Zbigniew Libera (artysta)

Zbigniew Libera
Data i miejsce urodzenia 7 lipca 1959
Pabianice
Narodowość polska
Alma Mater Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Dziedzina sztuki Instalacja, fotografia i performance
Strona internetowa
The doll you love to undress, Zachęta, Warszawa

Zbigniew Libera (ur. 7 lipca 1959[1] w Pabianicach) – polski artysta, autor instalacji i wideoinstalacji, fotografik i performer, twórca obiektów artystycznych.

Życiorys

Od 1979 roku studiował na Wydziale Pedagogiki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Studia te przerwał po roku i związał się ze środowiskiem łódzkiego „Strychu”. Na początku lat 80. podjął współpracę z „Solidarnością”, dla której drukował ulotki, a w 1981 roku, po wprowadzeniu stanu wojennego, także ulotki i plakaty przeciwko wydarzeniom w kopalni Wujek.

Jego pierwsza wystawa ukazała się wiosną 1982 roku na „Strychu”. W sierpniu artysta został aresztowany przez Służbę Bezpieczeństwa i oskarżony o drukowanie prasy podziemnej. Stanął przed sądem wojskowym w Łodzi. W więzieniach (w Łodzi i Hrubieszowie) przesiedział półtora roku. Okresowi temu przypisuje się decydujące znaczenie dla kształtowania osobowości twórczej Libery. Po wyjściu z więzienia (amnestia) Zbigniew Libera podjął współpracę z łódzką Kulturą Zrzuty, współtworzył czasopismo „Tango”. Istotny wpływ na rozwój języka artystycznego Libery mieli Zofia Kulik (dla której w latach 80. pracował jako model), Jan Świdziński, Anastazy Wiśniewski oraz Andrzej Partum. Od 2006 Libera prowadzi nomadyczny tryb życia. Od 2009 działa jako profesor na ASP w Pradze. Współpracuje z Galerią Raster.

Twórczość

Zbigniew Libera jest uznawany za prekursora sztuki krytycznej, tzw. sztuki ciała oraz estetyki queer, którą wprowadził pod koniec lat 80. w swoich fotograficznych autoportretach. W swoich pracach analizuje i krytykuje przyjęte konwencje, kulturę (masową), tradycyjne modele wychowania. Bada relacje między sposobem wychowywania dzieci a ogólnie przyjętym postrzeganiem cielesności, m.in. tworząc makabryczne „zabawki”. Porusza kwestie manipulowania obrazami przez popularne media. Głównym celem jego twórczości pozostaje jednak własne doświadczenie – konfrontacja z rzeczywistością.

