Afasie

Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht. Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts.

Afasie is een taalstoornis (ICD-10: R47.0: dysfasie en afasie). De wetenschap die zich bezighoudt met het taal- en spraakgebrek ten gevolge van een hersenletsel heet afasiologie.

Het woord afasie komt van het Grieks en is een combinatie van a (= niet) en phanai (= spreken). In veel gevallen waarin de term afasie gebruikt wordt zou dysfasie strikt genomen beter zijn; de fatische functie is immers nooit in haar geheel gestoord. Echter de term dysfasie wordt in de praktijk gebruikt voor een aangeboren stoornis in het verwerven van de mondelinge taal.

Wanneer mensen communiceren, gebeurt dit meestal door middel van taal. Praten, het vinden van de juiste woorden, begrijpen, lezen, schrijven en gebaren maken zijn onderdelen van taalgebruik. Wanneer als gevolg van hersenletsel één of meer onderdelen van het taalgebruik niet meer goed functioneren, noemt men dat afasie. De persoon kan de taal niet (goed) meer gebruiken.

Jaarlijks ondervinden veel mensen tijdens hun vakantie in het buitenland de frustratie van het niet goed duidelijk kunnen maken wat ze bedoelen of het niet goed begrijpen wat de ander bedoelt. Zelfs in landen waarvan men meent de taal goed te beheersen, zoals Engeland of Frankrijk, merkt men dat bijvoorbeeld bij een doktersbezoek. In landen waarvan men de taal minder goed beheerst, zoals Portugal, Turkije of China, worden de communicatiemogelijkheden met de lokale bevolking steeds beperkter en lukt het vaak zelfs niet meer om te krijgen wat men besteld heeft. Mensen met afasie ondervinden dagelijks deze problemen.

Afasie is een taalstoornis. Geen twee mensen met afasie zijn precies gelijk - afasie is bij iedereen anders. De ernst en omvang van de afasie zijn onder andere afhankelijk van de plaats en de ernst van het hersenletsel, het vroegere taalvermogen en iemands persoonlijkheid. Sommige mensen met afasie kunnen wel goed taal begrijpen, maar hebben moeite met het vinden van de juiste woorden of met de zinsopbouw (motorische afasie; heeft te maken met een stoornis in de efferente zenuwbanen). Anderen spreken juist wél veel, maar wat zij zeggen is voor de gesprekspartner niet of moeilijk te begrijpen; deze mensen hebben vaak grote problemen met het begrijpen van taal; sensorische afasie heeft te maken met een stoornis in de afferente zenuwbanen.

Het verschijnsel afasie wordt ook binnen de psycholinguïstiek bestudeerd. De taalstoornis bij Afasiepatiënten wordt behandeld door de logopedist.

Vormen van afasie

De centra van Broca en Wernicke

Er zijn verschillende vormen van afasie te onderscheiden, afhankelijk van het beschadigde hersengebied:^[1][2][3]

• Motorische afasie (ook expressieve afasie of afasie van Broca): de oorzaak hiervan ligt in een beschadiging van het motorische spraakcentrum (Centrum van Broca). Mensen met deze aandoening begrijpen goed wat er gezegd wordt, maar kunnen niet goed grammaticale verbanden uitdrukken en spreken in een telegramstijl zonder lidwoorden en bijvoeglijke naamwoorden.
• Transcorticale motorische afasie: de oorzaak van deze vorm kan ook buiten het gebied van Broca liggen, in de motorische schors. Deze vorm van afasie lijkt op de afasie van Broca.
• Sensorische afasie (ook receptieve afasie of afasie van Wernicke): dit komt door een beschadiging van het sensorische spraakcentrum (Centrum van Wernicke). Mensen die hieraan lijden kunnen vloeiend spreken, maar de zinnen hebben meestal geen betekenis.
• Transcorticale sensorische afasie (of papegaaienafasie): deze vorm van afasie lijkt op de afasie van Wernicke.
• Geleidingsafasie: dit is een afasie die is ontstaan door beschadiging van de verbinding tussen de gebieden van Broca en Wernicke. Patiënten met deze aandoening kunnen taal produceren, maar kunnen niet herhalen wat zij kort daarvoor hebben gehoord.
• Amnestische afasie (of anomische afasie)
• Gemengde afasie
• Akoestische afasie (of auditieve afasie): dit is een beschadiging aan de hersenbalk (corpus callosum). Mensen die hieraan lijden, zijn niet doof, maar kunnen taal die via het gehoor tot hen komt niet verwerken.
• Alexie (visuele afasie): hierbij wordt gelezen tekst niet herkend, terwijl gesproken tekst wel goed wordt begrepen. Deze afasie komt door beschadiging van verbindingen tussen de visuele schors en de taalgebieden van Wernicke en Broca.

Afasie kan bij dove mensen leiden tot problemen bij het gebruik van gebarentaal. Hysterische afasie is een mogelijk bijverschijnsel van hysterie. Taalstoornissen na een herseninfarct, zoals problemen met het begrijpen en spreken van klanken, woordbetekenis en zinsbouw blijken zich soms na enkele jaren goed te herstellen^[4]

Externe links

• Afasiecentrum (Nederland)
• Hersenletsel (gefuseerd met de Afasie Vereniging Nederland) (Nederland)
• NVLF - logopedische interventie bij afasie (Nederland)