stan | |||||
49. stan od 3 stycznia 1959 | |||||
Krajobraz doliny Eagle River w Anchorage | |||||
| |||||
Hymn: Alaska's Flag (Flaga Alaski) | |||||
Dewiza: (ang.) North to the Future (Północ do przyszłości) | |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Stolica | |||||
Data powstania |
3 stycznia 1959 | ||||
Kod ISO 3166-2 |
US-AK | ||||
Gubernator | |||||
Powierzchnia |
1 723 337 km²[1] | ||||
Populacja (2017) • liczba ludności |
| ||||
• gęstość |
0,42 os./km² | ||||
Kod pocztowy |
99xxx | ||||
Strefa czasowa | |||||
Języki urzędowe |
angielski, inuktitut, yupik środkowosyberyjski, yupik alaski, aleucki, dena'ina, xinag, holikachuk, koyukon, kuskokwim górny, gwich'in, dolnotananaski, górnotananaski, tanacross | ||||
Szczegółowy podział administracyjny | |||||
Liczba okręgów |
19 | ||||
Liczba przedstawicieli w parlamencie | |||||
Liczba senatorów |
2 | ||||
Liczba członków Izby Reprezentantów |
1 | ||||
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych | |||||
Strona internetowa | |||||
Portal Stany Zjednoczone |
Alaska |
Ten artykuł jest częścią serii: |
Alaska (wymowa:/əˈlæskə/ ) – stan Stanów Zjednoczonych w północno-zachodniej części Ameryki Północnej, będący eksklawą Stanów Zjednoczonych. Graniczy od wschodu z Kanadą, a od zachodu, przez Cieśninę Beringa, z Rosją. Dominują góry, z najwyższym punktem Ameryki Północnej jakim jest szczyt Denali (McKinley, 6194 m n.p.m.), oraz wyżyny i liczne stożki wulkaniczne. Do terytorium należą też Aleuty. Alaska ma największą powierzchnię wśród stanów Stanów Zjednoczonych oraz najmniejszą gęstość zaludnienia. W odróżnieniu od większości stanów Alaska nie dzieli się na hrabstwa, lecz okręgi (borough), znaczna część stanu jest przy tym niezorganizowana.
Powierzchnia stanu jest górzysta. Na południu znajdują się góry Alaska z najwyższym szczytem Ameryki Północnej – Denali (w latach 1896–2015: McKinley, 6194 m), Góry Świętego Eliasza (Góra Świętego Eliasza, 5489 m), Góry Wrangla (Mount Bona, 5044 m), na północy Góry Brooksa (Michelson, 2816 m). W środkowej części stanu płaskowyż jest rozcięty dolinami rzek, natomiast wzdłuż wybrzeża występują niziny. Linia brzegowa jest bardzo dobrze rozwinięta; składają się na nią liczne półwyspy (Alaska, Kenai) i przybrzeżne wyspy (Aleuty, Archipelag Aleksandra, Kodiak, Nunivak, Wyspa Świętego Wawrzyńca, Wyspy Pribyłowa). Obszar ten jest aktywny sejsmicznie, a wiele szczytów gór to czynne (m.in. Pavlof, Iliamna) i wygasłe wulkany.
W części południowej klimat jest umiarkowany chłodny, a na dalekiej północy subpolarny. Zakres zmian temperatury powietrza w ciągu roku: od −51 °C w zimie do 32 °C w lecie. Zima trwa 9 miesięcy i jest bardzo mroźna, a w czasie jej trwania wieją silne wiatry, osiągające prędkość 100 km/h oraz powstają burze śnieżne charakterystyczne dla strefy tundry.
W głębi lądu tajga i tundra, w zasięgu oddziaływania Prądu Alaskańskiego iglaste lasy deszczowe strefy umiarkowanej z topolami, olchami i wierzbami.
20 szczytów i wierzchołków położonych powyżej 4400 m n.p.m.[3]:
W drugiej połowie XIX w. należące do Rosji tereny Alaski zostały odsprzedane Stanom Zjednoczonym. Traktat został podpisany po długich negocjacjach w nocy 29/30 marca 1867. Transakcję wartą 7,2 mln dolarów w imieniu Rosji zawarł baron Edward de Stoeckl, a w imieniu Stanów Zjednoczonych William Seward, który wcześniej zabiegał o zakup tych terenów. Traktat został ratyfikowany przez Senat Stanów Zjednoczonych 9 kwietnia 1867, Izba Reprezentantów 14 lipca 1868 uchwaliła wyasygnowanie pieniędzy[4].
