Światowa Organizacja Zdrowia

Światowa Organizacja Zdrowia World Health Organization
Członkowie WHO      Obserwatorzy      Zaproszone delegacje
Siedziba	Genewa
Członkowie	194
Dyrektor generalny	Tedros Adhanom Ghebreyesus
Utworzenie	7 kwietnia 1948
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Światowa Organizacja Zdrowia, WHO (ŚOZ; ang. World Health Organization) – organizacja działająca w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) zajmująca się ochroną zdrowia. Siedziba WHO znajduje się w Genewie.

W 1946 ONZ zwołała Międzynarodową Konferencję Zdrowia w Nowym Jorku, gdzie 61 państw ratyfikowało konstytucję WHO^[a]. W 1948 gdy WHO rozpoczęła działalność, liczba członków sięgała 88. Do WHO należą obecnie (stan na lipiec 2020) 194 państwa^[1]. W lipcu 2020 Stany Zjednoczone oficjalnie wyraziły zamiar opuszczenia WHO, mają na to czas do 6 lipca 2021^[2][3].

Głównym obchodem, organizowanym przez WHO co roku w dniu 7 kwietnia, jest Światowy Dzień Zdrowia, rocznica złożenia w 1948 r. 26 ratyfikacji, co oznaczało nabranie mocy przez Konstytucję wg jej art. 80.

Zadania i cele WHO

Zadaniem WHO jest działanie na rzecz zwiększenia współpracy między państwami w dziedzinie ochrony zdrowia i zwalczania epidemii chorób zakaźnych, a także ustalanie norm dotyczących składu lekarstw i jakości żywności. Organizacja dąży również do zapewnienia opieki medycznej ludności świata oraz zmniejszenia umieralności niemowląt.

Do największych sukcesów tej organizacji należy zwalczanie epidemii groźnych chorób, takich jak: ospa prawdziwa, gruźlica, malaria, cholera czy dżuma poprzez masowe szczepienie. WHO walczy także z AIDS.

Struktura organizacyjna

Struktura WHO obejmuje Światowe Zgromadzenie Zdrowia, Radę Wykonawczą i Sekretariat oraz 6 biur regionalnych. Wyniki działalności WHO są ogłaszane w wydawnictwie periodycznym Official Records of the World Health Organization.

Oprócz centrali mieszczącej się w Genewie, WHO posiada biura regionalne: dla Afryki – w Brazzaville, dla obu Ameryk – w Waszyngtonie, dla płd.-wsch. Azji – w New Delhi, dla Europy w Kopenhadze, dla regionu śródziemnomorskiego – w Kairze, dla regionu zach. Pacyfiku – w Manili.

Członkostwo w WHO

Państwa członkowskie WHO wyznaczają delegacje do Światowego Zgromadzenia Zdrowia – najwyższego organu decyzyjnego WHO. Wszystkie państwa członkowskie ONZ mogą stać się członkami WHO, a zgodnie z informacjami na stronie internetowej WHO pozostałe państwa także mogą być przyjęte do Organizacji, jeśli ich wniosek zostanie poparty przez zwykłą większość głosów Światowego Zgromadzenia Zdrowia.

Państwa nie należące do ONZ mogą stać się członkami zrzeszonymi uzyskując pełne spektrum informacji, jednakże ograniczone prawo głosu. Muszą one uprzednio zyskać aprobatę Zgromadzenia. Można także uzyskać status obserwatora.

Republika Chińska (Tajwan) była jednym z członków-organizatorów WHO, jednakże została zmuszona do opuszczenia Organizacji po tym, jak Chińska Republika Ludowa została przyjęta do ONZ w 1972, a Tajwan opuścił Organizację. Od 2007 roku Tajwan corocznie wnioskował o przyjęcie go do Organizacji jako „podmiot zdrowotny”, ale jego wniosek był odrzucany ze względu na naciski Chin. Chiny roszczą pretensje co do suwerenności Tajwanu i reprezentują stanowisko, iż Tajwan ma swoje przedstawicielstwo w systemie Organizacji w postaci Chin^[4].

