AHS Krab

AHS Krab^[1]

AHS Krab w czasie defilady w 2019 roku
Dane podstawowe
Państwo	Polska
Producent	Huta Stalowa Wola
Typ pojazdu	samobieżna armatohaubica
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	4+1
Historia
Prototypy	2001 najnowsza wersja 2015
Egzemplarze	80/122 zamówionych[2]
Dane techniczne
Silnik	MTU MT 881 Ka-500 chłodzony wodą turbodiesel V8, 1000 KM
Transmisja	mechaniczna/ automatyczna hydrokinetyczna
Długość	12,05 m
Szerokość	3,58 m
Wysokość	3,13 m (normalna) 3,83 m (z wkm)
Prześwit	0,40 m
Masa	52,1 t (bojowa) 48,1 t (z załogą i amunicją)
Moc jedn.	12 kW/t
Osiągi
Prędkość	60 km/h (po drodze) 30 km/h (w terenie) 15 km/h (po wyboistym terenie)
Zasięg	400 km
Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	1 m
Rowy (szer.)	2,5 m
Ściany (wys.)	0,8 m
Kąt podjazdu	25°
Przechył boczny	17°
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 armatohaubica kal. 155 mm L/52 1 karabin maszynowy kal. 12,7 mm WKM-B
Wyposażenie
wyrzutnie granatów dymnych 902A 81 mm (2x4)
Użytkownicy
Polska,  Ukraina
Multimedia w Wikimedia Commons

AHS Krab – polska współczesna armatohaubica samobieżna kalibru 155 mm z lufą o długości 52 kalibrów. Stanowi polską adaptację produkowanego na licencji brytyjskiego systemu wieżowego AS90/52.

Po długim etapie rozwoju i skompletowaniu pierwszego prototypu w 2001 roku, pierwsze działa zostały przekazane wojsku do badań w 2012 roku. Broń budowana była początkowo na bazie polskiego podwozia UPG-NG, produkowanego przez Zakłady Mechaniczne „Bumar-Łabędy”. Z uwagi na problemy z podwoziem, w grudniu 2014 podjęto decyzję o zamianie podwozia UPG-NG na południowokoreańskie K9PL produkcji Samsung Techwin, stosowane w armatohaubicy K9 Thunder, którego produkcję podjęto również w Polsce na licencji.

Historia rozwoju

Wybór systemu

Haubica AHS Krab osadzona na podwoziu UPG-NG podczas prezentacji z okazji Święta Wojsk Rakietowych i Artylerii w Toruniu (2012).

Haubice AHS Krab partii prototypowej osadzone na starym podwoziu w fabryce HSW w Stalowej Woli.

