9K79 Toczka

9K79 Toczka
Państwo	ZSRR
Inne nazwy	OTR-21, SS-21 Scarab
Typ	SRBM
Przeznaczenie	pocisk taktyczny
Wyrzutnia	lądowy, mobilny TEL
Długość	6400 mm
Średnica	650 mm
Rozpiętość	1440 mm
Masa startowa	2000 kg
Napęd	jednostopniowy na paliwo stałe; ciąg: 9788 N
Zasięg	• Scarab A: 70 km; • Scarab B: 120 km
Naprowadzanie	bezwładnościowe
Celność	CEP: 160 m
Głowica	odłamkowa 9N123F (482 kg); kasetowa 9N123K (482 kg)/> jądrowa 9N123B o mocy 10kT lub 9N123B1 o mocy 100kT
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wyrzutnia 9P129 w położeniu bojowym.

Załadunek rakiety na wyrzutnię.

Ostatni start „Toczki” w Wojsku Polskim. Miejsce startu - lotnisko Broczyno (okolice Czaplinka), miejsce upadku rakiety - poligon drawski.

9K79 Toczka – radziecki taktyczny zestaw rakietowy klasy ziemia-ziemia z pociskami balistycznymi 9M79F, 9M79K lub 9M79B na lądowej platformie samochodowej z wyrzutnią typu TEL, przeznaczony do rażenia celów punktowych. Według traktatu INF oznaczony był OTR-21, znany jest też pod nazwą kodową NATO SS-21 Scarab.

Historia

Początki opracowywania systemu sięgają pierwszej połowy lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku, kiedy to w biurze konstrukcyjnym OKB-2 MAP (późniejsze MKB Fakieł) opracowano projekt pocisku W-612 na podstawie rakiety W-611 morskiego systemu przeciwlotniczego M-11 Sztorm dla lądowego zestawu taktycznego Jastrieb. Zakładano radiokomendowy układ kierowania, użyty wcześniej w lądowym systemie taktycznym FKR-1, jednak taki układ okazał się moralnie przestarzały i w nowym pocisku konieczny był autonomiczny układ kierowania typu „wystrzel i zapomnij”. Wobec tego w 1965 roku opracowano nowy projekt z pociskiem W-614 dla nowego zestawu Toczka, tak jak poprzedni pocisk wykorzystano w nim korpus i silnik rakietowy z pocisku W-611, jednak zakładano użycie bezwładnościowego systemu kierowania i silnej głowicy o dużej skuteczności.

W tym czasie biuro musiało przekazać jednak, z powodu przeciążenia innymi projektami w 1966 roku, dokumentację do Biura Konstrukcyjnego Budowy Maszyn z Kołomny (KBM, dawne SKB GA). Na tym etapie wprowadzono korekty do projektu i oficjalnie w 1968 roku rozpoczęto tworzenie projektu. Prace nad pociskiem szybko posuwały się do przodu i od 1970 roku prowadzono pierwsze próby silnika, a w następnym roku na poligonie Kapustin Jar dokonano pierwszych próbnych startów kompletnych pocisków z eksperymentalnej wyrzutni 9P129. W 1975 roku po pozytywnych próbach przyjęto kompleks pod oznaczeniem 9K79 (indeks GRAU) i nazwą Toczka (pol. kropka, punkt) na uzbrojenie. Nieco wcześniej, bo już w 1973 rozpoczęto produkcję pocisków 9M79, a od maja 1974 ruszyła produkcja podwozi pływających BAZ-5921/5922 dla wyrzutni 9P129 i pojazdów transportowych 9T218.