  • Jedną z jego bardziej znanych prac jest projekt Lego. Obóz koncentracyjny, który stworzył w 1996. Inne projekty artysty[2]:
  • Co robi łączniczka?, 2005 – książka, której współautorem jest Darek Foks, dotyczy wydarzeń powstania warszawskiego, jednak jej celem nie jest opowiadanie historii. Artystów interesuje, w jaki sposób dzieje historyczne funkcjonują w pamięci zbiorowej, jak są odtwarzane przez współczesne media, jakim rodzajom fabularyzacji ulegają i jakie stereotypy przyjmują. Do książki zostały dołączone fotokolaże, w których gwiazdy kina przełomu lat 50. i 60. zostają przedstawione na tle zniszczeń wojennych. Jest to kolejna próba ukazania traumatycznego przeżycia w sztucznej, pozytywnej scenerii.
  • Pozytywy, 2002–2003 – cykl fotografii, trawestujący obrazy z gazetowych reportaży, ukazujące wydarzenia „traumatyczne”, m.in. wojnę, obóz koncentracyjny, trupy żołnierzy. Działanie artysty ma charakter eksperymentu psychoterapeutycznego, szuka metody, jak poradzić sobie z traumatycznymi przeżyciami.
  • Mistrzowie, 2003 – cykl powstały jako protest artysty, ze względu na odmowę pokazania jednej z prac Libery, Lego-obóz koncentracyjny, na weneckim Biennale w 1997 roku. Kurator wystawy polskiej, Jan Stanisław Wojciechowski, uznał, że praca doprowadzi do międzynarodowego skandalu oraz wpłynie negatywnie na stosunki polsko-żydowskie, za co Libera zdecydował nie ukazywać jakichkolwiek swoich prac na Biennale. W „Mistrzach” działanie artysty polegało na publikacji w prasie sfałszowanych, obszernych artykułów, prezentujących twórczości wybranych przez Liberę osób, którzy dotąd byli negowani przez oficjalną historię sztuki polskiej. W dokonanym wyborze znaleźli się Andrzej Partum, Jan Świdziński, Leszek Przyjemski, Anastazy Wiśniewski i Zofia Kulik.
  • Teofilów 90, 1990
  • Urządzenia korekcyjne, 1989 – seria przedmiotów-dzieł sztuki, które naigrawają się z nowych towarów „zachodnich”, służących nadmiernej estetyzacji ciała, a które wchodziły na polski rynek po upadku komunizmu. Tak powstały m.in. „Możesz ogolić dzidziusia” jako forma super zabawki-lalki, której można ogolić owłosione nogi oraz „Universal Penis Expander”, urządzenie w formie sprzętu siłowego wraz z akcesoriami, służące do wydłużania penisa. Urządzenia korekcyjne przyniosły Liberze uznanie i przyczyniły się do zaproszenia artysty na wenecki Biennale w 1997 roku, w którym uczestnictwa odmówił.
  • Kultura zrzuty w Teofilowie 1987 roku
  • Jak tresuje się dziewczynki, 1987 – film, ukazujący czteroletnią dziewczynkę, która jest uczona przez starszą kobietę, jak się malować, jak podobać się płci przeciwnej. Film porusza temat autokreacji, przyjmowania narzuconych przez społeczeństwo ról. Film stał się popularny w drugiej połowie lat 90. po wystąpieniu amerykańskich feministek[3].
  • Obrzędy intymne, 1984 – film, w którym Libera ukazuje siebie, jak opiekuje się własną babcią, Reginą G., będącą już schorowaną osobą, niemającą kontaktu z otaczającą rzeczywistością. Artysta podejmuje problem uprzedmiotowienia ciała, przekracza granice intymności, wzbudzając stan zażenowania u widza, ale także jest to próba afirmacji rzeczywistości, starości i śmierci.

Nagrody

Dzieła artysty w zbiorach

Wyjście ludzi z miast, 2010. Kolekcja Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie

Dzieła Zbigniewa Libery znajdują się w zbiorach następujących muzeów i galerii:

Przypisy

  1. Jak wychowywano Zbigniewa Liberę, Wysokie obcasy, 09-10-2004.
  2. Ł. Ronduda, Duchowość żenuje. Urządzenia kondycyjne. Rzecz o życiu i twórczości Zbigniewa Libery w latach 1981–2005, „Obieg” 2006, nr 1(73), s. 8–19.
  3. Z Libera w rozmowie z K. Bielas i D. Jarecką, Przy artyście nikt nie jest bezpieczny, „Duży Format”, 2004 (9 lutego, dodatek do Gazety Wyborczej), s. 10.

Bibliografia

  • Zbigniew Libera, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa, 1992
  • Zbigniew Libera. Atlasy fotograficzne i inne wydawnictwa. W samym centrum uwagi. Część 2 / Zbigniew Libera. Photographic Atlases and Other Publications. At The Very Centre of Attention. Part 2, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa, 2006
  • Manipulacje. O ekonomii kłamstwa. / Manipulations. On economies of Deceit, Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia, Gdańsk 2007

Linki zewnętrzne

Informacja

Artykuł Zbigniew Libera (artysta) w polskiej Wikipedii zajął następujące miejsca w lokalnym rankingu popularności:

Prezentowana treść artykułu Wikipedii została wyodrębniona w 2021-06-13 na podstawie https://pl.wikipedia.org/?curid=1175199