Once Upon a Time in the West

Voor het gelijknamige muziekalbum, zie Once Upon a Time in the West (album).

Once Upon a Time in the West Het gebeurde in het Westen (NL)[1] Er was eens in het Verre Westen (B)[2]
Titellogo Italiaans
Regie	Sergio Leone
Producent	Arnon Milchan
Scenario	Sergio Leone Bernardo Bertolucci Dario Argento
Hoofdrollen	Henry Fonda Claudia Cardinale Charles Bronson Jason Robards Gabriele Ferzetti
Muziek	Ennio Morricone
Montage	Nino Baragli
Cinematografie	Tonino Delli Colli
Distributie	Paramount Pictures
Première	21 december 1968
Genre	spaghettiwestern / drama
Speelduur	165 minuten / 175 min. (Italiaanse gerestaureerde versie) / 145 min. (VS, bioscoopversie)
Taal	Engels, Italiaans, Spaans
Land	Italië  Verenigde Staten  Spanje
Budget	$5.000.000 dollar
Vervolg	A Fistful of Dynamite
(en) IMDb-profiel
MovieMeter-profiel
Portaal    Film

Once Upon a Time in the West is een film uit 1968 van de Italiaanse regisseur Sergio Leone. De oorspronkelijke (Italiaanse) titel is C'era una volta il West.

De hoofdrollen worden gespeeld door Claudia Cardinale als weduwe, Henry Fonda als de schurk Frank, Charles Bronson als zijn mysterieuze nemesis “Harmonica” en Jason Robards als bandiet met gouden hart Cheyenne. De filmmuziek van Ennio Morricone, waarin elk hoofdpersoon zijn of haar eigen muzikale thema heeft, is een van de bekendste en best verkopende aller tijden.

Sergio Leone, die met zijn Dollarstrilogie al een nieuwe inhoud aan het fenomeen western had gegeven, wist met deze film een nieuw, welhaast filosofisch element aan de western toe te voegen die de film tot klassieker maakt; vaak genoemd in het rijtje beste films ooit gemaakt.^[3]

Verhaal

Een geheimzinnige man (Charles Bronson) komt aan per trein. Hij praat weinig, hij speelt meer op een mondharmonica. Hij heeft op het station afgesproken met Frank. Deze komt echter niet, maar heeft drie handlangers gestuurd die niet veel goeds van plan zijn. De reiziger schiet de drie mannen dood. Hij heeft nu meteen een paard tot zijn beschikking.

De Ierse weduwnaar Brett McBain (Frank Wolff) verwacht een zonnige toekomst. McBain woont met zijn kinderen op de boerderij Sweetwater, waarvan hij hoopt dat hij spoedig veel geld waard zal zijn. Een nieuwe spoorlijn zal namelijk onvermijdelijk over Sweetwater worden gelegd, omdat daar een waterbron is. McBain is onlangs in New Orleans hertrouwd, zijn nieuwe vrouw Jill wordt verwacht en hij is nu bezig met de voorbereiding van het feest. De eerste gast is echter niet uitgenodigd: het is Frank (Henry Fonda), die, samen met zijn bende, de vader en kinderen vermoordt.

Jill (Claudia Cardinale) komt aan met de trein en vindt een wagen om haar naar de boerderij van McBain te brengen. De voerman onderbreekt de reis bij een herberg. Hier ontmoet Jill de gentleman-bandiet Cheyenne (Jason Robards), die net uit de gevangenis is ontsnapt, en de man met de mondharmonica. “Harmonica”, zoals Cheyenne hem noemt, maakt een opmerking over de leren jas die Cheyenne draagt. Hij vertelt dat hij op het station drie doodgeschoten mannen heeft gezien die ook zulke jassen droegen (in werkelijkheid droegen maar twee van de mannen zo'n jas). Cheyenne gelooft dat niet, want alleen hij en zijn mannen dragen zulke jassen.

Bij aankomst op de boerderij wordt Jill met de vreselijke werkelijkheid geconfronteerd. De bruiloftsgasten – die begrafenisgasten zijn geworden – vinden een stukje van een leren jas, een bewijs dat Cheyenne achter de moord zit. Jill weet dat Cheyenne een alibi heeft. De boerderij is nu van haar en ze besluit er te blijven wonen.

's Nachts gaat Harmonica naar Wobbles (Marco Zuanelli), de baas van de plaatselijke wasserij. Wobbles zou de afspraak op het station tussen Harmonica en Frank regelen en Harmonica is boos omdat de afspraak is mislukt. Harmonica weet wel dat Frank er niet kon zijn: hij was op Sweetwater om het gezin McBain uit te moorden. Dat spoor van Cheyennes jas was vervalst.

De volgende dag komt Cheyenne bij Jill op bezoek. Hij is geen lieverdje, maar het is toch niet zijn stijl om een vredig gezin uit te moorden. Hij is dan ook boos omdat hem de moord in de schoenen wordt geschoven. Hij vermoedt dat Jill ook op de dodenlijst staat en hij vertrekt met de bedoeling de zaak in de gaten te houden.