Polska jest państwem członkowskim WHO od początku jej działalności (7 kwietnia 1948). Jest również członkiem Biura Regionalnego Światowej Organizacji Zdrowia dla Europy (WHO EURO) z siedzibą w Kopenhadze. Polskie biuro zostało utworzone w lipcu 1992 roku.

Władze WHO

Władzą naczelną WHO jest Światowe Zgromadzenie Zdrowia, które stanowią przedstawiciele wszystkich państw członkowskich, które zbiera się raz do roku w Genewie. Zgromadzenie wybiera na okres 3 lat Komitet Wykonawczy, w którego skład wchodzi 34 ekspertów w dziedzinie zdrowia proponowanych przez państwa członkowskie. Zadaniem Komitetu jest realizacja decyzji i wytycznych Zgromadzenia. Zazwyczaj posiedzenia Zgromadzenia odbywają się corocznie w maju. Zgromadzenie zatwierdza strategię finansową Organizacji, weryfikuje i zatwierdza przedłożony projekt budżetu oraz mianuje Dyrektora Generalnego.

Sekretariat obejmuje około 8000 fachowców w dziedzinie zdrowia i dziedzinach pokrewnych, którzy pracują w centrali w Genewie, w biurach regionalnych i państwach członkowskich. Na czele Sekretariatu WHO stoi Dyrektor Generalny, wybierany co pięć lat przez Światowe Zgromadzenie Zdrowia.

Spektrum działania

Obok koordynowania międzynarodowych działań w celu monitorowania wybuchów epidemii chorób takich, jak SARS, malaria i AIDS, WHO sponsoruje programy mające na celu zapobieganie i leczenie tych chorób. WHO wspiera rozwój i rozprowadzanie bezpiecznych i efektywnych szczepionek i leków. Po przeszło dwóch wiekach walki z ospą organizacja zadeklarowała w 1980 roku, że choroba została zwalczona^[5] – pierwsza choroba w historii wyeliminowana dzięki ludzkiemu wysiłkowi. Celem WHO jest też całkowite wyeliminowanie choroby Heine-Medina (w 2015 roku ogłoszono wyeliminowanie na całym świecie dzikiego szczepu polio typu II^[6]). W lutym 2007 specjaliści spotykali się w siedzibie głównej WHO w Genewie i donieśli, że ich praca nad szczepionką przeciwko ptasiej grypie wykazała zachęcające pozytywne rezultaty. Przeprowadzono więcej niż 40 badań klinicznych wśród osób starszych i dzieci. Wszystkie szczepionki jak dotąd wydają się być bezpieczne i całkowicie tolerowane we wszystkich grupach, które poddano badaniu^[7]. W październiku 2006 WHO przekazała pierwszy oficjalny światowy zestaw narzędzi dla Zimbabwe (problem AIDS), czyniąc je tym samym międzynarodowym standardem^[8].

Od 2005 roku WHO udostępnia na platformie internetowej International Clinical Trials Registry Platform (ICTRP) przeglądy tysięcy zarejestrowanych medycznych badań klinicznych, wykonanych na świecie zgodnie z zaleceniami CONSORT. Platforma działa zgodnie z zasadą, że rejestracja wszystkich wiarygodnych badań dotyczących interwencji medycznych jest naukowym, etycznym i moralnym obowiązkiem^[9][10].

Obok swojej pracy przy eliminacji chorób, WHO realizuje wiele kampanii związanych z prewencyjną ochroną zdrowia – dla przykładu, kampania, aby podnieść konsumpcję owoców i warzyw na świecie oraz zniechęcić do stosowania tabaki^[11].

WHO także prowadzi badania mające na celu ustalić, czy pole elektromagnetyczne otaczające telefony komórkowe ma negatywny wpływ na zdrowie. Niektóre z tych badań mogą być kontrowersyjne, jak pokazał w kwietniu 2003 roku wspólny raport WHO i FAO, który zaleca, aby cukier stanowił nie więcej niż 10% dziennego spożycia. Raport ten doprowadził do lobbingu przemysłu cukierniczego przeciwko zaleceniom^[12], na co WHO odpowiedziało załączając do raportu oświadczenie „Konsylium uznaje, iż cel bezcukrowej populacji lub dziennego spożycia mniej niż 10% cukru jest kontrowersyjny”, ale także pozostało przy swoich rekomendacjach opierając się na własnych analizach badań naukowych^[12][13].