Koncepcja wprowadzenia do Wojsk Lądowych nowego dalekonośnego systemu artyleryjskiego pojawiła się na początku lat 90 XX w. W wyniku analiz ustalono, że istnieje potrzeba wprowadzenia samobieżnych dział kalibru 155 mm, kompatybilnego ze standardami NATO, w miejsce dotychczas używanych dział kalibru 152 mm. Wybór padł na nowoczesny system z lufą o długości 52 kalibrów (L/52), zapewniającą dużą donośność strzału. Uznano, że realne jest stworzenie takiego systemu w Polsce przy współpracy z kooperantem zagranicznym^[3]. Zakładano początkowo podjęcie współpracy ze Słowacją, gdzie pracowano nad nowymi działami, będącymi rozwinięciem rodziny Dana (projekt Zuzana)^[3]. Pierwotny projekt zakładał montaż słowackiego systemu wieżowego Zuzana-2 A40 z armatohaubicą kal. 155 mm na polskim podwoziu wywodzącym się z rodziny Kalina^[4][5]. W 1997 roku ogłoszono pierwszy przetarg na system wieżowy do nowego polskiego działa samobieżnego kalibru 152/155 mm. Do dalszego postępowania wybrano cztery: T-6 (RPA), Zuzana (Słowacja), AS-90 (Wielka Brytania), PzH 2000 (Niemcy). Wieża miała być montowana na przedłużonym (do siedmiu par kół jezdnych) podwoziu typu Kalina. Jeszcze w 1997 przetarg unieważniono. Do drugiego przetargu przystąpiły trzy firmy – wycofali się Południowoafrykańczycy. W międzyczasie rozważano zamontowanie wieży na typowym podwoziu czołgowym, z rodziny T-72 (podobnie jak w rosyjskiej haubicy Msta-S), lecz zrezygnowano z tego z uwagi na problemy związane z takim układem^[6]. W 1998 roku wybrano do porównania dwie wieże – niemiecką i brytyjską^[7]. Ostatecznego wyboru miało dokonać Ministerstwo Obrony Narodowej. Próby ogniowe (tylko działa brytyjskiego, Niemcy nie przyjechali na poligon w Żaganiu, tłumacząc to przepisami celnymi) przeprowadzono w dniach 21–24 czerwca 1999 na poligonie Żagań-Świętoszów. Oferta niemiecka była oceniona niżej, gdyż była oferowana razem z podwoziem (posadowienie wieży PzH 2000 na polskim podwoziu wymagałoby znacznych przeróbek i wzmocnienia podwozia oraz silnika)^[7]. Ostatecznie wybrano wieżę brytyjską i 26 lipca 1999 podpisano umowę na licencyjną produkcję tych wież w HSW^[5]. Jako podwozie wybrano natomiast projekt przedsiębiorstwa OBRUM opracowany z myślą o armatohaubicy – ciężki gąsienicowy nośnik UPG-NG, wywodzący się z rodziny Kalina, który testowano od 1999 roku^[6].

Prototypy i seria wdrożeniowa (podwozie UPG-NG)

Jeden z dwóch pierwszych prototypów prezentowany na MSPO w 2004 roku

Pierwszy moduł dywizjonowy o kryptonimie Regina miał być dostarczony do prób wojskowych w 2003 roku. W przypadku pomyślnych prób zakładano wprowadzenie pierwszego dywizjonu (18 dział) w 2005 roku (do 2012 planowano wprowadzić już cztery dywizjony). Jednakże z uwagi na brak wpłaty strony polskiej cały proces został opóźniony. Montaż pierwszego prototypu działa, nazwanego Krab, rozpoczęto w październiku 2000, a pierwsza wieża z Wielkiej Brytanii przybyła w marcu 2001 roku. Pierwszy kompletny prototyp Kraba zaprezentowano publicznie 12 czerwca 2001 roku^[5]. W 2002 roku ukończono drugi prototyp i prowadzono próby fabryczne i testy wojskowe^[7]. Początkowo planowano powstanie prototypowego modułu dywizjonowego, w skład którego miała wejść bateria ogniowa (6 dział) oraz wszystkie pojazdy występujące na szczeblu dywizjonu (2 pojazdy dowódczo-sztabowe, 2 pojazdy dowódcze, wóz amunicyjny, wóz warsztatowy, wóz ewakuacyjny oraz wóz remontu uzbrojenia i elektroniki). Według pierwotnych założeń, Krab miał przewozić 60 pocisków, jak PzH 2000^[7]. Ostatecznie zapas amunicji zredukowano do 40 sztuk^[8]. Zakładano w tym czasie rozpocząć przygotowania do produkcji seryjnej w 2003 roku i przekazać pierwszy dywizjon w 2008 roku, lecz brak środków finansowych spowodował odroczenie decyzji o wdrożeniu systemu o kilka lat^[7]. Przyszłość programu była w tym czasie niepewna i groziło mu zamknięcie i przekazanie wykonanych pojazdów do szkolnictwa lub muzeum^[9]. Do 2006 roku program Krab, w tym zakup licencji na system wieżowy, adaptacja dokumentacji, polonizacja systemu do poziomu AS90P, wykonanie dwóch prototypów oraz program badań, kosztował niecałe 77 milionów zł^[9].

Pierwsze dwa prototypy wyposażone były w systemy wieżowe dostarczone przez BAE Systems, natomiast trzeci został wykonany przez Hutę Stalowa Wola. Pierwsze strzelania kompletnego trzeciego Kraba przeprowadzono 29 lipca 2011^[10].