Intussen is Frank bij zijn opdrachtgever, de invalide spoorwegmagnaat Mr Morton (Gabriele Ferzetti), die zijn kantoor in een trein heeft en die de spoorlijn tot aan Californië wil uitbreiden. Morton had Frank opdracht gegeven ervoor te zorgen dat de spoorlijn via Sweetwater kon lopen, maar hij had niet bedoeld dat het gezin uitgemoord zou worden. Bovendien heeft het geen zin gehad, want er is nog een weduwe McBain. Frank zegt dat dat probleem snel opgelost zal zijn en stuurt een paar mannen naar Sweetwater.

Na het vertrek van Cheyenne komt Harmonica bij Jill op bezoek. Ook hij vertrouwt de zaak niet, en hij heeft gelijk, want er verschijnen ineens twee mannen van Frank. Harmonica schiet ze van hun paard af. Cheyenne ziet het van een afstand gebeuren en concludeert dat die zonderlinge muzikant ook een uitstekende schutter is.

Jill gaat naar Wobbles, kennelijk gestuurd door Harmonica. Ze zegt dat ze een boodschap voor Frank heeft. Wobbles beweert dat hij Frank niet kent, maar als Jill vertrokken is, gaat hij direct naar de trein van Mr Morton. Harmonica en Cheyenne volgen hem. Frank is woedend als hij Wobbles ziet verschijnen, want het risico is groot dat hij door iemand gevolgd is. Dat klopt, want spoedig ontdekt Frank Harmonica bij de trein. Hij neemt Harmonica gevangen en bestraft de onvoorzichtige Wobbles met zijn revolver.

Het is voor het eerst in de film dat Harmonica Frank ziet, maar ze hebben elkaar eerder ontmoet. Harmonica kan zich dat nog goed herinneren en het is geen plezierige herinnering. Frank herkent Harmonica niet. Hij vraagt Harmonica wie hij is, maar als antwoord noemt Harmonica namen van mannen die door Frank vermoord zijn, en dat zijn er niet weinig. Frank verneemt dat de mannen vermoord zijn die de aanslag op Jill moesten uitvoeren. Harmonica maakt een sarcastische opmerking over het sterftecijfer van Franks vrienden. Frank besluit het karwei zelf te gaan opknappen. Terwijl hij vertrekt merkt Harmonica op dat dat voor Frank, met zijn praktijkervaring, niet zo moeilijk kan zijn. Intussen heeft nog geen van de schurken ontdekt dat Cheyenne ook bij de trein is. Hij schakelt de resterende mannen van Frank uit en bevrijdt Harmonica.

Bij Jill wordt een grote hoeveelheid bouwmaterialen afgeleverd, besteld door McBain. Harmonica heeft papieren gevonden waaruit blijkt dat McBain had voorzien dat de spoorlijn ooit over zijn grond zou komen en dat er een station moest worden gebouwd. Er wordt met de bouw begonnen.

De relatie tussen Frank en Mr Morton is flink verslechterd. Morton wil niet dat er nog gemoord wordt en zegt dat het beter is Jills land te kopen. Frank stelt Jill dan ook voor haar boerderij Sweetwater te verkopen op een veiling. De veiling wil echter niet vlotten – de kopers worden door Frank geïntimideerd. Dan biedt Harmonica ineens 5000 dollar – de prijs die op het hoofd van Cheyenne staat. Cheyenne wordt naar de gevangenis gebracht. Twee van zijn mannen volgen hem om hem weer te bevrijden. Harmonica geeft de boerderij terug aan Jill.

Intussen betaalt Mr Morton een aantal mannen van Frank om Frank te elimineren. Ze gaan naar de stad waar de veiling net afgelopen is. Frank ontsnapt echter aan de aanslag want de mannen worden door Harmonica uitgeschakeld. Frank gaat woedend naar de trein van Mr Morton. Hij ziet dat al zijn resterende mannen dood zijn, kennelijk het werk van Cheyenne. Mr Morton zelf leeft nog en ligt hulpeloos op de grond. Frank vindt het niet nodig een kogel aan hem te verspillen.

De aanleg van de spoorlijn is gevorderd tot bij de boerderij van Jill. Harmonica en Cheyenne helpen bij de bouw van het station. Dan verschijnt Frank, zoals Harmonica had verwacht. Het komt tot een duel tussen Frank en Harmonica. Harmonica herinnert zich weer de eerste keer dat hij Frank ontmoette. Hij was nog een kind en Frank heeft Harmonica's broer vermoord terwijl de kleine Harmonica op een mondharmonica moest spelen. Frank verliest het duel en voordat hij sterft drukt Harmonica hem het instrument in de mond. Eindelijk begrijpt Frank wie zijn tegenstander is.

