Als je begrijpt wat ik bedoel

Als je begrijpt wat ik bedoel
Regie	Harrie Geelen Bjørn Frank Jensen Bert Kroon
Producent	Rob Houwer
Scenario	Marten Toonder
Hoofdrollen	Fred Benavente Trudy Libosan Luc Lutz Harrie Geelen André van den Heuvel Gees Linnebank Joan Remmelts
Muziek	Herman Schoonderwalt Harrie Geelen (liedjes) Gildo del Mistro
Distributie	Verenigde Nederlandsche Film Company
Première	3 februari 1983
Speelduur	82 minuten
Taal	Nederlands
Land	Nederland
(en) IMDb-profiel
MovieMeter-profiel
Portaal    Film Strip

Als je begrijpt wat ik bedoel is een door Rob Houwer geproduceerde, avondvullende tekenfilm uit 1983. De film is voor een belangrijk deel gebaseerd op het tekststripverhaal De zwelbast van Marten Toonder uit 1957 en enigszins op Het monster-ei uit 1942.

Verhaal

Na een hevig onweer in de nacht van vrijdag de dertiende vindt Heer Bommel een groot gestippeld ei, dat door een draak die in De Zwarte Bergen woont is achtergelaten bij slot Bommelstein. Uit het ei komt een klein draakje dat volkomen onschuldig is en niemand kwaad doet. Het beestje ziet Heer Bommel als zijn vader, omdat hij de eerste was die hij zag nadat hij uit het ei gekropen was.^[1] Heer Bommel neemt de zorg voor dit draakje op zich en noemt hem Zwelgje.

Zwelgje blijkt echter niet "zomaar" een draak te zijn. Het is een "zwelbast", die groeit en een wilde draak wordt als hij boos gemaakt wordt of als hij plezier heeft. Anderzijds krimpt een zwelbast ook weer wanneer hij bang of verdrietig is. Verder hebben zwelbasten een hekel aan water. Bovendien heeft de zwelbast een voorliefde voor glimmende zaken zoals munten, en is hij een geboren dief. Dit zorgt uiteraard voor de nodige problemen wanneer een gegroeide Zwelgje bijvoorbeeld in zijn plezier alles om zich heen omver maait. Bommel negeert waarschuwingen dat Zwelgje een wild dier is en in De Zwarte Bergen thuishoort, en staat erop hem als zijn zoon op te voeden.

Heer Bommel kan Zwelgje niet onder controle houden. Zo ruïneert de zwelbast bijvoorbeeld zijn eigen chique feestje. Bul Super en Hiep Hieper proberen van de gelegenheid gebruik te maken om een inbraak te plegen, maar dat mislukt. Bommel probeert Zwelgje door Dr. Zielknijper te laten behandelen om wat aan zijn gedrag te doen, maar Super en Hieper ontvoeren hem op de behandeltafel in de kliniek.

Super en Hieper gebruiken Zwelgje vervolgens om een bank te beroven. Zwelgje is nog erg jong en dus erg makkelijk te beïnvloeden. Hij doet dus gewillig wat Super en Hieper hem zeggen, in de veronderstelling dat het allemaal een spelletje is. Bommel verschijnt ter plekke om Zwelgje bestraffend toe te spreken, maar hierdoor zien de burgemeester Dickerdack en commissaris Bulle Bas hem als misdadiger en willen hem arresteren. Zwelgje grijpt Bommel om hem mee te nemen naar de Zwarte Bergen.

Het leven als vluchteling is veel te zwaar voor Bommel: hij kan niet in een grot slapen en knollen eten zoals Zwelgje. Hij verlangt terug naar slot Bommelstein. Bommel verdwaalt in een bos aan de voet van de Zwarte Bergen en hallucineert in zijn heimwee over Joost en diens goede zorgen. In zijn wanen loopt hij recht in de armen van de politie, die hem meteen arresteert.

Heer Bommel belandt in een cel en Dickerdack komt met een plan om ook Zwelgje te grijpen. De kans is namelijk zeer groot dat Zwelgje Bommel zal komen halen, omdat een zwelbast nooit zijn vader in de steek laat. Wanneer dat gebeurt moet Bommel Zwelgje oproepen zich over te geven. Als Bommel meewerkt wordt hij van alle blaam gezuiverd. Bommel stemt toe en die avond komt een gegroeide Zwelgje inderdaad Bommel ophalen. Bommel zegt dat hij Zwelgjes vader niet is en dat Zwelgje zich moet overgeven. De zwelbast, die zich verraden voelt, krimpt van verdriet en onzekerheid. Dickerdack draagt hem over aan Bul Supers circus. Bommel is van alle blaam gezuiverd.

Zwelgje is echter veel te depressief om op te treden, of zelfs maar te ontsnappen wanneer Tom Poes zijn kooi opent. Maar Bommel kan het misbruik niet meer aanzien en arriveert ter plekke met een vuurspuit wanneer Super Zwelgje met de zweep wil slaan om hem door een brandende hoepel heen te laten springen. Bommel schiet in de lucht en roept naar Zwelgje, die groeit en zich tegen de boeven keert. De circustent wordt vernield. Super en Hieper proberen de opbrengst van de voorstelling veilig te stellen, maar Zwelgje verbrandt met zijn vurige adem het papiergeld. Opnieuw neemt hij Bommel mee naar de voet van de Zwarte Bergen.