Dopiero w 2006 roku MON potwierdziło zamiar zamówienia systemu, a 12 maja 2008 roku podpisało z Centrum Produkcji Wojskowej HSW umowę na wdrożenie do roku 2011 dywizjonowego modułu ogniowego Regina^[11]. Umowa przewidywała dostarczenie 8 jednostek ogniowych (dwóch baterii po cztery działa) wraz z pojazdami towarzyszącymi, w tym dwóch zmodernizowanie dwóch prototypów Kraba i wyprodukowanie dodatkowych 6 pojazdów^[11]. Ogółem przewidywano zamówienie w przyszłości 75 dział^[11]. Zgodnie z nowymi wymaganiami, zaplanowano unowocześnienie systemu kierowania ogniem i przystosowanie dział do amunicji precyzyjnej oraz zmieniono nośniki innych elementów systemu^[11]. Przy tym, jednostkę ognia przewożoną przez pojazd zmniejszono do 40 pocisków i 48 ładunków miotających^[11]. Widoczne zmiany zewnętrzne obejmowały zastąpienie blaszanych fartuchów gąsienic na gumowe; wzmocniono również opancerzenie i zmieniono hamulec wylotowy^[12].

Program napotkał na kolejne przeszkody, gdyż w 2010 roku ujawniono problemy z mikropęknięciami kadłubów UPG-NG, wynikającymi z wad materiału^[11]. Po ekspertyzach, stwierdzono konieczność wymiany kadłubów na nowe przez producenta Bumar. W czerwcu 2012 roku wojsko podpisało mimo to aneks do umowy, zwiększając zamówienie do 24 dział oraz pojazdów wsparcia^[12]. Ze względu na zaprzestanie w międzyczasie produkcji luf do działa samobieżnego AS-90 przez stronę brytyjską, program Regina musiał zostać zmieniony. Dokonawszy rozeznania wśród producentów luf artyleryjskich, MON wybrało produkt francuskiego koncernu Nexter z Bourges^[13]. Pozostałe elementy budowy działa, takie jak np. hamulec wylotowy, kołyska, zamek klinowy, oporopowrotnik, są produkcji polskiej. Pierwszy publiczny pokaz Kraba z działem Nexter Systems miał miejsce na Międzynarodowym Salonie Przemysłu Obronnego w 2011 roku^[10]. Zaszła też konieczność zmiany silnika w dalszych pojazdach, gdyż pierwotnie wybrany polski silnik S-12U nie był już dostępny, a jego producent PZL-Wola został zlikwidowany^[12].

Krab serii wdrożeniowej na stanowisku ogniowym

Po dostarczeniu luf dla skompletowania 8-działowego modułu z koncernu Nexter zdecydowano, z uwagi na korzystniejsze warunki, zakupić lufy dla dalszych 16 haubic pierwszego dywizjonu w niemieckim przedsiębiorstwie Rheinmetall^[13]. W latach 2014-2016 przeprowadzono jednak modernizację działu luf HSW, wyposażając go w nowe urządzenia, przez co HSW uzyskała możliwości samodzielnej produkcji luf dla programu Krab^[13].

Pierwszy moduł dywizjonowy z 8 dział został dostarczony w listopadzie 2012 roku i przekazany do 11 Pułku Artylerii w Węgorzewie do przeprowadzenia badań kwalifikacyjnych^[12]. Podczas prób okazało się jednak, że podwozia UPG-NG, oprócz mikropęknięć, wykazują liczne wady, dotyczące m.in. niewydolnego układu chłodzenia i wycieków płynów^[12]. Dziewiąty pojazd skompletowano w 2014 roku, z importowanym silnikiem i zmianami w układzie napędowym, lecz nie przeszedł pomyślnie prób^[12]. Wobec trudności w usunięciu wad, podjęto analizy dotyczące zmiany podwozia systemu. Ostatecznie, decyzją MON i PGZ SA w grudniu 2014 roku wybrano podwozie południowokoreańskiej armatohaubicy K9 Thunder firmy Samsung Techwin, kończąc długotrwały problem z UPG-NG^[14]. Rozważane było też tureckie podwozie T-155 Fırtına (również oparte na K-9)^[14].