Nu zijn broer gewroken is vertrekt Harmonica. Jill biecht aan Cheyenne op dat ze hoopt dat de geheimzinnige held nog eens terugkomt. Cheyenne waarschuwt haar niet te veel om te gaan met mannen als hij en Harmonica: “Ze hebben iets met de dood.” Cheyenne en Harmonica verlaten Sweetwater, maar Cheyenne bezwijkt spoedig aan een schotwond, die hij had opgelopen in het vuurgevecht met Morton en Franks mannen. Harmonica vertrekt met het lichaam van Cheyenne om hem te begraven. Jill brengt verfrissend water aan de hardwerkende arbeiders van de spoorlijn.

Hiermee wordt de nieuwe spoorlijn voltooid en eindigt het Oude Westen en begint het Nieuwe Westen.

Rolverdeling

Filmmuziek

Zie Once Upon a Time in the West (album) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De muziek van Ennio Morricone kenmerkt zich door het gebruik van leidmotieven: voor ieder van de vier hoofdrolspelers is er een eigen instrument en een motief. De muziek introduceert als het ware de vier hoofdrolspelers en typeert nauwkeurig hun karakters.

Harmonica:

Harmonica:

Jill:

Jill:

Cheyenne:

Frank:

Voor Charles Bronson ("Harmonica"), de mysterieuze, op zoek zijnde, vreemdeling, is er de snerpende, ijl klinkende mondharmonica. Bij Claudia Cardinale ("Jill"), die naar het Westen vertrekt om een nieuw leven te beginnen, klinkt een lyrische sopraan begeleid door een koor. Als Jason Robards ("Cheyenne"), de goedgeluimde vrijbuiter, in beeld komt klinkt een vrolijke honky tonk piano en, als voorbode voor dreigend gevaar, klinkt een vervormde elektrische gitaar als Henry Fonda ("Frank"), de niets ontziende kille moordenaar, op het toneel verschijnt.

Ook bijzonder is dat de muziek geschreven werd voordat de film werd opgenomen.^[bron?] Tijdens de opnames draaide Leone de muziek, zodat hij wist welk tempo hij aan moest houden.

De filmmuziek is apart uitgebracht door GDM Music (Italië)

• Sopraan: Edda Dell'Orso
• Koor: Alessandro Alessandroni’s I Cantori Moderni Angelino Michels

Van Morricones filmmuziek werden wereldwijd tussen 5 en 10 miljoen exemplaren verkocht.^[4][5]

Trivia

• Once Upon a Time in the West werd door critici niet zo goed ontvangen als Leones Dollarstrilogie en zijn latere maffiafilm Once Upon a Time in America. Toch was deze film in de bioscopen een enorm succes (vooral in Frankrijk en Duitsland) en groeide hij uit tot een ware klassieker en cultfilm.
• Volgens Leone behoorde deze western ook tot een trilogie. Samen met Once Upon a Time in America en A Fistful of Dynamite behoorde deze film tot een trilogie, gebaseerd op de drie periodes die Amerika raakten.
• De openingsscène van de film is legendarisch geworden door de lange stilte waarbij de achtergrondgeluiden bijdragen tot de sfeer (het geluid van een windmolen, een vlieg etc.). In die scène wordt Harmonica aan het station opgewacht door drie handlangers van Frank.
• Het was de bedoeling dat de rollen van de drie schurken die aan het begin van de film op de trein wachten, ingevuld zouden worden door Clint Eastwood, Eli Wallach en Lee Van Cleef, om zo aan te sluiten bij de Dollarstrilogie. Toen Eastwood niet kon, heeft Leone dit idee laten vallen.
• De rol van Harmonica is gebaseerd op Eastwoods man zonder naam. Zijn naam wordt in de film niet genoemd. In besprekingen wordt hij meestal 'Harmonica' of 'The Man' genoemd.
• Volgens IMDB^[6] is Cheyenne de bijnaam van Manuel Gutiérrez. Die naam komt in de film echter niet voor.
• De VPRO heeft een kort radioprogramma Once Upon A Time In The News dat gebaseerd is op de muziek en fluitende kogels van deze film.^[bron?]
• De KRO maakt in het programma RabRadio op 3FM ook gebruik van muziek uit Once Upon a Time in the West. Korte fragmenten zijn te horen in de quiz Het popduel.
• In het Duits heet de film Spiel mir das Lied vom Tod (Speel me het lied van de dood). Dat is wat Frank zegt als hij de mondharmonica aan de kleine Harmonica geeft. In het oorspronkelijke Engels zegt Frank "Maak je liefhebbende broer blij", waarmee duidelijk wordt gemaakt wat de familierelatie is tussen Harmonica en de man die over enkele ogenblikken zal worden opgehangen.
• Acteur Al Mulock pleegde in mei 1968 tijdens het filmen van Once Upon a Time in the West zelfmoord door uit het raam van een hotel te springen.