Światowy plan działania na rzecz zdrowia pracownika

Przy współpracy z 60. światowym zgromadzeniem zdrowia, WHO nakreśliło światowy plan działania na rzecz zdrowia pracownika, aby chronić i promować zdrowie w miejscu pracy oraz, aby poprawić realizację i dostęp do usług medycyny pracy, włączyć zagadnienie zdrowia pracownika do innych głównych zasad. WHO kładzie nacisk na starania, ponieważ wbrew dyspozycyjności efektywnych interwencji mających na celu zapobieganie niebezpieczeństwom związanym z pracą, istnieją wielkie luki między i w obrębie państw z pominięciem statusu zdrowia pracowników i ich wystawianiem go na niebezpieczeństwa zawiązane z pracą. Zgodnie z WHO jedynie mniejsza część kadry pracowniczej ma dostęp do usług medycyny pracy. Plan działania WHO traktuje o aspektach zdrowia pracownika, włączając podstawowe zapobieganie niebezpieczeństwom związanym z pracą, obronę i promocję zdrowia w pracy, warunków zatrudnienia i lepszej reakcji ze strony systemu zdrowia względem zdrowia pracownika^[14].

Dodatkowe zadania

Oprócz ustalonej misji, międzynarodowe traktaty wyznaczają organizacji różne dodatkowe zadania. Dla przykładu Jednolita konwencja o środkach odurzających oraz Konwencja o substancjach psychotropowych skłoniły WHO do publikacji wiążących ocen medycznych i naukowych psychoaktywnych leków oraz zaleceń, jak powinny być regulowane. W taki sposób działa WHO kontrolując kierunek polityki narkotykowej Komisji ds. Środków Odurzających.

WHO stosuje się do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ang. ICD). W 1992 roku dziesiąta rewizja tejże klasyfikacji została opublikowana i jej wersja do wglądu jest dostępna w trybie on-line^[15] na stronie internetowej WHO.

W 2014 roku Światowa Organizacja Zdrowia przyjęła rezolucję WHA67.8 Comprehensive and coordinated efforts for the management of autism spectrum disorders, w sprawie zaspokojenia potrzeb społeczno-ekonomicznych osób z zaburzeniami ze spektrum autystycznego i innymi zaburzeniami rozwojowymi oraz powiązanymi niepełnosprawnościami (ochrona godności, potrzeby finansowe i administracyjne, edukacja i in.)^[16][17]

WHO także przechowuje wzór listy najważniejszych leków, które wszystkie krajowe systemy zdrowia powinny udostępniać dla społeczeństwa w przystępnej cenie.

Finansowanie

WHO jest finansowane poprzez składki państw członkowskich oraz dotacje. Obecnie^[kiedy?] praca WHO skutkuje szerszym spektrum współpracy: około 80 organizacji pozarządowych oraz z zakresu przemysłu farmaceutycznego, a także fundacje, m.in. Fundacja Billa i Melindy Gates i Fundacja Rockefellera. Dobrowolne datki na rzecz WHO lokalnych i państwowych rządów, fundacji i organizacji pozarządowych, innych organizacji ONZ i sektora prywatnego przekroczyły^[kiedy?] szacowaną sumę składek z 193 państw członkowskich^[18]

Reforma Światowej Organizacji Zdrowia

Od 2010 roku WHO prowadzi kompleksowe reformy mające na celu sprostanie istniejącym problemom i podjęcie nowych wyzwań zdrowotnych XXI wieku. Reformy te zgrupowane są w następujących trzech dziedzinach^[19]:

• definiowanie priorytetów i programów zdrowotnych^[20]
• reforma zarządzania strategicznego^[21]
• reforma struktur i procedur organizacyjnych^[22].