Produkcja seryjna (podwozie K9)

AHS Krab na Międzynarodowym Salonie Przemysłu Obronnego w Kielcach (2018).

Haubica Krab na podwoziu K9PL (widok z przodu).

Haubica Krab na podwoziu K9PL (widok z boku).

Haubica Krab na podwoziu K9PL (widok od tyłu).

17 grudnia 2014 roku prezes zarządu HSW SA podpisał umowę na produkcję i polonizację (na podstawie licencji) 120 podwozi do armatohaubicy Krab typu K9 z koreańską firmą Samsung Techwin. Początkowo do 2017 roku z Republiki Korei do Polski miały trafić 24 podwozia dla armatohaubic, a kolejnych 12 podwozi w latach 2018–2022^[15]. Dalsze 84 podwozi miało być wyprodukowane na licencji w Polsce^[15].

24 sierpnia 2015 w Stalowej Woli odebrano model Kraba z podwoziem z K9^[16].

14 grudnia 2016 roku podpisano kontrakt na dostawę kolejnych 96 armatohaubic (4 dywizjonowe moduły ogniowe)^[17], co wraz z 24 już oddanymi do służby łącznie daje 120 dział. Był to zarazem największy pod względem wartości kontrakt w historii na dostawę uzbrojenia produkowanego przez polski przemysł^[17]. 16 grudnia 2020 Inspektorat Uzbrojenia podpisał aneks do umowy z 2016 na dostawę dodatkowych 2 armatohaubic wraz z dostawą wozu dowodzenia (WD) szczebla baterii/plutonu, wozu amunicyjnego (WA) oraz wozu remontu uzbrojenia i elektroniki (WRUiE) dla Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia^[18][19].

Opis techniczny

AHS Krab jest samobieżną armatohaubicą osadzoną na licencyjnie produkowanym w Polsce podwoziu południowokoreańskiej haubicy K9 Thunder, wykorzystującą produkowany na licencji w kraju system wieżowy AS-90^[20].

Podwozie

Podwozie jest spolonizowaną wersją południowokoreańskiej haubicy K9 Thunder. Spolonizowana odmiana podwozia K9 została opracowana wspólnie przez polskich i koreańskich konstruktorów w ciągu kilku miesięcy od decyzji wymiany wadliwego UPG-NG. Polska wersja w stosunku do oryginału wyróżnia się zastosowaniem szeregiem nowych rozwiązań, jakich nie posiada pierwowzór m.in. zainstalowano pomocniczy agregat zasilający (APU), system przeciwpożarowy i przeciwwybuchowy oraz filtrowentylacyjny^[20]. Opracowane w ten sposób podwozie oznaczone jest jako PK9 bądź też K9PL (nazwy stosowane są zamiennie)^[21][22]. Podwozie K9PL produkowane jest w HSW^[23].

Przedział napędowy znajduje się z przodu pojazdu, tak samo jak przedział kierowania. Silnik umieszczony jest po prawej stronie, zaś obok niego znajduje się stanowisko kierowcy. Napęd stanowi turbodiesel MTU MT 881 Ka 500 o maksymalnej mocy 1000 koni mechanicznych (735 kW) przy 2700 obr./min. W pojeździe zastosowano przekładnię ALLISON X1100 - 5A3, zakresem czterech przełożeń do przodu i dwóch do tyłu oraz zintegrowanym układem hamulcowym, zintegrowanym układem sterowania oraz możliwością obrotu wokół własnej osi w miejscu. Źródłem energii elektrycznej jest zastosowany pojeździe agregat prądotwórczy DC 28 V o mocy wyjściowej 5,5 kW. W środkowej i tylnej części kadłuba znajduje się przedział bojowy. Dodatkowo K9PL wyposażony jest w zawieszenie hydropneumatyczne produkcji polskiej^[22][24].

