szóstym najbardziej w Ameryce Północnej

Ameryka Północna – kontynent o powierzchni 24 230 000 km²^[1] (co stanowi 16,3% całkowitej powierzchni lądów na kuli ziemskiej), położony na półkulach: północnej i zachodniej. Do Ameryki Północnej należy również tzw. Ameryka Środkowa.

Dane geograficzne

Osobny artykuł: Geografia Ameryki Północnej.

Osobny artykuł: Geologia Ameryki Północnej.

Od zachodu Amerykę Północną otacza Ocean Spokojny, od północy Ocean Arktyczny, a od wschodu Ocean Atlantycki. Ameryka Północna od Azji oddzielona jest Cieśniną Beringa. Na południu łączy się z Ameryką Południową. Południowa część nazywana jest Ameryką Łacińską.

Najdalej wysunięte punkty Ameryki Północnej jako części świata:

na północy – Wyspa Kaffeklubben (83°40′N),
na południu – Wyspa Kokosowa (5°32′N),
na zachodzie – Przylądek Wrangell (172°25′E), na wyspie Attu w łańcuchu Aleutów,
na wschodzie – Przylądek Północno-Wschodni (11°00′W), na Grenlandii.

Skrajne punkty Ameryki Północnej jako kontynentu:

na północy – Półwysep Murchisona (71°58′N),
na południu – Punta Mariato (7°12′N),
na zachodzie – Przylądek Księcia Walii (168°05′W),
na wschodzie – Cape St. Charles (55°40′W).

Rozciągłość południkowa 7,2 tys. km, równoleżnikowa 6,8 tys. km. Kontynent silnie rozczłonkowany, długość linii brzegowej 75 600 km. 8,3% Ameryki Północnej stanowią półwyspy, a 16,7% – wyspy.

Największymi półwyspami są:

Labrador – 1430 tys. km²,
Jukatan – 180 tys. km²,
Kalifornijski – 144 tys. km²,
Floryda – 110 tys. km²,
Melville’a – 63 tys. km²,
Seward – 50 tys. km²,
Nowa Szkocja – 45 tys. km²,
Alaska – 45 tys. km².

Do największych wysp należą:

Grenlandia – 2175,6 tys. km² (największa wyspa na świecie)
Ziemia Baffina – 507 tys. km²,
Wyspy Królowej Elżbiety – 419 tys. km²,
Wyspa Wiktorii – 217 tys. km²,
Wyspa Ellesmere’a – 196 tys. km²,
Nowa Fundlandia – 112 tys. km²,
Kuba – 105 tys. km²,

W Ameryce Północnej zaznacza się przewaga gór i wyżyn nad nizinami – średnia wysokość nad poziomem morza to 781 m. Najwyższym punktem jest Denali (znany też jako McKinley – 6194 m) na Alasce, natomiast najniższy znajduje się w Dolinie Śmierci (86 m p.p.m.). Ponad 64% powierzchni leży powyżej 300 m n.p.m. Wzdłuż zachodnich brzegów Kordyliery (aktywne sejsmicznie) z wewnętrznymi wyżynami (Kolorado, Meksykańska), wewnątrz Wielkie Równiny i Niziny Wewnętrzne, na wschodzie Appalachy. Wybrzeża wschodnie nizinne. Klimat od okołobiegunowego na północy przez umiarkowany, podzwrotnikowy i zwrotnikowy do równikowego w Ameryce Środkowej. W Kordylierach klimaty górskie. Głównymi rzekami są: Missisipi z Missouri, Mackenzie, Jukon, a jeziorami: Górne, Huron, Michigan, Wielkie Jezioro Niedźwiedzie, Wielkie Jezioro Niewolnicze, Erie. Na północy pustynie arktyczne, tundra, lasy iglaste, ku południu przechodzą w lasy mieszane i liściaste, w części środkowej prerie, na pd.-zach. półpustynie i pustynie. W Kordylierach górskie lasy iglaste i roślinność alpejska, na wybrzeżach Ameryki Środkowej lasy równikowe. Fauna zróżnicowana: wół piżmowy, renifer karibu, jeleń wirginijski, niedźwiedzie (baribal, grizzly), bizon amerykański (w rezerwatach).