Dyrektorzy generalni Światowej Organizacji Zdrowia

Lp.	Imię i nazwisko	Okres urzędowania	Kraj pochodzenia
1	Brock Chisholm(ang.)	1948–1953	Kanada
2	Marcolino Gomes Candau	1953–1973	Brazylia
3	Halfdan Mahler	1973–1988	Dania
4	Hiroshi Nakajima	1988–1998	Japonia
5	Gro Harlem Brundtland	1998–2003	Norwegia
6	Lee Jong-wook	2003–2006	Korea Południowa
7	Anders Nordström(ang.)	2006–2007	Szwecja
8	Margaret Chan	2007–2017	Chiny
9	Tedros Adhanom Ghebreyesus[23]	od 2017	Etiopia

Kontrowersyjne decyzje WHO

Tę sekcję należy dopracować: od 2020-05 → zweryfikować treść i dodać przypisy, → napisać artykuł w sposób neutralny. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

• W styczniu 2010 roku Rada Europy przesłuchała przedstawicieli WHO oraz koncernów farmaceutycznych. Zarzucono im nieuzasadnione nagłośnienie zagrożenia zachorowaniami na grypę H1N1 oraz niepotrzebne ogłaszanie pandemii. Zdaniem Rady Europy powyższe działania miały na celu umożliwienie sprzedaży szczepionek firmom farmaceutycznym. W trakcie przesłuchania doradca WHO ds. pandemii grypy Keiji Fukuda oświadczył, że oenzetowska organizacja „nie była przesadnie naciskana przez koncerny farmaceutyczne” oraz powtórzył, że eksperci proszeni o konsultacje muszą podpisać deklarację o braku konfliktu interesów. Ponadto Fukuda oświadczył, że pandemia została „formalnie ogłoszona i nie zakończyła się”, a wirus A/H1N1 „jest obecny na całym świecie”. Komisja ekspertów wybranych przez WHO oceniła jednomyślnie, że spełnione zostały wszystkie kryteria potrzebne by ogłosić pandemię – mówił Fukuda. Z kolei w opinii uczestniczących w przesłuchaniu ekspertów – epidemiologów doktorów Wolfganga Wodraga oraz Ulricha Keila nie było realnych podstaw od ogłoszenia pandemii. Ich zdaniem, na tę decyzję miały wpływ koncerny farmaceutyczne, które finansują badania^[24].

• W 2019 roku na stronie internetowej agencji Reuters ukazał się artykuł informujący o tym, że według WHO e-papierosy nie pomagają w redukcji częstości występowania raka^[25].^{[czemu kontrowersyjne?]}

Zobacz też

• Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10
• Międzynarodowa klasyfikacja funkcjonowania, niepełnosprawności i zdrowia

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Taiwan and the WHO
• Zimbabwe launches world’s 1st AIDS training package
• WHO reports some promising results on avian influenza vaccines
• Sugar industry threatens to scupper WHO
• Diet, nutrition and the prevention of chronic diseases
• Sugar industry threatens to scupper WHO
• Workers’ health: global plan of action
• WHO Documentation

Linki zewnętrzne

Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów Światowa Organizacja Zdrowia

• Konstytucja WHO tekst angielski, tekst polski
• Serwis internetowy WHO (ang.)
• Biuro Światowej Organizacji Zdrowia w Polsce
• Weekly Epidemiological Record WER
• broszura WHO – World Health Organization na stronie internetowej Stacji San–Epid w Krośnie (m.in. Program WHO, 60 lat WHO: chronologia najważniejszych wydarzeń w sferze zdrowia publicznego, Polska w WHO)
• Mirosław J. Wysocki, Maria Miller. Paradygmat Lalonde’a, Światowa Organizacja Zdrowia i Nowe Zdrowie Publiczne. „Przegląd Epidemiologiczny”. 57, s. 505–512, 2003 (pol.). 
• Primary Health Care (ang.). W: Report of the International Conference on Primary Health Care, Alma-Ata 1978 [on-line]. whqlibdoc.who.int, 1978. [dostęp 2014-08-23].
• Declaration of Alma-Ata (ang.). www.who.int, 1978. [dostęp 2014-08-23].
• Wysocki M.J., Krishnamurthi C.R., Orzeszyna S.. Monitoring the progress of health-for-all strategies: the situation in South-East Asia. „World Health Stat Q.”. 43 (1), s. 16–24, 1990. PMID: 2375124 (ang.). 
• Orzeszyna S., Z. Żołnowski. Wyznaczniki sprawności opieki zdrowotnej. „Zdrowie Publiczne”, s. 623–634, 1988 (pol.).