System wieżowy i uzbrojenie

W haubicy Krab zdecydowano się wykorzystać brytyjski system wieżowy pochodzący z brytyjskiej haubicy AS-90. Zdecydowano uruchomić się licencyjną produkcję wież w Polsce^[25].

W stropie wieży znajdują się dwa włazy: prawy został przeznaczony dla dowódcy, a z lewej strony znajdują się niewielkie drzwiczki. Po bokach i w tylnej części wieży znajduje się opcjonalne miejsce na montaż dodatkowego osprzętu w postaci sprzętu saperskiego i siatek maskujących wraz ze skrzyniami na dodatkowe wyposażenie. Działo o kalibrze 155 mm i długości 52 kalibrów, umieszczone na łożu z kołyską, posiada lufę samowzmocnioną z zamkiem klinowym o ruchu pionowym oraz dwukomorowy hamulec wylotowy. Całość jest napędzana elektrycznie. Ładowanie odbywa się półautomatycznie: pocisk jest pobierany przez ładowniczego i umieszczany na podajniku, który znajduje się obok osi lufy. Potem pocisk jest wprowadzany automatycznie do komory nabojowej lufy z pomocą dosyłacza, drugi ładowniczy wkłada ładunek miotający i spłonkę. Zapalniki pocisków ustawiane są elektronicznie. Kąt ostrzału to 360 stopni w płaszczyźnie poziomej, a w pionowej od -3,5 do +70 stopni. Prędkość obrotu wieży, a także zmiana kąta podniesienia lufy, wynosi 10 stopni na sekundę^[25].

Oprócz tego Krab posiada 12,7-mm wielkokalibrowy karabin maszynowy WKM-B zamontowany na podstawie z celownikiem K-10T na dachu wieży^[25].

Szybkostrzelność serią wynosi 3 strzały na 10 sekund, ogniem intensywnym 6 strzałów na minutę (możliwa do utrzymania przez 3 minuty), zaś szybkostrzelność praktyczna wynosi 2 strzały na minutę. Donośność minimalna wynosi 4,5 km, maksymalna zaś 40 km. Czas przejścia haubicy z pozycji marszowej w bojową oraz opuszczenie stanowiska po oddaniu strzału wynosi 30 sekund^[24].

W wieży znajduje się 29 pocisków oraz 28 ładunków miotających; dalsze 11 pocisków i 20 ładunków miotających umieszczone jest w kadłubie ^[24].

Systemy elektroniczne

Wnętrze wieży prototypu – widok na stanowisko dowódcy po prawej stronie

Na systemy elektroniczne AHS Krab składają się^[24]:

• system nawigacji lądowej i dowiązania topograficznego FiN 3110L + GPS + hodometr;
• system kierowania ogniem Topaz (komputer sterujący wieżą, komputer celowniczego i komputer balistyczny dowódcy działa);
• system łączności wewnętrznej FONET i zewnętrznej (radiostacja cyfrowa UKF typ RRC 9311AP oraz radiostacja osobista funkcyjnego obsługi);

• dzienne i nocne przyrządy obserwacyjne kierowcy i dowódcy;

• system ostrzegania i samoosłony Obra-3 SSP-1;
• celownik do strzelania na wprost;
• radar balistyczny MVRS-700 SCD;

Dywizjonowy Moduł Ogniowy Regina

W skład pojedynczego DMO w Siłach Zbrojnych RP wchodzą 24 armatohaubice AHS Krab, 2 wozy dowódczo-sztabowe (WDsz) i 9 wozów dowodzenia (WD) zbudowanych na gąsienicowym podwoziu LPG, 6 wozów amunicyjnych (WA) osadzonych na podwoziu ciężarówki Jelcz 882.53 w układzie 8x8 oraz jeden warsztat remontu uzbrojenia i elektroniki (WRUiE) osadzony na ciężarówce Jelcz P662^[26][27][28].