Władzę ustawodawczą na szczeblu stanowym sprawuje dwuizbowa Legislatura Alaski, złożona z Izby Reprezentantów i Senatu. Na czele władzy wykonawczej stoi gubernator, wybierany w wyborach bezpośrednich na czteroletnią kadencję.
Alaska jest jedynym amerykańskim stanem, który dzieli się na 19 okręgów (ang. borough). Pozostałe 48 stanów dzieli się na hrabstwa (jedynie Luizjana dzieli się na parafie – ang. parish). Występują dwa rodzaje jednostek terytorialnych:
Obecnie zostało utworzonych 18 okręgów oraz 1 okręg typu niezorganizowanego. Okręg niezorganizowany dodatkowo został podzielony przez United States Census Bureau na 11 tzw. obszarów spisu powszechnego (ang. census area) w celu łatwiejszego przeprowadzenia badań statystycznych. Największe okręgi są większe od niektórych poszczególnych stanów Stanów Zjednoczonych.
Siedmiu okręgom nadano status skonsolidowanych miast-okręgów (ang. consolidated city-borough): Anchorage, Haines, Juneau, Sitka, Skagway, Wrangell i Yakutat[6].
Dla stanu Alaska kod Federal Information Processing Standard to 02[7].
Spis ludności z roku 2010 wykazał, że stan Alaska liczył 710 231 mieszkańców – wzrost o 83 299 (13,3%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2000. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowiły 7,3% populacji, 25% mieszkańców nie ukończyło osiemnastego roku, a 11,2% to osoby mające 65 i więcej lat. 47,7% stanowiły kobiety[8].
Według danych z 2017 roku, 65,3% mieszkańców stanowili Biali (61,5% nie licząc Latynosów), 14,2% to rdzenna ludność Alaski, 8,5% zdeklarowało rasę mieszaną, 6,2% to Azjaci, 3,2% to czarnoskórzy lub Afroamerykanie, 1,2% to Hawajczycy i pochodzący z innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowili 6,8%[9].
Największe grupy stanowią osoby pochodzenia niemieckiego (16,5%), irlandzkiego (9,2%) i angielskiego (7,6%). Istnieją także duże grupy osób pochodzenia: „amerykańskiego” (33,3 tys.), francuskiego (27,7 tys.), meksykańskiego (27,3 tys.), filipińskiego (25,9 tys.), norweskiego (24,7 tys.), włoskiego (22 tys.), szkockiego (17,8 tys.), polskiego (17 tys.), nieokreślonego europejskiego (15,2 tys.), szwedzkiego (14,9 tys.) i szkocko-irlandzkiego (9,7 tys.)[10][11].
Najpowszechniej używanymi językami są[12]:
Dane za 2014[13]:
Eksploatuje się ropę naftową (jedne z największych złóż na świecie), gaz ziemny, złoto, platynę, rudy miedzi, cyny, niklu, uranu. Zakłady przemysłu petrochemicznego, drzewnego, papierniczego. Rozwinięta hodowla reniferów, lisów, a także leśnictwo, myślistwo i rybołówstwo (połów łososi i śledzi).
Transport głównie na południu stanu: samochodowy (fragment Drogi Panamerykańskiej – Alaska Highway), kolejowy, lotniczy. Główne porty morskie: Valdez, Seward, Sitka. Są także wojskowe bazy lotnicze oraz liczne rurociągi.
Typowa kuchnia Alaski opiera się o dania z owoców morza (krab królewski, krewetki, langusty) i ryb, jak np. łosoś. Spożywa się także mięso łosi, reniferów, fok, morsów oraz ptaków. Przeciętny mieszkaniec Alaski zjada około 0,5 kg mięsa dziennie. Ze względu na warunki klimatyczne na Alasce dalej wykorzystuje się naturalne sposoby konserwowania żywności, takie jak suszenie czy fermentacja. Przekąskami są suszone ryby lub płatki suszonego mięsa np. reniferów. Wśród owoców i warzyw najbardziej popularne są jagody oraz borówki, wykorzystywane w sosach i deserach. Spożywa się także wodorosty i korzenie roślin[15].
Artykuł Alaska w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:
Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2022-07-15 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=99