Nowe systemy zaczęto wprowadzać około 1978 roku^[1]. Na większą skalę pojawiły się w uzbrojeniu od 1981 roku, kiedy trafiły przede wszystkim do dywizjonów artylerii rakietowej stacjonujących w NRD i Czechosłowacji, a następnie w pozostałych oddziałach Zachodniej Grupy Wojsk^[2]. Początkowo używane były na szczeblu dywizyjnym - dywizjon rakiet taktycznych w składzie 4 lub 6 wyrzutni wchodził w skład dywizji pancernych i zmechanizowanych. Od połowy lat 80. zaczęto je wycofywać z dywizji i tworzyć brygady rakiet taktycznych na szczeblu armii (12-18 wyrzutni)^[3]. Do końca lat osiemdziesiątych na uzbrojeniu ZSRR było około 250 wyrzutni z których sformowano 15 brygad (w każdej 12-18 wyrzutni) i osiem dywizjonów. Po zaspokojeniu potrzeb własnych wojsk, zestaw został dopuszczony do eksportu dla armii państw Układu Warszawskiego, do Wojska Polskiego trafiły w 1987 roku – zakupiono cztery wyrzutnie i niezbędne pojazdy dla dywizjonu oraz zapas pocisków. Wyposażony w nie został 7 Dywizjon Rakiet Taktycznych (7 drt) w Budowie. Więcej egzemplarzy nie zakupiono z powodu katastrofalnego stanu gospodarczego kraju i wielokrotnie wyższej ceny niż poprzedni kompleks taktyczny Łuna-M^[4]. W 2005 roku zestaw został wycofany ze służby ze względu na brak części zamiennych, wyczerpanie resursu rakiet oraz brak bazy remontowej. W ograniczonym zakresie weszły na uzbrojenie pozostałych krajów UW, oprócz Rumunii. Zakupiły go także Irak, Syria, Libia i Jemen oraz KRLD.

Przeznaczony jest do zwalczania środków ogniowych i rozpoznania przeciwnika, stanowisk dowodzenia oraz zgrupowań techniki bojowej, składów amunicji i innych materiałów.

Użycie bojowe

9K79 były używane przez Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej w wojnie w Gruzji w 2008 roku.

Pociski Toczka byłej armii Jemenu były używane przez siły Huti podczas wojny domowej w Jemenie. 4 września 2015 roku w wyniku trafienia składu paliw w bazie koło Safer zginęło przynajmniej 65 żołnierzy koalicji (głównie ZEA), a 14 grudnia tego roku w ataku na punkt dowodzenia zginęło ok. 150 żołnierzy, głównie Saudyjczyków^[5].

Podczas rosyjskiej inwazji na Ukrainę w 2022 roku Siły Zbrojne Ukrainy przy użyciu rakiet Toczka-U zaatakowały wojskowe lotnisko w Millerowie w obwodzie rostowskim niszcząc kilka samolotów wroga^[6], ponadto uważa się, że wojska Ukrainy użyły tego pocisku w Berdiańsku do zatopienia okrętu desantowego Rosyjskiej Floty Czarnomorskiej Saratow.

Skład zestawu

wyrzutnia 9P129
pojazd transportowo-załadowczy 9T218
pocisk rakietowy 9M79
stacje kontrolno-pomiarowe i wyposażenie pomocnicze

Kierowanie pociskiem: bezwładnościowe na całym torze lotu; sterowanie za pomocą sterów aerodynamicznych oraz pomocniczo-gazodynamicznych.

Typ pocisku: rakietowy z głowicą bojową o działaniu burzącym lub kasetowym lub specjalna jądrowa.

Napęd pocisku: jednostopniowy silnik rakietowy na paliwo stałe.

Typ wyrzutni: jednoprowadnicowa, samobieżna (pływająca), kołowa, na podwoziu typu 5921.

Dane taktyczno-techniczne

Średnica pocisku: 650 mm.

Rozpiętość płatów pocisku: 1440 mm

Długość pocisku: 6400 mm

Wymiary wyrzutni w położeniu marszowym: 9140x2800x4200 mm

Masa wyrzutni: 17 800 kg

Masa wyrzutni bojowa: 18 145 kg. Masa pocisku: 2010 kg

Masa głowicy bojowej: 482 kg

Prędkość marszowa pocisku: 1036 m/s. Minimalna odległość strzelania: 15 000 m

Maksymalna odległość strzelania: 70 000 m.