Amunicja

Krab przystosowany jest do amunicji odpowiadającej normom natowskiego porozumienia JBMoU (Joint Ballistics Memorandum of Understanding)^[29]. Początkowo nie prowadzono własnego programu amunicyjnego. Dostawę amunicji dla Sił Zbrojnych następnie zaproponowały Zakłady Metalowe Dezamet. Z powodu dużych kosztów i ryzyka związanego z samodzielnym opracowaniem amunicji, podjęto współpracę ze słowacką firmą ZVS Holding a.s. z Dubnicy nad Wagiem i 9 grudnia 2010 podpisano umowę licencyjną^[29]. W 2012 roku wdrożono w Dezamecie produkcję zapalników uderzeniowych KZ984, pozostałe części amunicji były wdrażane etapami^[29].

Firma Dezamet dostarcza klasyczne pociski odłamkowo-burzące OFdMKM (donośność ok. 32 km) oraz odłamkowo-burzące OFdMKM DV z gazogeneratorem (donośność ok. 40 km)^[29]. Pociski te elaborowane są 10 kg trotylu i mają masę odpowiednio 40,3 kg lub 43,55 kg^[29]. Zapalnik KZ984 ma dwa tryby działania: natychmiastowy po uderzeniu w cel i ze zwłoką. Modułowe ładunki miotające są dostarczane przez czeską firmę Explosia a.s. z Pardubic, produkcja docelowo ma być uruchomiona w oddziale Mesko SA w Pionkach^[29].

Służba

Polska

Głównym użytkownikiem i jedynym odbiorcą AHS Krab są polskie Wojska Lądowe. Deklarowały one początkowo potrzebę posiadania około 50 Krabów. Zgodnie z treścią Planu Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych do końca 2025 do Wojsk Rakietowych i Artyleryjskich ma trafić 5 w pełni wyposażonych dywizjonów dział Krab^[30]. W skład dywizjonu wchodzą 24 armatohaubice oraz sprzęt towarzyszący.

AHS Krab są obecnie wykorzystywane w Wojskach Lądowych przez:

• 11 Mazurski Pułk Artylerii (16 Pomorska Dywizja Zmechanizowana)^[17][31]
• 5 Lubuski Pułk Artylerii (12 Szczecińska Dywizja Zmechanizowana)^[32][33][31]

• 23 Śląski Pułk Artylerii (11 Lubuska Dywizja Kawalerii Pancernej)^[34]
• 14 Dywizjon Artylerii Samobieżnej (18 Dywizja Zmechanizowana)^[35]

Ukraina

30 maja 2022 roku, w związku z inwazją Rosji na Ukrainę, poinformowano publicznie o przekazaniu Siłom Zbrojnym Ukrainy 18 sztuk AHS Krab z zasobów Wojska Polskiego i przeszkoleniu stu ukraińskich artylerzystów^[36]. 1 czerwca portal Dziennik.pl przekazał, iż Ukraina zakupiła od Polski trzy dywizjony Krabów, w których skład wejdą 54 armatohaubice wraz z pojazdami towarzyszącymi. Całkowita wartość tego kontraktu wynosi około 3 miliardy złotych^[37]. 7 czerwca podczas wizyty premiera Mateusza Morawieckiego w Hucie Stalowa Wola oficjalnie potwierdzono informacje o zakupie kolejnych 54 pojazdów^[38].

Zobacz też

• AS-90 – Wielka Brytania
• K9 Thunder – Republika Korei
• Panzerhaubitze 2000 – Niemcy
• M109 SPH – USA
• 2S19 Msta-S - Rosja

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Tomasz Kwasek. Nowe szaty Kraba. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 9/2015, wrzesień 2015. Warszawa: Magnum-X. 
• Jarosław Wolski. Kierunki rozwoju samobieżnych armatohaubic [2]. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 3/2020, marzec 2020. Warszawa: Magnum-X. 

Linki zewnętrzne

• http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleinmagazineshow/14933?t=KRAB-NA-ZAKRECIE
• http://hsw.pl/obronnosc-i-bezpieczenstwo/efektor/155-mm-samobiezna-haubica-krab