Bommel heeft nu zijn les geleerd en ziet zich genoodzaakt afscheid te nemen van Zwelgje. Hoewel hem dit zwaar valt, doet hij het uiteindelijk toch. Eindelijk ziet hij zelf ook in dat beschaafde heren en zwelbasten niet kunnen samenleven. Hij neemt afscheid van Zwelgje, die weer teruggaat naar het land achter de Zwarte Bergen, waar hij thuishoort. Hij beantwoordt de lokroep van zijn soortgenoten. Heer Bommel krijgt van de burgemeester gelukwensen met de afloop en hij is dan ook geen gezocht persoon meer. Bediende Joost kan dan ook een gezellige slotmaaltijd uitserveren.

Moraal

Het is typisch een verhaal over de mens (hier gesymboliseerd door dieren) die ergens aan gaat rommelen waar hij beter van af kan blijven. Het resultaat is dat hij alleen maar onheil sticht. Het is het thema van de Doos van Pandora.

Citaat

Een bekend citaat uit de film is "Zwelgje, zweeeeeelgje...", wanneer Heer Bommel Zwelgje zoekt.

Stemverdeling

De stemmen in de film zijn van (op alfabetische volgorde van achternaam van de acteur):

• Fred Benavente als Ollie B. Bommel
• Maya Bouma als hoofdverpleegster
• Fred Emmer (die destijds ook echt nieuwslezer was) als nieuwslezer
• Harrie Geelen als Wammes Waggel
• Arnold Gelderman als journalist Argus
• Paul Haenen als kruidenier Grootgrut
• Lo van Hensbergen als burgemeester Dirk Dickerdack
• André van den Heuvel als Bul Super
• Tonny Huurdeman als Mevrouw Bas
• Tonny Huurdeman als buurvrouw Doddeltje
• Trudy Libosan als Tom Poes
• Gees Linnebank als Hiep Hieper
• Luc Lutz als Joost
• Sacco van der Made als brigadier Snuf
• Joan Remmelts als Commissaris Bulle Bas
• Will van Selst als de hoofdredacteur O. Fanth Mzn
• Ger Smit als brigadier Snuf (door megafoon)
• Ger Smit als Markies de Canteclaer
• Ger Smit als Zielknijper
• Elly van Stekelenburg als Mevrouw Dickerdack

Achtergrond

De titel verwijst naar de uitdrukking die vaak door Heer Bommel wordt gebezigd. Bjørn Frank Jensen en Bert Kroon hebben De zwelbast tot het scenario bewerkt en hebben de film samen met Harrie Geelen geregisseerd. Ook Toonder was betrokken bij de productie van de film. De film werd geproduceerd door Rob Houwer.

De film is losjes gebaseerd op het verhaal van De zwelbast van Marten Toonder. De geboorte van de draak geboren uit een ei is ontleend aan het verhaal: Het monster-ei. Het plan van Bul Super om gasten op een chic feest te beroven is eerder vertoond in het verhaal: De doffe Doffer. In de film is de plaats van handeling het slot Bommelstein en in het genoemde verhaal het buiten van de markies de Canteclaer. Marten Toonder was niet geheel gelukkig met de film.^[2] De film zou te veel het karakter van een slapstick gekregen hebben.

In 2005 is de film op dvd uitgebracht.

Verschil met de Bommelverhalen

In het verhaal over de zwelbast kan Zwelgje praten. De verhaallijn begint met een weddenschap in de Kleine Club, waarbij heer Bommel wordt uitgedaagd een zwelbast te halen. Hij treft het diertje aan rond zijn kasteel, maar Zwelgje komt nooit het kasteel in. In de film komt het beest uit een ei gekropen in de fontein van het slot en verblijft in het kasteel totdat hij wordt overgebracht naar de kliniek van dokter Zielknijper. In de film krijgt Wammes Waggel een leuke bijrol als hulpje van bediende Joost, waarschijnlijk vanwege zijn prominente rol in het verhaal: Het monster-ei. Het laatste stuk van de film volgt het verhaal over de zwelbast redelijk nauwgezet, al zou Anne Marie Doddel nooit bij de slotmaaltijd hebben kunnen aanzitten, omdat ze ten tijde van Zwelgje nog geen onderdeel van de strip was.

Cameo

In de film zien we in enkele scènes een glimp van enkele personages uit de Bommelverhalen die verder geen gesproken tekst hebben.

• Professor Zbygniew Prlwytzkofsky is te zien als deze tijdens het feest met enkele anderen door de zwelbast wordt gegrepen en daarna nog een keer als hij na het feest samen met drs. Zielknijper Bommelstein verlaat op het moment dat Dickerdack aan Bulle Bas de opdracht geeft om Bommel in de gaten te houden.
• Daarvoor is tijdens de tango een muis samen met zijn eega te zien die met elkaar aan het dansen zijn. Aangezien de journalist Argus (ook een muis) Bommelstein nog moet betreden, is het waarschijnlijk dat dit zijn neef Alexander Pieps (de assistent van Prlwytzkofsky) betreft.
• In het circus van Bul Super en Hiep Hieper zit in het publiek een kleine pad met een sigaar, waarschijnlijk betreft het hier de zakenman Amos W. Steinhacker.