Maksymalny pułap lotu: 26 000 m

Czas lotu na maks. odległość: 136 s

Czas przejścia w położenie bojowe: 16 min

Obsługa: 3 żołnierzy

Zapas przewożonej amunicji: 1 rakieta na wyrzutni, 2 rakiety na pojeździe transportowo-załadowczym

Maksymalna prędkość jazdy: 70 km/h

Maksymalna prędkość pływania: 8 km/h

Zasięg jazdy na szosie: 650 km

Przypisy

↑ Karpienko 2010 ↓, s. 45.
↑ Karpienko 2010 ↓, s. 46.
↑ Karpienko 2010 ↓, s. 45-46.
↑ Karpienko 2010 ↓, s. 48.
↑ Adam Maciejewski. Irańskie bezzałogowce i siły rakietowe w wale. Cz 1. „Wojsko i Technika”. Nr 6/2021, s. 28, czerwiec 2020. Warszawa. ISSN 2450-1301.
↑ Ukraina zaatakowała lotnisko na terenie Rosji | Poinformowani.pl, wiadomosci.poinformowani.pl, 25 lutego 2022 [dostęp 2022-02-25] (pol.).

Bibliografia

"Zestaw rakietowy 9K79 – Opis techniczny" Sygn. Uzbr. 2551/88
P. Kupidura; Taktyczny zestaw rakietowy 9K79 Toczka. Przegląd Wojsk Lądowych 7/2004
GlobalSecurity: SS-21 Scarab (ang.). [dostęp 2009-08-13].
Deagel: 9K79 (ang.). [dostęp 2009-08-13].
Alieksandr Karpienko. Taktyczny zestaw rakietowy Toczka cz.I. „Poligon”. 1()/2010, s. 42-54, 2010. Magnum-X.

[CITEREFKarpienko201045-1] Karpienko 2010 ↓, s. 45.

[CITEREFKarpienko201046-2] Karpienko 2010 ↓, s. 46.

[CITEREFKarpienko201045-46-3] Karpienko 2010 ↓, s. 45-46.

[CITEREFKarpienko201048-4] Karpienko 2010 ↓, s. 48.

[wit21-5] Adam Maciejewski. Irańskie bezzałogowce i siły rakietowe w wale. Cz 1. „Wojsko i Technika”. Nr 6/2021, s. 28, czerwiec 2020. Warszawa. ISSN 2450-1301.

[6] Ukraina zaatakowała lotnisko na terenie Rosji | Poinformowani.pl, wiadomosci.poinformowani.pl, 25 lutego 2022 [dostęp 2022-02-25] (pol.).

[pl-7] Produkcji polskiej

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[A]

ICBM	R-7 R-9A R-16 Temp-2S RT-2 UR-200 R-36 R-36M RS-20B R-36M2 MR UR-100 RS-18A RS-18B RT-23 Topol RS-12M1 Topol-M RS-12M2 Topol-M RS-24 Jars
SLBM	R-11FM R-13 R-21 R-21A R-27 R-27U R-27K R-29 R-29D R-29R R-29RM R-31 R-39 R-29RMU R-30 Buława
IRBM	Pionier R-14
MRBM	R-12 Dwina
SRBM	R-1 R-2 R-5M R-11 R-17 Elbrus R-300 Toczka Iskander

Artyleria ciągniona	85 mm armata przeciwpancerna D-44 wz. 1938/1985 152 mm haubicoarmata wz. 1937 (MŁ-20)
Artyleria samobieżna	2S1 Goździk wz. 1977 Dana Krab^[A] 2S7 Pion ASU-85 Rak
Artyleria rakietowa	WP-8z BM-8 BM-13 BM-14 BM-21 Grad BM-24 RM-70 WR-40 Langusta^[A] 3M6 Trzmiel 9M14 Malutka 9K111 Fagot 2P16 (2K6 Luna) OTR-21 Toczka (9K79) 9P113 (9K52 Łuna-M)