Ludność

Amerykę Północną zamieszkuje 579 mln ludzi (dane z 2013 roku), co stanowi około 8% ludności świata, głównie biali, czarni i Indianie. Gęstość zaludnienia jest niewielka w porównaniu do średniej gęstości zaludnienia świata i wynosi 21,5 osoby/km². Rozmieszczenie ludności jest bardzo nierównomierne i jest następstwem silnego zróżnicowania warunków środowiska przyrodniczego. Najbardziej zaludnione tereny to: Bermudy – 1189 osób/km² (1994) i Barbados 607 osób/km² (1994), a najmniej zaludnione tereny to obszar Grenlandii (0,2 osób/km² – 1992) i Kanada – 3 osoby/km² (1994). Szczególnie ważnym czynnikiem wpływającym na rozmieszczenie ludności jest fakt, że ogromna powierzchnia kontynentu znajduje się pod wpływem klimatów: polarnego, subpolarnego i umiarkowanie chłodnego, co znacząco ogranicza możliwość trwałego egzystowania człowieka na północy. Kolejnym obszarem o niewielkiej koncentracji ludności są Kordyliery wraz z kotlinami śródgórskimi, a także obszary pustynne i półpustynne. W Ameryce Północnej można również wskazać obszary o wysokiej koncentracji ludności, np. pogranicze kanadyjsko-amerykańskie, północny wschód Stanów Zjednoczonych, niektóre odcinki wybrzeża Oceanu Spokojnego, a także tereny ciągnące się od Meksyku po Gwatemalę. Państwami o największej gęstości zaludnienia w Ameryce Północnej są kraje wyspiarskiej części Ameryki Środkowej.

Podział polityczny Ameryki Północnej

Ameryka Północna – mapa polityczna

Państwa Ameryki Północnej oraz ich stolice

Lp.	Państwo	Stolica	Powierzchnia (w km²)	Ludność (1 lutego 2010)
1	Antigua i Barbuda	Saint John’s	442	68 722
2	Bahamy	Nassau	13 940	301 790
3	Barbados	Bridgetown	431	281 968
4	Belize	Belmopan	22 966	279 457
5	Dominika	Roseau	754	69 029
6	Dominikana	Santo Domingo	48 730	9 234 039
7	Grenada	Saint George’s	344	90 006
8	Gwatemala	Gwatemala	108 890	15 655 188
9	Haiti	Port-au-Prince	27 750	8 108 626
10	Honduras	Tegucigalpa	112 090	9 001 204
11	Jamajka	Kingston	10 991	2 790 832
12	Kanada	Ottawa	9 976 140	33 989 040
13	Kostaryka	San José	51 100	4 678 179
14	Kuba	Hawana	100 860	13 346 676
15	Meksyk	Meksyk	1 972 550	107 563 903
16	Nikaragua	Managua	129 494	5 469 109
17	Panama	Panama	78 200	4 000 124
18	Saint Kitts i Nevis	Basseterre	261	39 952
19	Saint Lucia	Castries	616	163 312
20	Saint Vincent i Grenadyny	Kingstown	389	117 534
21	Salwador	San Salvador	21 040	6 704 932
22	Stany Zjednoczone	Waszyngton	9 631 418	308 878 120

Terytoria zależne

Regiony fizycznogeograficzne

Tarcza Kanadyjska
- Karaiby (Indie Zachodnie)

Przypisy

↑ ^a ^b North America | Countries, Regions, & Facts, Encyclopedia Britannica [dostęp 2020-09-15] (ang.).
↑ Demographia World Urban Areas (May 2014) Demographia (ang.) [dostęp 2014-11-02]

Linki zewnętrzne

Ameryka Północna na przestrzeni wieków

[powierzchnia-1] North America | Countries, Regions, & Facts, Encyclopedia Britannica [dostęp 2020-09-15] (ang.).

[demo13-2] Demographia World Urban Areas (May 2014) Demographia (ang.) [dostęp 2014-11-02]

[3] ży częściowo w Azji i w Europie

[1]

[2]

[A]

Afryka	Południowa Północna Środkowa Wschodnia Zachodnia
Ameryka	Anglosaska Centralna Karaiby Mezoameryka Łacińska Południowa Północna Środkowa
Azja	Bliski Wschód Daleki Wschód Południowa Południowo-Wschodnia Północna Środkowa Wschodnia Zachodnia Kaukaz^[A]
Europa	Południowa Północna Środkowa Wschodnia Zachodnia
Australia i Oceania	Oceania Australia Nowa Zelandia Melanezja Mikronezja Polinezja Australazja
Obszary polarne	Arktyka Antarktyka (w tym Antarktyda)
Oceany	Atlantycki (Atlantyk) Arktyczny Indyjski Południowy Spokojny (Pacyfik) Wszechocean
Zobacz też	Stary Świat Nowy Świat Eurazja Afroeurazja Zelandia Zachód